Tháng 6 vừa qua, Ủy ban Thường vụ Quốc hội Việt Nam đã thông qua Pháp lệnh sửa đổi, bổ sung Điều 10 của Pháp lệnh Dân số. Trong đó có quy định mới về việc các cặp vợ chồng, cá nhân tự quyết định về thời gian sinh con, số con và khoảng cách giữa các lần sinh, phù hợp với sức khỏe và hoàn toàn tự nguyện.

Và tinh thần này hoàn toàn phù hợp với thông điệp Ngày dân số Thế giới năm nay: "Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi”. Ghi nhận những nỗ lực bền bỉ của Việt Nam trong công tác dân số, Trưởng đại diện Quỹ dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam Matt Jackson nhấn mạnh, việc sửa pháp lệnh dân thể hiện tầm nhìn của Việt Nam về một xã hội công bằng và phát triển bền vững, nơi mỗi người dân đều có quyền hoạch định tương lai của mình dựa trên thông tin đầy đủ và sự hỗ trợ từ Nhà nước. PV Đài TNVN phỏng vấn ông Matt Jackson, Trưởng đại diện Quỹ dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam.  

 Nghe âm thanh tại đây: 

Ông Matt Jackson: Ngày dân số thế giới 11/7 năm nay và cũng là lúc chúng tôi công bố báo cáo tình trạng dân số thế giới năm 2025. Với chủ đề nhấn mạnh vào quyền tự quyết về sinh sản. Quyền này được hiểu cách đơn giản là sự tự do,cũng như là trao quyền cho các cá nhân, các cặp vợ chồng trong quyết định số con, khoảng cách giữa các lần sinh, thời điểm sinh con sao cho phù hợp.

Và tôi cho rằng, pháp lệnh dân số sửa đổi của Việt Nam vừa mới được ban hành cũng là một biện pháp chính sách rất kịp thời và phù hợp với sự thay đổi này trên thế giới. Thời gian qua, Việt Nam đạt được nhiều thành tựu đáng kể trong công tác dân số, đặc biệt là trong việc thúc đẩy quyền sinh sản và trao quyền cho người dân trong việc quyết định cuộc sống của chính mình.Tự do sinh sản có nghĩa là đảm bảo quyền và lựa chọn cho mọi người."

Ông  Matt Jackson, Trưởng Quỹ dân số Liên hợp quốc tại Việt Nam.

Còn về thông điệp chính ngày dân số năm nay, dựa trên một khảo sát với 14.000 người tại 14 quốc gia và tại 5 lục địa khác nhau. Phần lớn những người được hỏi đều nói rằng là họ muốn có con và thậm chí là 60% nói rằng, họ muốn có từ 2 con trở lên. Tuy nhiên, họ đều chia sẻ rằng họ gặp nhiều rào cản để đạt được mục tiêu đó. Thách đầu tiên là về mặt kinh tế như là việc thiếu nhà ở, mức sống thấp, không có đủ điều kiện để chăm sóc con cái.

Cùng với đó là các vấn đề về mặt sức khỏe, việc làm ổn định, khả năng tiếp cận các dịch vụ chăm sóc, điều trị vô sinh, dịch vụ về sức khỏe sinh sản, áp lực về mặt xã hội trong việc sinh con hoặc trì hoãn sinh con. Tất cả những điều đó đang tạo áp lực đối với phụ nữ và thanh thiếu niên trong việc đưa ra những lựa chọn kết hôn và sinh con.

Bấm chuông phát động thông điệp Ngày dân số 11/7/2025: Quyền tự quyết về sinh sản trong một thế giới đang thay đổi. Ảnh UNFPA

PV: Theo báo cáo của UNFPA mục tiêu về công tác dân số tại Việt Nam theo tiêu chí của Liên hợp quốc đến năm 2030 đang gặp những rào cản gì, và có gì khác biệt so với các quốc gia mà ông vừa đề cập?

Ông Matt Jackson: Tôi nghĩ rằng, có rất là nhiều những thách thức ở Việt Nam giống như các quốc gia khác ở trên thế giới, đặc biệt là ở khu vực châu Á -Thái Bình Dương. Chẳng hạn như vấn đề già hóa ở Việt Nam, theo dự đoán đến năm 2036, Việt Nam sẽ có 20% dân số 60 tuổi, rồi những biến động nhân khẩu học như mức sinh giảm, già hóa dân số. Đó là những vấn đề đều xảy ra ở nhiều quốc gia, nhưng ở Việt Nam tôi nghĩ, có đặc trưng riêng.

Tốc độ già hóa dân số ở Việt Nam diễn ra rất nhanh, vì thế Việt Nam cần có những biện pháp mạnh mẽ, nhanh chóng hơn để sẵn sàng ứng phó với những thách thức đó. Ví dụ như, chúng ta phải làm sao chuẩn bị hệ thống chăm sóc, đặc biệt hỗ trợ cho người già, thông qua các mô hình chăm sóc tại cộng đồng, tại nhà dưỡng lão và tại các cái cơ sở công.

