(vovworld) ຄືດັ່ງຊາວຊົນເຜົ່າອ້າຍນ້ອງອື່ນໆ, ຊາວເຜົ່າ ມມົງ ກໍ່ມີບັນດາກອນເລື່ອງທີ່ອຸດົມສົມບູນທີ່ສຸດ, ໃນນັ້ນກອນເລື່ອງ “Ot NRong“ ຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ ຖືກຖືວ່າແມ່ນບົດປະພັນວັນນະຄະດີທີ່ມີມາແຕ່ດົນນານທີ່ສຸດ, ແລະ ສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນວິວັດການພັດທະນາຂອງສັງຄົມຊາວເຜົ່າ ມນົງ. ດ້ວຍບັນດາຄູນຄ່າວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະນັ້ນ, ຂະແໜງວັດທະນະທຳຫວຽດນາມ ພວມສົມທົບກັບທ້ອງຖີ່ນຕ່າງໆຜັນຂະຫຍາຍຫຼາຍມາດຕະການເພື່ອອະນຸລັກຮັກສາວັດທະນະທຳອັນລຳ້ຄ່າຂອງຊົນເຜົ່າຕົນໄວ້.
ກ່ອນເລື່ອງຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ
(ພາບ: ອິນເຕີແນດ)
ກອນເລື່ອງແມ່ນຮູບການເລົ່າເລື່ອງດ້ວຍກະວີ ເຊິ່ງມີມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ, ແລະໄດ້ຮັບການເລົ່າຂານກັນມາແຕ່ລຸ້ນນີ້ໄປຍັງລຸ້ນອື່ນ. ນັກສິລະປະການເລົ່າກອນເລື່ອງຕ້ອງແມ່ນຜູ້ທີ່ມີຄວາມສາມາດຈື່ຈຳພິເສດ, ເພາະວ່າມີບາງເລື່ອງຕ້ອງເລົ່າເຖິງ 3-4 ຄືນຈຶ່ງໝົດໄດ້. ໃນຈຳນວນນັກສິລະປະການ ມນົງ ທີ່ສາມາດຂັບ ແລະ ເລົ່າກອນເລື່ອງໄດ້ນັ້ນ. ທ່ານ Dieu Klung, ອາຍຸ 70 ປີ, ຢູ່ບ້ານ ຕຸນອາ, ຕາແສງ Eawel, ເມືອງບວນດົນ, ແຂວງດັກລັກ ແມ່ນຜູ້ທີ່ຈື່ຈຳ ແລະ ສາມາດຂັບ, ເລົ່າກອນເລື່ອງໄດ້ນັບຮ້ອຍກວ່າບົດ. ທ່ານແມ່ນຜູ້ທີ່ຈື່ຈຳກອນເລື່ອງຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ ຫຼາຍບົດກວ່າໝູ່ໃນປະຈຸບັນ. ທ່ານ Dieu Klung, ເວົ້າຄວາມໃນໃຈສູ່ຟັງວ່າ:
“ກອນເລື່ອງໄດ້ມີມາແຕ່ດົນນານແລ້ວ, ບໍ່ຮູ້ວ່າມີແຕ່ປີໃດເພາະບໍ່ມີປຶ້ມໜັງສື, ມີແຕ່ເລົ່າຂານກັນມາເທົ່ານັ້ນ. ກ່ອນນີ້ຂ້າພະເຈົ້າມີແຕ່ໄດ້ຮັບຟັງພໍ່ເຖົ້າ, ແມ່ເຖົ້າ, ພໍ່ແມ່ເລົ່າໃຫ້ຟັງເທົ່ານັ້ນ, ແລະ ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ຈື່ຈຳຈົນຮອດປະຈຸບັນ“.
