ພິທີບູຊາເທວະດາປ່າ ແລະ ປະເພນີຮັກສາປ່າຂອງຊົນເຜົ່າປູແປ໋ວ
(ພາບ: ulichhagiang.vn)
(vovworld) - ສຳລັບຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ,ປ່າບໍ່ພຽງແຕ່ຕິດພັນກັບຊີວິດທາງດ້ານວັດຖຸເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງຕິດພັນກັບຊີວິດທາງດ້ານຈິດໃຈ, ຈິດວີນຍານອີກດ້ວຍ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ປີໃດຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ ກໍ່ຈັດຕັ້ງພິທີບູຊາເທວະດາປ່າ, ພາວະນາຂໍໃຫ້ດິນຟ້າອາກາດເອື້ອອຳນວຍຄວາມສະດວກເພື່ອໃຫ້ການປູກຝັງ ແລະ ລ້ຽງສັດໄດ້ຮັບຜົນດີ.
ພິທີບູຊາປ່າຂອງຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ແມ່ນງານບຸນທີ່ມີມາແຕ່ບູຮານ, ເຊິ່ງໄດ້ຄົງຕົວ ແລະ ພັດທະນາພ້ອມກັບຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວຫຼາຍລຸ້ນຄົນ. ງານບຸນກໍ່ແມ່ນການເຄື່ອນໄຫວວັດທະນະທຳ, ການເຊື່ອຖືທີ່ຕິດພັນກັບຊີວິດຂອງເຂົາເຈົ້າ. ຕາມທັດສະນະມາແຕ່ບູຮານແລ້ວ, ໂລກແຫ່ງຈິດວີນຍານຂອງຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ ມີບັນດາເທວະດາຄື: ເທວະດາຫ້ວຍ, ເທວະດາແມ່ນ້ຳ, ເທວະດາພູ, ເທວະດາປ່າ...ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ຈຶ່ງຈັດພິທີບູຊາ ແລະ ງານບຸນຕ່າງໆເພື່ອສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄູນຕໍ່ບັນດາເທວະດາທີ່ໄດ້ອຸ້ມຊູຊ່ວຍເຫຼືອເຂົາເຈົ້າໃນການດຳລົງຊີວິດ. ທ່ານ ລືວເຊິ່ນວ້ານ, ສະມາຊິກໜ່ວຍສະສົມ, ຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳບັນດາເຜົ່າແຂວງ ຮ່າຢາງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ: ການເຊື່ອມຕົວເຂົ້າກັບທຳມະຊາດ, ການເຄົາລົບ, ປົກປັກຮັກສາທຳມະຊາດ, ຖືປ່າເປັນເພື່ອນ, ຕິດພັນກັບປ່າ ແລະ ປົກປັກຮັກສາປ່າ ແມ່ນທັດສະນະມາແຕ່ດົນນານຂອງຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ. ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ດຳລົງຊີວິດຢູ່ບ່ອນໃດ, ປ່າຢູ່ບ່ອນນັ້ນກໍ່ໄດ້ຮັບການປົກປັກຮັກສາດີທີ່ສຸດ. ເພາະເຂົາເຈົ້າຖືວ່າ, ເມື່ອປ່າໄດ້ຮັບການປົກປັກຮັກສາ ຈະມີນຳ້ເພື່ອເຮັດນາ, ມີໄມ້ເພື່ອປຸກສ້າງເຮືອນ.
“ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ບໍ່ກໍ່ສ້າງວັດວາອາຮາມຄືຊາວກິງ ຫຼືຊົນເຜົ່າອື່ນໆ, ດັ່ງນັ້ນເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງມີທັດສະນະວ່າ, ເທວະດາເປັນຜູ້ກູ້ຊ່ວຍເຂົາເຈົ້າເມື່ອຖືກເຈັບເປັນ, ຖືກສົງຄາມ. ປະເພນີບູຊາປ່າເພື່ອພາວະນາຂໍໃຫ້ມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ການທຳມາຫາກິນ ແລະ ການປູກຝັງໄດ້ຮັບຜົນດີ, ກໍ່ຄືບໍ່ຖືກສັດຮ້າຍທຳລາຍ“.
