(vovworld) - ຊົນເຜົ່າບານາ ແມ່ນຊົນເຜົ່າທີ່ມີພົນລະເມືອງຫຼາຍໃນປະຊາຄົມບັນດາຊົນເຜົ່າທີ່ດຳລົງຊີວິດໃນເຂດພູພຽງທາງພາກໃຕ້ຫວຽດນາມ. ຊາວເຜົ່າບານາ ກໍ່ແມ່ນເຈົ້າຂອງສີສັນວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊາວເຜົ່າໄຕງວຽນ. ໃນລາຍການສີສັນ 54 ຊົນເຜົ່າຫວຽດນາມພາກນີ້, ເຊີນທ່ານຮັບຟັງບົດຂຽນຂອງນັກຂ່າວໂຕຕ໋ວນ ທີ່ແນະນຳບາງຈຸດກ່ຽວກັບຊົນເຜົ່າບານາ ໃນເຂດໄຕງວຽນ.
ຊົນເຜົ່າບານາຍັງມີຊື່ເອີ້ນວ່າ: ເບີເນິມ, ໂຣ, ກອກເດ, ອາລາກົງ…ພາສາຂອງຊາວເຜົ່າບານາແມ່ນຂື້ນກັບໝວດພາສາມອນ - ຂະແມ, ດ້ວຍພົນລະເມືອງກວ່າ 227.000 ຄົນ (ຕາມການສຳຫຼວດພົນລະເມືອງປີ 2009), ຊາວເຜົ່າບານາ ຖືກແບ່ງຕາມໝວດທ້ອງຖີ່ນຄື: ເຣີງາວ, ເຣີເລີງ… ຊາວເຜົ່າບານາ ດຳລົງຊີວິດຢູ່ບັນດາແຂວງຢາລາຍ, ກອນຕຸມ ແລະ ຢູ່ທິດຕາເວັນຕົກບັນດາແຂວງບິ່ງດິ້ງ, ຟູ໋ອຽນ ແລະ ແຄ໋ງຮ່ວາ. ຊາວເຜົ່າບານາ ປູກເຂົ້ານາທາມ ແລະ ເຂົ້ານາໄຮ່. ນັບແຕ່ສະຕະວັດທີ 20, ຊາວເຜົ່າບານາໄດ້ປູກເຂົ້ານາທາມ ແລະ ປະຈຸບັນ, ການປູກເຂົ້ານາທາມຍັງພັດທະນາຢູ່ຫຼາຍແຫ່ງ. ຊາວເຜົ່າບານາມີຫຼາຍອາຊີບຫັດຖະກຳຄື: ຖັກແສ່ວ, ຕຳ່ແພພື້ນເມືອງ, ຜະລິດເຄື່ອງປັ້ນດິນເຜົາ... ໝູ່ບ້ານຂອງເຂົາເຈົ້າເຄີຍເຕົ້າໂຮມກັນຢູ່ເຂດທີ່ມີຫ້ວຍນຳ້ລຳເຊ. ໃນຊີວິດຂອງປະຊາຄົມສັງຄົມຂອງຊາວເຜົ່າບານາ, ລະບອບມານດາສິດທິລາດຍັງຄົງສະແດງອອກຢ່າງຈະແຈ້ງໃນການພົວພັນໃນຄອບຄົວ, ວົງຕະກຸນ ແລະ ໃນການສົມລົດ. ຢູ່ແຕ່ລະບ້ານເຄີຍມີເຮືອນລວມຫຼືເອີ້ນວ່າເຮືອນ ”ຣົງ” ທັງໃຫຍ່ ແລະ ສວຍງາມ, ເຊິ່ງຕັ້ງຢູ່ກາງບ້ານ. ເຮືອນຣົງແມ່ນສຳນັກງານຂອງບ້ານ, ແມ່ນແຫ່ງທີ່ບັນດາເຈົ້າກົກເຈົ້າເຫຼົ່າປະຊຸມກັນປຶກສາຫາລືວຽກລວມ, ແມ່ນແຫ່ງເຕົ້າໂຮມຂອງຊາວບ້ານ, ແຫ່ງດຳເນີນພິທີງານບຸນຕ່າງໆຕາມຮີດຄອງປະເພນີຂອງຊາວເຜົ່າບານາ. ນີ້ກໍ່ແມ່ນແຫ່ງຕ້ອນຮັບແຂກຢູ່ນອກເຂົ້າບ້ານ.
