(vovworld) - ຕາມທັດສະນະຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ, ຜູ້ຄົນທັງຫຼາຍນັບແຕ່ກຳເນີດເຖິງເມື່ອຕາຍໄປ, ຕ້ອງຜ່ານພິທີງານບຸນສຳຄັນຕ່າງໆເຖິງ 4 ເທື່ອ. ນັ້ນແມ່ນພິທີມາແຍດ (ເຕັມເດືອນ), ງານແຕ່ງດອງ, ບຸນເຂົ້າເຮືອນໃໝ່ ແລະ ພິທີງານສົບ. ໃນນັ້ນ, ພິທີເຕັມເດືອນມີຄວາມໝາຍສຳຄັນທີ່ສຸດ. ນີ້ແມ່ນພິທີທຳອິດໃນຮອບວຽນຊີວິດຂອງມະນຸດ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງໄດ້ຮັບການກະກຽມຢ່າງລອບຄອບຖີ່ຖ້ວນ.
ເດັກນ້ອຍຊົນເຜົ່າໄຕ
(ພາບ: KT)
ພິທີເຕັມເດືອນ, ຍັງມີຄວາມໝາຍວ່າຂີ້ຮ້າຍ. ເພາະວ່າໃນພິທີສຳຄັນນີ້, ໝໍຜີ, ຫຼືຜູ້ທີ່ມີອິດທິພົນໃນຄອບຄົວຈະຕັ້ງຊື່ໃຫ້ເດັກເຕັມເດືອນ. ຕາມທຳມະດາ, ເຂົາເຈົ້າເຄີຍເລືອກເອົາຊື່ຂີ້ຮ້າຍເພື່ອຕັ້ງຊື່ໃຫ້ເດັກ, ດ້ວຍທັດສະນະວ່າ, ຊື່ຂີ້ຮ້າຍຈະລ້ຽງງ່າຍ, ບໍ່ຖືກເທວະກາຜີສາງຫຶງສາ, ຮ້າຍດ່າ. ພິທີເຕັມເດືອນຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ ເພື່ອສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນຕໍ່ໝໍຕຳແຍ, ບັນພະບຸລຸດ ຜູ້ທີ່ໄດ້ອູ້ມຊູຊ່ວຍເຫຼືອໃຫ້ແມ່ລູກເດັກນ້ອຍມີສຸຂະພາບເຂັ້ມແຂງ. ການຈັດຕັ້ງພິທີເຕັມເດືອນ, ພິເສດແມ່ນໃຫ້ລູກກົກ, ຫຼານກົກຕ້ອງຈັກຢ່າງລະອຽດເຖິງຖອງທີ່ສຸດ. ດັ່ງນັ້ນຄອບຄົວຕ້ອງມີການກະກຽມນັບແຕ່ເວລາໃນຄອບຄົວມີຜູ້ເກີດລູກ. ນັບແຕ່ເລື່ອງກະກຽມທັນຍາຫານ, ສະບຽງອາຫານ, ການເລືອກເຊີນໝໍຜີມາຈັດທຳພິທີໃຫ້ຄອບຄົວ, ການອາໄສອ້າຍນ້ອງ, ໝູ່ບ້ານມາຊ່ວຍຈັດງານລ້ຽງ… ພິເສດ, ໃນພິທີເຕັມເດືອນຂອງຊາວເຜົ່າໄຕແມ່ນຕ້ອງມີເຂົ້າໜົມກອກໝໍ່ (ເຂົ້າໜົມເຂົາງົວ) ຢ່າງເດັດຂາດ. ສຳລັບຄອບຄົວຮັ່ງມີສາມາດຈັດພາເຂົ້າເຖິງ 15-20 ພາ. ນັກຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງ ຮ່າວັນວຽນ, ຢູ່ບ້ານນາຣີ່, ຕາແສງເຢືອງກວາງ, ເທດສະບານບັກກ້ານ, ແຂວງບັກກ້ານ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ໂດຍອີງໃສ່ແຕ່ລະຄອບຄົວ, ຖ້າຫາກຄອບຄົວໃດຮັ່ງມີ, ເຂົາເຈົ້າຈະຂ້າໝູ, ຂ້າໄກ່, ກະກຽມເຂົ້າໜົມຢ່າງລອບຄອບ, ສ່ວນຄອບຄົວໃດບໍ່ມີເງື່ອນໄຂພຽງແຕ່ຂ້າໄກ່ 1, 2 ໂຕເທົ່ານັ້ນ ແລະ ບໍ່ເຊີນພີ່ນ້ອງມາຫຼາຍ“ .
ພິທີເຕັມເດືອນຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ, ໂດຍອີງໃສ່ແຕ່ລະທ້ອງຖີ່ນ, ໝໍຜີແຕ່ລະຄົນ, ພິທີກໍ່ຄືເວລາດຳເນີນກໍ່ຕ່າງກັນ, ແຕ່ຕາມທຳມະດາ, ພິທີນີ້ມີສອງພາກສ່ວນນັ້ນແມ່ນ: ຈັດພິທີບູຊາແມ່ຕຳແຍ ແລະ ພິທີການຕ່າງໆເພື່ອຮັບຮອງເດັກນ້ອຍເປັນສະມາຊິກໃໝ່. ພາຍຫຼັງຄອບຄົວກະກຽມຈັດພິທີບູຊາຢ່າງຮຽບຮ້ອຍແລ້ວ, ໝໍຜີຈະທຳພິທີ. ປ້າ ຮ່ວາງທິຫ່ຽນ, ຫົວໜ້າໜ່ວຍງານມໍລະດົກ, ພະແນກວັດທະນະທຳ, ກິລາ ແລະທ່ອງທ່ຽວແຂວງບັກກ້ານ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ພິທີບູຊາແມ່ຕຳແຍຂອງໝໍຜີມີຫຼາຍຂັ້ນຕອນ, ເວລາທຳພິທີແມ່ນກວ່າ 5 ຊົ່ວໂມງ ແລະ ຖືກຈັດໃນເຮືອນ, ໃຕ້ແທ່ນບູຊາບັນພະບຸລຸດ. ໃນບັນດາຂັ້ນຕອນນັ້ນ, ຂັ້ນຕອນສຳຄັນກວ່າໝູ່ແມ່ນເຂົ້າປະຕູແມ່ຕຳແຍ, ຄູນຕົ້ນດອກໄມ້ ແລະ ມອບເຄື່ອງຂອງບູຊາໃຫ້ແມ່ຕຳແຍ.“
ເຂົ້າໜົມກອກໝໍ່
(ພາບ: KT)
ຕາມທັດສະນະຂອງຊາວເຜົ່າໄຕ, “ປະຕູແມ່ຕຳແຍ“ ແມ່ນບ່ອນຢູ່ອາໄສຂອງບັນດາແມ່ຕຳແຍ, ເຊິ່ງແມ່ນຜູ້ທີ່ໄດ້ບັນດານລູກເຕົ້າໃຫ້ຄູ່ຜົວເມຍຢູ່ໂລກມະນຸດ. ເມື່ອເຂົ້າປະຕູແມ່ຕຳແຍ, ໝໍຜີຕ້ອງຖະຫວາຍເຄື່ອງຂອງບູຊາຂອງຄອບຄົວຕໍ່ບັນດາແມ່ຕຳແຍ ເພື່ອຕອບບຸນແທນຄຸນບັນດາແມ່ຕຳແຍທີ່ໄດ້ບັນດານລູກເຕົ້າໃຫ້ຄອບຄົວ ແລະ ຂໍໃຫ້ແມ່ຕຳແຍຕັ້ງຊື່ໃຫ້ເດັກຜູ້ນັ້ນ. ພາຍຫຼັງທຳພິທີຕັ້ງຊື່ໃຫ້ເດັກນ້ອຍແລ້ວ, ໝໍຜີຈຳທຳພິທີຮັບຮອງເດັກນ້ອຍເປັນສະມາຊິກຄົນໃໝ່. ປ້າ ຮ່ວາງທິຫ່ຽນ, ແນະນຳວ່າ:
“ພິທີຮັບຮອງເດັກນ້ອຍເປັນສະມາຊິກໃໝ່ໃນຄອບຄົວ, ນັ້ນແມ່ນເຈ່ຍເດັກໄປຂາຍຄວາມໂງ່ເພື່ອຊື້ຄວາມໂຊກ. ໃນພິທີນີ້ເຂົາເຈົ້າຍັງແຂວນອູ່ຕັ້ງເດັກຢູ່ໃນເພື່ອໃຫ້ຍາດຕິພີ່ນ້ອງຝ່າຍຜົວ ແລະ ຝ່າຍເມຍຂັບກ່ອນເດັກອີກ“.
