Nghe âm thanh phỏng vấn tại đây:

Nhà biên kịch, đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang

Đạo diễn, nhà biên kịch Nghiêm Quỳnh Trang, người Việt hiện sinh sống và làm việc ở Cộng hòa Séc, chia sẻ góc nhìn về lực lượng làm phim trẻ, cơ chế hỗ trợ điện ảnh và dự án cá nhân đang ấp ủ, với nhiều kỳ vọng vào thế hệ đạo diễn mới của Việt Nam.

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Tôi nghĩ không nên chia rạch ròi giữa Việt kiều hay trong nước, vì hiện nay các bạn đang tìm cách cộng tác, làm việc cùng nhau. Ví dụ, nhiều bạn sinh viên du học ở nước ngoài khi làm bài tốt nghiệp thường chọn quay về Việt Nam để kể một câu chuyện bản địa. Đội ngũ hỗ trợ họ chính là các bạn trẻ trong nước. Đó là cách học hỏi, hỗ trợ lẫn nhau để làm phim.

Có những lớp sau nối tiếp lớp trước, từ thế hệ đi trước như anh Bùi Thạc Chuyên, anh Phan Đăng Di, chị Nguyễn Hoàng Điệp... đến lớp đạo diễn mới như Phạm Ngọc Lân, Phạm Thiên Ân hay Trương Minh Quý... tôi thấy các bạn ấy thật sự rất tài năng.

Tôi chưa có dịp gặp Phạm Thiên Ân, Trương Minh Quý hay Diệu Linh trực tiếp, nhưng rất ngưỡng mộ họ. Tôi tin họ là lớp đạo diễn có thể đưa điện ảnh Việt Nam tiến xa hơn, đặc biệt trong lĩnh vực phim độc lập, phim nghệ thuật. Mỗi người đều có một giọng rất riêng, rất độc đáo. Tôi rất thích cách kể chuyện của Ân, tư duy hình ảnh của bạn ấy rất tốt. Phim của bạn đã chạm vào tôi. Hy vọng sẽ có cơ hội gặp Ân để trò chuyện kỹ hơn về phim của bạn ấy.

Có những bạn trẻ hơn, chưa làm phim dài nhưng phim ngắn đã được chọn vào các liên hoan phim lớn như Diệu Linh, Lê Ngọc Duy...

Sự xuất hiện của họ tạo ra cảm giác hứng khởi như đang có một làn sóng mới, dù còn chưa to, nhưng nó phải bắt đầu từ đâu đó. Cái không khí hừng hực tại các workshop, tôi thấy được tinh thần lăn xả và đam mê của các bạn trẻ rất rõ rệt. Nhiều người như vậy sẽ thấy những ngọn cờ phất lên, những gương mặt nổi lên từ số đông đó.

Cảnh trong phim Cu Li không bao giờ khóc của đạo diễn Phạm Ngọc Lân - Ảnh: LHP Berlin

Chị có đánh giá gì về đạo diễn Phạm Ngọc Lân – người từng cộng tác nhiều với chị?

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Sau nhiều năm làm việc cùng Lân, từ viết kịch bản đến thực hiện phim, tôi thực sự khâm phục tính kiên trì của bạn ấy. Con đường mà Lân tự xây dựng suốt hơn 10 năm – từ phim ngắn đến phim dài – và đi đến cùng, cho thấy thái độ rất bền bỉ và nghiêm túc với điện ảnh.

Tôi mong bạn ấy đi xa hơn nữa. Culi không bao giờ khóc mới chỉ là phim dài đầu tay thôi, và tôi tin sẽ còn nhiều tác phẩm nữa, cả ngắn và dài, từ Lân. Lân có một cái nhìn khác biệt, và chính sự khác biệt đó tạo nên phong cách điện ảnh không giống ai. Những cái không giống ai đó làm cho bộ phim trở nên thú vị.

Ngoài những bộ phim mới được sản xuất từ những kịch bản mới, Việt Nam hiện hay cũng đã có nhiều phim remake (làm lại) từ kịch bản gốc của phim nước ngoài. Chị đánh giá như thế nào về xu hướng này?

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Tôi hoàn toàn không phản đối. Đây là một cách học rất tốt. Làm remake giúp các đoàn phim Việt Nam học được kỹ thuật, cách kể chuyện, và cách chuyển thể một kịch bản sẵn có để phù hợp với khán giả Việt.