ພິທີບູຊາເທວະດາປ່າຖືກຈັດຂຶ້ນໃນວັນທີ 6/6 ໄລ່ຕາມຈັນທະປະຕິທິນ, ເພາະຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ ຖືວ່າ, ນີ້ແມ່ນວັນສະອາດກວ່າໝູ່ໃນປີ, ທັງດິນ, ຟ້າລ້ວນແຕ່ມີສັກສິດ. ພິທີບູຊາໄດ້ຮັບການກະກຽມຢ່າງລອບຄອບ ແລະ ຄອບຄົວໃດກໍ່ມີເຄື່ອງຂອງບູຊາຂອງຕົນ. ທ່ານ ຈ໋າງມິ່ນຢີວ, ຊາວເຜົ່າ ປູແປ໋ວ, ຢູ່ຕາແສງ ສຸ່ງຈ໋າງ, ເມືອງ ອຽນມິງ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ທຸກຄອບຄົວໃນບ້ານພ້ອມກັນຊື້ແບ້, ໄກ່, ເຂົ້າ, ເຫຼົ້າມາຈັດພິທີບູຊາ. ເຮົາກິນ, ດື່ມອັນໃດກໍ່ກະກຽມອັນນັ້ນເພື່ອບູຊາເທວະດາປ່າ“.
ຮອດວັນຈັດພິທີບູຊາ, ຄອບຄົວໃດກໍ່ຈັດໃຫ້ຜູ້ໜຶ່ງນຳເອົາເຄື່ອງຂອງບູຊາເຖິງບ່ອນທຳພິທີ. ໝໍຜີແມ່ນຜູ້ທີ່ມີອິດທິພົນຊື່ສຽງ, ໄດ້ຮັບຄວາມນັບຖືຈາກປະຊາຊົນ. ກ່ອນທີ່ດຳເນີນພິທີ, ເຄື່ອງຂອງບູຊາຖືກຈັດວາງເທິງໃບກ້ວຍປ່າ, ແທ່ນບູຊາເຮັດດ້ວຍຕົ້ນຫວາຍສີຂຽວ, ສູງເກືອບ 2 ແມັດ, ໜ້າມຸ່ງໄປສູ່ຈອມພູສູງ. ພິທີບູຊາຖືກດຳເນີນຜ່ານ 4 ບາດກ້າວ. ເຄື່ອງຂອງຖະຫວາຍບູຊາເທວະດາປ່າລວມມີແບ້ 1 ໂຕ, ໄກ່ 2 ໂຕ, ເຂົ້າໜຽວ 20 ຕອນ, ສ່ວນໜຶ່ງແມ່ນຈັດວາງເທິງແທ່ນບູຊາ, ສ່ວນໜຶ່ງແມ່ນວາງຢູ່ໃຕ້. ຕໍ່ມາ, ເຂົາເຈົ້າຈະນຳເອົາຊີ້ນສັດຖະຫວາຍບູຊາເທື່ອທີສອງ ແລະ ບາດກ້າວທີສາມແມ່ນຕົ້ມໃຫ້ສຸກເພື່ອສືບຕໍ່ຖະຫວາຍເທວະດາປ່າ.