ງານບຸນຂອງຊົນເຜົ່າບານາ
(ພາບອິນເຕີແນດ)ເຮືອນຂອງຊົນເຜົ່າບານາ ແມ່ນເຮືອນຮ້ານ, ກ່ອນນີ້, ໃນເຮືອນຫຼັງໜຶ່ງເຄີຍມີຫຼາຍລຸ້ນຄົນດຳລົງຊີວິດຢູ່ຮ່ວມກັນ, ດັ່ງນັ້ນຈຶ່ງມີເຮືອນຍາວນັບຮ້ອຍແມັດ, ແຕ່ປະຈຸບັນຮູບແບບຄອບຄົວນ້ອຍ, ດ້ວຍເຮືອນຮ້ານຫຼັງນ້ອຍໄດ້ປະກົດອອກນັບມື້ນັບຫຼາຍ. ໂດຍແມ່ນຊົນເຜົ່າທີ່ດຳລົງຊີວິດແບບຈິ່ງໃຈ, ມີຄວາມດຸໝັ່ນຂະຫຍັນພຽນ ແລະ ຄ່ອງແຄ້ວ, ມີຊີວິດດ້ານຈິດໃຈອຸດົມສົມບຸນ, ຊາວເຜົ່າບານາມີພື້ນພື້ນຖານວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ໃນນັ້ນດົນຕີຄ້ອງຕິດພັນກັບບັນດາງານບຸນທີ່ເປັນມູນເຊື້ອ. ສຳລັບຊາວເຜົ່າບານາ, ຄ້ອງບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນສັນຍາລັກທີ່ສັກສິດໃນການບູຊາເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນຊັບສົມບັດອັນລຳ້ຄ່າໃນຊີວິດດ້ານວັດຖຸອີກດ້ວຍ. ທ່ານ ດິງສຣືມ, ຊາວເຜົ່າບານາທີ່ດຳລົງຊີວິດໃນແຂວງດັກລັກ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
”ໝູ່ບ້ານຂອງຊົນເຜົ່າບານາມີມູນເຊື້ອຕີຄ້ອງມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ. ເມື່ອຕ້ອນຮັບບຸນປີໃໝ່, ບຸນປະເພນີ ຫຼືງານມະໂຫລານຕ່າງໆແມ່ນຕ້ອງມີສຽງຄ້ອງ, ສຽງຄ້ອງສ້າງບັນຍາກາດຟົດຟື້ນ, ເຮັດໃຫ້ປະຊາຊົນມີຄວາມເບີກບານມ່ວນຊື່ນກວ່າ.”