Khi đã quen với cách làm, chúng ta sẽ từng bước phát triển được kịch bản nguyên gốc, mang tính cá nhân và độc đáo hơn. Hollywood – thị trường lớn nhất thế giới – vẫn thường mua kịch bản Hàn Quốc về làm lại. Thế nên không có lý do gì để chúng ta không học theo. Ngay cả phim truyền hình hay sitcom tại Việt Nam cũng phát triển nhờ làm remake.

Nếu được gửi lời nhắn tới các bạn trẻ học làm đạo diễn, biên kịch, chị sẽ nói gì?

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Để đi được đường dài trong nghề này, đầu tiên phải có đam mê. Nghề quá vất vả, đòi hỏi nhiều hy sinh, thời gian dành cho bản thân và gia đình gần như không có. Những người có đam mê thật sự thường là những người “nghiện việc”.

Ngoài đam mê, phải trau dồi kỹ năng và đặc biệt là đọc nhiều. Đọc giúp mở rộng nhãn quan, giúp mình kể chuyện bằng sự bao dung và hiểu người hơn. Khi có cái nhìn mang tính toàn cầu, câu chuyện của bạn sẽ dễ được khán giả quốc tế chia sẻ.

Điều quan trọng nữa là hãy giữ tính cá nhân, sự khác biệt của mình. Tính cá nhân, sự khác biệt nếu được nuôi dưỡng đúng cách sẽ tạo nên một nhãn quan độc đáo – điều rất đáng quý mà không phải ai cũng làm được.

Theo chị, hệ thống hỗ trợ cho điện ảnh hiện nay của Việt Nam đã đủ đáp ứng cho những bạn trẻ làm nghề chưa?

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Ở nhiều nước, ngân sách dành cho nghệ thuật được phân bổ rất rõ ràng, và điện ảnh luôn có phần. Ở Việt Nam thì chưa có quỹ công cộng nào thực sự mở để ai cũng có thể nộp hồ sơ xin tài trợ làm phim ngắn.

Hiện tại, chỉ có quỹ CJ đến từ Hàn Quốc là hỗ trợ thiết thực và lâu dài. Tôi nghĩ điện ảnh Việt phải cảm ơn CJ vì nhờ họ mà rất nhiều bộ phim được hiện thực hóa. Khoản tài chính đó là rất lớn so với việc tự bỏ tiền túi hoặc đi xin tài trợ tư nhân. Không thể chỉ hô hào động viên tinh thần – điều cần thiết đầu tiên là kinh phí. Không có tiền thì không thể làm được phim.

Cảnh trong phim Đi cổng trời của đạo diễn, biên kịch Nghiêm Quỳnh Trang. Bộ phim theo hai mẹ con đi về phía Cổng Trời trong hành trình đối diện với mất mát của cả hai. Vai người mẹ do NSND Hoàng Cúc đóng và vai người con do Nam Linh (từng đóng phim"Mưa trên cánh bướm" của đạo diễn Dương Diệu Linh) thể hiện.

Chị có gợi ý gì cho việc phát triển cơ chế hỗ trợ điện ảnh từ phía Nhà nước?

Đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang: Tôi nghĩ Nhà nước cũng đã nhìn ra vấn đề này, nhưng cơ chế cụ thể vẫn chưa rõ ràng. Những năm gần đây có thêm vài giải thưởng kịch bản như trường hợp Cu Li không bao giờ khóc giành giải Nhì (không có giải Nhất) của Cục Điện ảnh, nhưng vài triệu đồng từ giải thưởng là quá ít so với chi phí làm phim.

Tôi mong muốn Nhà nước có thể xây dựng những quỹ nhỏ, theo mô hình như CJ cũng được, để hỗ trợ những bạn trẻ vừa tốt nghiệp có thể làm phim ngắn tử tế. Ngay từ đầu, họ cần được tạo điều kiện để làm phim đủ tính chuyên nghiệp, thay vì phải cắt giảm mọi thứ và không thể nào đủ chuyên nghiệp để tham gia liên hoan phim.

Xin cảm ơn đạo diễn Nghiêm Quỳnh Trang về cuộc trò chuyện này.