ໃນພິທີພີ່ນ້ອງທັງຝ່າຍຜົວ ແລະ ເມຍກໍ່ກະກຽມຂອງຕ້ອນໃຫ້ເດັກນ້ອຍອີກ. ທ່ານ ຮ່າວັນວ້ຽນ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ແມ່ຍາ, ແມ່ເຖົ້າ,ແລະ ຍາດຕິພີ່ນ້ອງເຄີຍນຳເອົາເຂົ້າໜຽວ 1 ຫຼື 2 ກະປ໋ອງ, ໄກ່ແມ່ 1 ໂຕມາໃຫ້. ໃນມື້ຈັດພິທີເຕັມເດືອນ, ແມ່ເຖົ້າມອບຜ້າເຈ່ຍລູກໃຫ້ຫຼານ ແລະ ມີຜູ້ໜຶ່ງເຈ່ຍຫຼານອອກນອກປະຕູ, ເຫັນແສງຕາເວັນເພື່ອໃຫ້ເດັກມີສຸຂະພາບແຂງແຮງ “.
ໃນຂະນະທີ່ເດັກຖືກເຈ່ຍໄປເຮັດພິທີຮັບຮອງເປັນສະມາຊິກໃໝ່ໃນຄອບຄົວ, ຢູ່ໃນເຮືອນ, ທຸກຄົນດຳເນີນພິທີແຂວນອູ່. ເມື່ອໄດ້ຮັບການຕັ້ງຊື່ ແລະ ໄດ້ນອນໃນອູ່ແລ້ວ, ໝາຍຄວາມວ່າເດັກນ້ອຍໄດ້ຮັບການຮັບຮອງເປັນສະມາຊິກໃໝ່ຂອງຄອບຄົວ ແລະ ວົງຕະກຸນ. ໃນພິທີແມ່ເຖົ້າເຈ່ຍຫຼານ, ນຳເອົາຫໍ່ເຂົ້າໜົມກອກໝໍ່ອອກນອກເພື່ອຂາຍອັນນ້ອຍ, ຊື້ອັນໃຫຍ່. ເມື່ອພົບຜູ້ໃດແມ່ເຖົ້າກໍ່ຂາຍເຂົ້າໜົມກອກໝໍ່ 1 ຫຼື 2 ອັນໃຫ້ຜູ້ນັ້ນແລ້ວເກັບເອົາເງິນໄວ້. ເວລານີ້ເດັກນ້ອຍຈຶ່ງໄດ້ຮັບການຮັບຮອງວ່າແມ່ນສະມາຊິກຂອງບ້ານຢ່າງເປັນທາງການ. ພາຍຫຼັງປິດພິທີຮັບຮອງເດັກນ້ອຍເປັນສະມາຊິກໃໝ່ໃນຄອບຄົວແລ້ວ, ຍາດຕິພີ່ນ້ອງທຸກຄົນຈະນັ່ງອ້ອມພາເຂົ້າກິນດື່ມເພື່ອອວຍພອນໃຫ້ທັງຄອບຄົວ.
ພິທີເຕັມເດືອນແມ່ນປະເພນີທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານຂອງຊົນເຜົ່າໄຕ. ນີ້ບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນພິທີເຕັມເດືອນ, ຕັ້ງຊື່ໃຫ້ເດັກເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງມີຄຸນຄ່າວັດທະນະທຳມະນຸດທີ່ສູງສົ່ງ, ສະແດງໃຫ້ເຫັນປະເພນີອັນດີງາມຂອງຊາວຊົນເຜົ່າໄຕກ່ຽວກັບການອູ້ມຊູຊ່ວຍເຫຼືອກໍ່ຄືຄວາມຮັບຜິດຊອບຂອງຍາດຕິພີ່ນ້ອງຝ່າຍຜົວ ແລະ ເມຍໃນການເບິ່ງແຍງດູແລແມ່ ແລະ ເດັກອີກດ້ວຍ. ພິທີເຕັມເດືອນກໍ່ແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ຄອບຄົວທັງຝ່າຍຜົວ ແລະ ເມຍພົບປະ, ຊ່ວຍເຫຼືອກັນ, ສ້າງຄວາມສະໜິດຕິດພັນນຳກັນ.