Cuốn sách ảnh: Văn nghệ và kháng chiến qua ống kính Trần Văn Lưu, vừa ra mắt, hội tụ gần 200 bức ảnh nghệ thuật và tư liệu quan trọng nhất của Trần Văn Lưu về các gương mặt văn nghệ sĩ kháng chiến cũng như đời sống văn nghệ trong kháng chiến chống Pháp.
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Văn nghệ và kháng chiến qua ống kính Trần Văn Lưu cũng giúp bạn đọc hiểu thêm về một nhà nhiếp ảnh có nhiều đóng góp song cuộc đời có phần bị khuất lấp. Ban biên tập NXB Kim Đồng cho biết, cuốn sách ra mắt nhân kỉ niệm 70 năm thành lập Hội Văn nghệ Việt Nam, tiền thân của các hội Văn học nghệ thuật ngày nay, và được sự cộng tác của gia đình nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu.
 Nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu |
Trần Văn Lưu tham gia kháng chiến chống Pháp ngay từ buổi đầu và bắt đầu chụp các văn nghệ sĩ từ khi Hội Văn nghệ Việt Nam ra đời. Hòa mình với đời sống văn nghệ, hiểu rõ tâm hồn văn nghệ sĩ và chuyên tâm chụp văn nghệ sĩ, Trần Văn Lưu đã lưu lại qua ống kính những chân dung văn nhân một thời, bằng tất cả những nét cá tính hào hoa và đặc biệt nhất.
Khó ai có thể quên những bức ảnh nổi tiếng như bảy văn nghệ sĩ chụp trước trụ sở Hội Văn nghệ ở Xóm Chòi (Thái Nguyên), các văn nghệ sĩ chia tay nhau lên đường ra mặt trận, hay hình ảnh kịch sĩ Thế Lữ hóa trang vào vai diễn, nhạc sĩ Văn Cao với cây đàn ghi ta, nhà văn Nguyễn Tuân ngậm tẩu… Ít ai biết, tác giả của những bức ảnh tư liệu nghệ thuật đắt giá ấy chính là Trần Văn Lưu. Phải đến hàng chục năm sau khi những bức ảnh đó ra đời, cũng phải 15 năm sau ngày tác giả đi xa, cuốn sách ảnh này mới đến tay bạn đọc.
Văn nghệ và kháng chiến qua ống kính Trần Văn Lưu là một cuốn sách ảnh không chỉ công phu trong tổ chức biên soạn, mà còn thăng hoa với những giá trị cốt lõi: giá trị tư liệu đắt giá - giá trị nghệ thuật điển hình.
Trong cuốn sách, viêt về Trần Văn Lưu – người khắc ghi lịch sử kháng chiến, các tác giả Nguyễn Huy Thắng – Trần Chính Nghĩa cho biết: “ Đằng sau mấy chữ “văn nghệ kháng chiến” ở dòng tít trên là cả một thế giới hình ảnh vô cùng phong phú và cảm động. Nó không chỉ gói gọn trong một đối tượng văn học nhất định hay một giai đoạn văn nghệ cụ thể, mà có tầm ý nghĩa lớn hơn rất nhiều.
Bởi vì “văn nghệ kháng chiến” chính là sự hội tụ của những gương mặt hàng đầu của nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại, ở đúng vào thời điểm nền văn nghệ ấy, tuy mới hình thành, nhưng đã có mặt ở tuyến đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, giành lại độc lập cho nước nhà.
Từ những văn nghệ sĩ lớp trước – những Thế Lữ, Xuân Diệu, Nguyễn Tuân, Nguyên Hồng, Nguyễn Xuân Khoát, Văn Cao, Tô Ngọc Vân, Trần Văn Cẩn… qua lớp người sau hơn một chút nhưng đã sớm trở thành nòng cốt của cả đội ngũ, như Tố Hữu, Nguyễn Huy Tưởng, Nguyễn Đình Thi, đến những người thực sự khởi đầu sự nghiệp ở giai đoạn kháng chiến chống Pháp, như Thôi Hữu, Nguyễn Sáng, Lương Ngọc Trác… – tất cả đều dấn mình vào cuộc trường kì kháng chiến của dân tộc.
Những gương mặt ấy với những hoạt động trên mặt trận văn nghệ của họ, với những tác phẩm văn, thơ, kịch, nhạc, họa đậm dấu ấn một thời của họ, đã làm nên một phần lịch sử của văn nghệ Việt Nam, cũng là một phần lịch sử của dân tộc. Và thật vinh dự cho nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu khi ông không chỉ có mặt trong đội ngũ văn nghệ tiên phong ấy, mà còn chính là người, do cơ may, do duyên số, hay như một sứ mệnh được giao phó, đã ghi lại qua ống kính của mình những hình ảnh một đi không trở lại của họ, về họ, về một thời văn nghệ trong trẻo, huy hoàng, để rồi giờ đây ông được gọi là “người khắc ghi lịch sử văn nghệ kháng chiến”.
 Cuốn sách và những bức ảnh để lại của nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu. |
Nhà thơ Hữu Thỉnh, Chủ tịch Liên hiệp các Hội VHNT Việt Nam, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam đã khẳng định: “Cuốn sách, có thể nói, là một bộ sưu tập những bức ảnh vô cùng quý giá về nhiều gương mặt văn nghệ sĩ nổi tiếng trong kháng chiến, và sau hòa bình lập lại, bên cạnh những bức ảnh khác giúp tái hiện bối cảnh họ đã sống và sáng tác hết sức cảm động. Đồng thời, cuốn sách cũng giúp ta thấy được cuộc đời và sự nghiệp của nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu, một sự nghiệp có thể còn chưa được đánh giá đúng mức, nhưng thật đáng trân trọng.”
Trong 200 trang sách ảnh khổ lớn, bạn đọc sẽ gặp lại những gương mặt văn nghệ sĩ tiêu biểu như Thế Lữ, Xuân Diệu, Nguyễn Tuân, Tô Ngọc Vân, Tố Hữu, Nguyễn Huy Tưởng, sống trong không khí hào hùng của những năm tháng văn nghệ song hành với cuộc kháng chiến, đến những chi tiết đặc sắc: sinh hoạt trong kháng chiến, bệnh viện giữa rừng, một buổi chào cờ của Thiếu sinh quân…
Cuốn sách còn nhắc đến địa chỉ văn hóa 11 Hàng Bông, là nơi ở của gia đình nghệ sĩ nhiếp ảnh Trần Văn Lưu, cũng là nơi rộng mở cho văn nghệ sĩ đến đàm đạo. Từ tình cảm bạn bè trân quý, cùng nhau trải nghiệm mọi vui buồn thời cuộc, ống kính của nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu đã “bắt” được những khoảnh khắc vàng, bừng sáng cái Tôi của mỗi gương mặt nghệ sĩ, lưu lại những chi tiết sống động nhất của hiện thực kháng chiến.
Đằng sau mỗi bức ảnh in hằn dấu ấn thời gian, là tình cảm thao thiết với văn nghệ, yêu cái Đẹp và biết ơn cuộc sống mà ông Trần Văn Lưu gửi gắm.
Cuộc kháng chiến dân tộc đã lùi xa hơn nửa thế kỉ, nhưng gia tài gần 300 bức ảnh và tư liệu của nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu có “thâm niên” chừng ấy thời gian, vẫn có giá trị thời đại quan trọng đối với nền văn nghệ Việt Nam nói riêng, với đời sống nghệ thuật nói chung.