Hiện việc người ta sống lâu hơn, có nhiều người cao tuổi hơn là một thành tựu của công nghệ, của giáo dục, của y tế, nhưng đồng thời cũng đem lại những thách thức về tỷ lệ bệnh tật, chi phí, chăm sóc... Vì thế, hệ thống y tế của Việt Nam cũng phải chuẩn bị để sẵn sàng ứng phó, đồng thời phải làm sao để tránh vấn đề già hóa dân số không trở thành rào cản cho thanh niên ngần ngại trong việc sinh con và làm thế nào cung cấp cho họ những điều kiện hỗ trợ cần thiết, để có thể có số con mà họ muốn.

Nhân Ngày Dân số Thế giới tôi vẽ bức tranh này là tôi mong muốn cả thế giới cùng chung tay xây dựng một hành tinh an toàn văn minh đặc biệt với PHỤ NỮ và TRẺ EM." Tôi là người - Tác giả: Lý Mỹ Hiền, 16 tuổi - Tác phẩm trong khuôn khổ cuộc thi vẽ “Tương lai của tôi, Lựa chọn của tôi”.Tác giả Lê Mỹ Hiền.

PV: Việt Nam đang lấy ý kiến về dự thảo nghị quyết của Bộ Chính trị về đột phá trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân. Trong đó có nội dung, từ năm 2026, người dân sẽ được miễn phí khám sức khỏe định kỳ. Vâng, để thực hiện được chính sách vừa nêu thì UNFPA có sáng kiến gì chia sẻ cho Việt Nam?

Ông Matt Jackson: Vâng, một trong những điều kiện quan trọng là vấn đề dữ liệu. Nghĩa là, làm thế nào để đảm bảo rằng Việt Nam có một hệ thống hồ sơ y tế hoàn chỉnh. Hệ thống dữ liệu y tế tốt, trong đó đặc biệt là tất cả mọi người đều được đăng ký và có dữ liệu đầy đủ thì mới có thể ban hành được những chính sách phù hợp.

Để tăng cường hệ thống dữ liệu, tôi cho rằng, cần đặc biệt quan tâm đến hệ thống gọi là dữ liệu hành chính để đảm bảo rằng, ví dụ như tất cả mọi trường hợp sinh tử đều được ghi chép một cách đầy đủ. Nếu chúng ta biết được rằng, cả nước thực sự có bao nhiêu người, họ đang ở đâu và được hưởng họ như thế nào thì mới cung cấp được những dịch vụ cho họ một cách tốt nhất.

Trong thời gian qua UNFPA đã hỗ trợ cho Cục dân số và Cục Thống kê (thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư) để tiến hành một loạt những điều tra. Ví dụ, như là điều tra về dân số và nhà ở, điều tra về dân tộc thiểu số. Qua đó, chúng ta biết được những thông tin về việc là có bao nhiêu người, họ sống ở đâu, con cái họ như thế nào, khi nào họ kết hôn, điều kiện nhà ở ra sao?. Tất cả những điều đó sẽ giúp chúng ta có những chính sách phù hợp để triển khai với mục tiêu là cung cấp dịch vụ y tế cho tất cả mọi người.

PV: Vâng, tới đây, UNFPA sẽ tiếp tục có những chương trình, kế hoạch gì để giúp Việt Nam đạt được những mục tiêu về dân số của Liên hợp quốc đến năm 2030?

Ông Matt Jackson: 45 năm hoạt động tại Việt Nam, Quỹ dân số Liên hợp quốc đến nay đã thiết lập một quan đối tác rất hiệu quả với Chính phủ Việt Nam. Cá nhân tôi làm việc ở Việt nam hơn 2 năm, và tôi rất tự hào khi thấy sự hợp tác giữa UNFPA với các cơ quan đối tác Việt Nam đó ngày càng tốt đẹp.

Trên cơ sở đó, thời gian tới chúng tôi-UNFPA, sẵn sàng tiếp tục hỗ trợ chính phủ Việt Nam trong việc thực hiện một loạt những mục tiêu về dân số, đặc biệt ưu tiên giúp chính phủ Việt Nam đạt được các mục tiêu liên quan đến phát triển bền vững, thông qua quá trình hoàn thiện các luật, cũng như là các chính sách có liên quan.

UNFPA sẽ tiếp tục hỗ trợ về mặt kỹ thuật, đặc biệt là cung cấp các kinh nghiệm quốc tế để làm thế nào những chính sách đó phát huye hiệu quả, đồng thời đảm bảo những vấn đề về quyền con người, cũng như là những vấn đề nhạy cảm liên quan đến các nhóm yếu thế trong xã hội.

PV: Vâng, xin trân trọng cảm ơn Ông!