ເທບສຽງປະກອບ
ຄຳສວດມົນໃນພິທີບູຊາເທວະດາປ່າສະແດງໃຫ້ເຫັນຄວາມເຄົາລົບນັບຖື ຂອງປະຊາຊົນທີ່ມີຕໍ່ເທວະດາປ່າ, ເທວະດາຟ້າແຖນ, ເທວະດານຳ້ ແລະ ເຊີນເທວະດາທັງໝົດມາເປັນສັກຂີພິຍານພິທີບູຊາ ເພື່ອບັນດານໃຫ້ມະນຸດມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ, ດິນຟ້າອາກາດເອື້ອອຳນວຍຄວາມສະດວກໃຫ້ການປູກຝັງໄດ້ຮັບຜົນດີ ແລະ ປ່ານັ້ບມື້ນັບຂຽວສົດງົດງາມເພື່ອອຸ້ມຊູຊ່ວຍເຫຼືອໃຫ້ມະນຸດ. ພໍ່ແມ່ປະຊາຊົນໃນບ້ານກໍ່ສາບານຕົວຈະຮັກສາປ່າໃຫ້ດີ, ຜູ້ໄດລ່າເນື້ອຍິງສັດ ຫຼືຕັດໄມ້ໃນປ່າຈະຖືກເທວະດາປ່າລົງໂທດ. ພາຍຫຼັງພິທີບູຊາ, ເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າ ແລະ ຊາວບ້ານກໍ່ພາກັນໄປຍັງບ່ອນທີ່ມີຕົ້ນໄມ້ແກ່, ສູງ ແລະ ໃຫຍ່ສຸດໃນປ່າ ເພື່ອຈູດທູບທຽນ, ລາຍງານກັບເທວະດາປ່າວ່າ, ພິທີບູຊາໄດ້ສຳເລັດແລ້ວ. ຫຼັງຈາກນັ້ນ, ໝໍຜີກໍ່ຂໍເທວະດາປ່າຕົ້ນໄມ້ນ້ອຍຈຳນວນໜຶ່ງ ເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ ປູກໃນເຂດດິນເປົ່າຫວ່າງ. ທ່ານ ດັ້ງຫງູຮຽບ, ປະທານຕາແສງ ໂຟ໋ລ່າ, ເມືອງ ດົ່ງວັນ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ພິທີບູຊາເທວະດາປ່າ ໄດ້ຊ່ວຍອະນຸລັກຮັກສາບັນດາຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳຂອງຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ ໄວ້ໃຫ້ລຸ້ນໜຸ່ມສືບທອດ. ພາຍຫຼັງພິທີບູຊາໃນຕອນເຊົ້າ, ຈະດຳເນີນງານບຸນດ້ວຍການລະຫຼິ້ນພື້ນເມືອງຕ່າງໆ, ສິ່ງດັ່ງກ່າວໄດ້ປະກອບສ່ວນຮັກສາບັນດາມໍລະດົກວັດທະນະທຳ ເຊິ່ງລຸ້ນກ່ອນໄດ້ປະໄວ້“.
ພິທີບູຊາດຳເນີນໃນ 1 ວັນ, ດ້ວຍບັນຍາກາດເບີກບານມ່ວນຊື່ນ, ສາມັກຄີຂອງບັນດາເຜົ່າໃນຕາແສງ. ນອກນັ້ນຍັງມີລາຍການຟ້ອນລຳບັນດາທຳນອງເພງພື້ນເມືອງ, ຂັບກ່ຽວກັນ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນຊີວິດປະຈຳວັນຂອງຊາວເຜົ່າປູແປ໋ວ. ເອື້ອຍ ກຸງທິໄມ, ບ້ານ ຈຸ໋ງຈາຍ, ຕາແສງ ໂຟ໋ລ່າ, ເມືອງດົ່ງວັນ, ແບ່ງປັນວ່າ:
“ເມື່ອເຂົ້າຮ່ວມງານບຸນ, ຂ້າພະເຈົ້າຮູ້ສຶກມ່ວນຊື່ນ ແລະ ເອກອ້າງທະນົງໃຈຕໍ່ຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ“.
ບໍ່ພຽງແຕ່ມີປັດໃຈດ້ານຈິດວີນຍານເທົ່ານັ້ນ, ພິທີບູຊາເທວະດາປ່າ ຍັງເປັນການຕັກເຕືອນໃຫ້ທຸກຄົນຈົ່ງປົກປັກຮັກສາປ່າ ກໍ່ຄືຮັກສາຄວາມງາມທຳມະຊາດຂອງເຂດພູຫີນ ຮ່າຢາງ ໄວ້. ພິທີບູຊາຍັງຢືນຢັນບົດບາດ, ທີ່ຕັ້ງຂອງປະຊາຄົມບັນດາເຜົ່າຫວຽດນາມ ທີ່ຍາມໃດກໍ່ເຊື່ອມໂຍງ ແລະ ຕິດພັນກັບທຳມະຊາດອີກດ້ວຍ.