ຊົນເຜົ່າບານາມີພື້ນຖານດົນຕີອຸດົມສົມບຸນທີ່ສຸດ, ເຄື່ອງດົນຕີຂອງຊົນເຜົ່າບານາກໍ່ມີຫຼາຍຮູບຫຼາຍແບບ. ສ່ວນຟ້ອນພື້ນເມືອງຂອງຊົນເຜົ່າບານາລວມມີຟ້ອນຮັບໃຊ້ພິທີ ແລະ ຟ້ອນໃນງານບຸນຕ່າງໆ, ເຊິ່ງໄດ້ສ້າງຄວາມນິຍົມໃຫ້ແກ່ຫຼາຍຄົນ. ກອນເລື່ອງ, ເທບນິຍາຍຂອງຊົນເຜົ່າບານາກໍ່ແມ່ນບັນດາບົດປະພັນພື້ນເມືອງທີ່ເປັນເອະລັກສະເພາະ, ມີຄຸນຄ່າໃນສາງວັດທະນະທຳພື້ນເມືອງຫວຽດນາມ. ສຳລັບຊາວເຜົ່າບານາ, ອາຊີບຕຳ່ແພໄໝແມ່ນວັດທະນະທຳພິເສດສະເພາະທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ. ສິລະປະປະດັບຂອງຊາວເຜົ່າບານາອຸດົມສົມບຸນ ແລະ ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ເຊິ່ງສະແດງອອກຜ່ານລວດລາຍໃນຊຸດອາພອນປະຈຳເຜົ່າ ແລະ ເຄື່ອງຖັກແສ່ວ. ຊາວເຜົ່າບານາເຄີຍໃຊ້ສີດຳ, ສີແດງ, ສີຂາວ ເພື່ອສ້າງຄວາມປະທັບໃຈຢ່າງແຮງ. ແມ່ຍິງຊາວເຜົ່າບານາຜູ້ໃດກໍ່ມີຄວາມຊຳນານໃນການຕຳ່ແພພື້ນເມືອງ. ປ້າ ລາລານທິມິງ, ນັກສິລະປະການຕຳ່ແພພື້ນເມືອງຊາວເຜົ່າບານາ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ເມື່ອມີອາຍຸ 13-14 ປີ ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຮູ້ຕຳ່ແພພື້ນເມືອງແລ້ວ, ນີ້ແມ່ນອາຊີບພື້ນເມືອງ, ດັ່ງນັ້ນຕ້ອງຮັກສາໄວ້. ປະຈຸບັນ, ຍ້ອນໄດ້ຮັບການສືບທອດຈາກລຸ້ນກ່ອນ, ພວກຫຼານນ້ອຍບໍ່ພຽງແຕ່ຕຳ່ແພພື້ນເມືອງທີ່ສວຍງາມໄດ້ເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງພັດທະນາອາຊີບນີ້ອີກດ້ວຍ“.
ຊາວເຜົ່າບານາມີຫຼາຍງານບຸນຄື: ງານບຸນສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນຕໍ່ພໍ່ແມ່, ຕໍ່ເທວະດາເຂົ້າ, ງານບຸນແທງຄວາຍ, ... ບັນດາງານບຸນດັ່ງກ່າວບໍ່ພຽງແຕ່ແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນສະແດງຄວາມຮູ້ບຸນຄຸນຕໍ່ດິນຟ້າທີ່ໄດ້ເອື້ອອຳນວຍຄວາມສະດວກເພື່ອໃຫ້ລະດູການເກັບກ່ຽວໄດ້ຮັບຜົນດີເທົ່ານັ້ນ, ຫາກຍັງແມ່ນໂອກາດເພື່ອລະຫຼິ້ນ, ບັນເທິງ, ຕີຄ້ອງ, ດື່ມເຫຼົ້າ... ທັງແມ່ນໂອກາດເພື່ອໃຫ້ຊາວເຜົ່າບານາສະແດງຄວາມສາມາດໃນການແຕ່ງອາຫານທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະອີກດ້ວຍ. ເມື່ອໄດ້ຮັບປະທານອາຫານທີ່ແຊບນົວຂອງຊົນເຜົ່າບານາຂ້າງເຕົາໄຟແດງ, ໄດ້ດື່ມເຫຼົ້າໄຫ ແລະ ໄດ້ຮັບຟັງຜູ້ເຖົ້າເລົ່າເລື່ອງຕົ້ນກຳເນີດຂອງອາຫານແຕ່ລະເຍື່ອງນັ້ນ, ຈະແມ່ນສິ່ງທີ່ສ້າງຄວາມປະທັບໃຈທີ່ສຸດໃຫ້ແກ່ແຕ່ລະຄົນ.