ນັກສິລະປະການຂັບ, ເລົ່າກອນເລື່ອງຕ້ອງຈື່ຈຳໄດ້ຫຼາຍບົດ, ບໍ່ໄດ້ຫຼົງກັນລະຫວ່າງເຫດການ, ເນື້ອໃນຂອງເລື່ອງນີ້ກັບເລື່ອງອື່ນ. ນອກນັ້ນກໍ່ຕ້ອງມີນຳ້ສຽງມ່ວນ, ຖືກທຳນອງກັບເນື້ອໃນຂອງກອນເລື່ອງຈຶ່ງສ້າງຄວາມດຶງດູດຜູ້ຟັງໄດ້. ເມື່ອຂັບ, ເລົ່າກອນເລື່ອງ, ນັກສິລະປະການເຄີຍນອນ, ກ່າຍແຂນເທິງໜ້າຜາກ, ຫຼັບຕາເພື່ອສຸມຈິດສຸມໃຈ ແນໃສ່ສະແດງກອນເລື່ອງໃຫ້ໝົດເນື້ອໃນ ແລະ ມີຊີວິດຊີວາທີ່ສຸດ.
ຊາວເຜົ່າ ມນົງ ເຕົ້າຮົມກັນຟັງຂັບກ່ອນເລື່ອງ
(ພາບ: ອິນເຕີແນດ)
ກອນເລື່ອງແມ່ນວັດຈະນານຸກົມກ່ຽວກັບປະຫວັດສາດຂອງຊົນເຜົ່າ, ນັ້ນແມ່ນບັນດາທັດສະນະກ່ຽວກັບດິນຟ້າອາກາດ, ເທວະດາຟ້າແຖນ, ການເຫຼື້ອມໃສ; ກ່ຽວກັບມະນຸດ, ສາຍພົວພັນໃນວົງຄະນາຍາດ, ຮີດຄອງປະເພນີ ກໍ່ຄືສ່ອງແສງໃຫ້ເຫັນວິວັດການສ້າງຕັ້ງ ແລະ ພັດທະນາຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ… ນັ້ນແມ່ນສັງຄົມທີ່ຮັ່ງມີ, ສວຍງາມ, ທຸກຄົນເປັນເຈົ້າຂອງທຳມະຊາດ, ຮັກຫອມສັນຕິພາບ, ດ້ວຍຄວາມມຸ້ງຫວັງຢາກບືນຕົວຂຶ້ນເພື່ອຊີວິດທີ່ສົດໃສ.
ດ້ວຍວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະ, ກອນເລື່ອງແມ່ນຮູບການເລົ່າຂານປາກຕໍ່ປາກ, ເນື້ອໃນກອນເລື່ອງສ່ວນຫຼາຍແມ່ນຂຶ້ນກັບຄວາມຊົງຈຳຂອງບັນດານັກສິລະປະການທີ່ມີອາຍຸສູງ, ດັ່ງນັ້ນເລື່ອງອະນຸລັກຮັກສາກອນເລື່ອງຍິ່ງມີຄວາມຮີບດ່ວນກວ່າ. ເພື່ອແນໃສ່ອະນຸລັກຮັກສາກອນເລື່ອງ, ເຊິ່ງແມ່ນວັດທະນະທຳອັນລ້ຳຄ່າຂອງບັນດາເຜົ່າໄວ້. ນັບແຕ່ປີ 2005, ສະຖາບັນຄົ້ນຄ້ວາວັດທະນທຳຫວຽດນາມໄດ້ສົມທົບກັບທ້ອງຖີ່ນຕ່າງໆເປີດຊຸດສອນກອນເລື່ອງຢູ່ກັບທີ່ໃຫ້ບັນດາຊາວໜຸ່ມຊົນເຜົ່າສ່ວນໜ້ອຍ. ປ້າ ເລືອງແທງເຊີນ, ຜູ້ອຳນວຍການຫໍພິພິດທະພັນຊົນເຜົ່າແຂວງດັກລັກ, ໃຫ້ຮູ້ວ່າ:
“ເພື່ອອະນຸລັກຮັກສາກອນເລື່ອງແມ່ນມີຫຼາຍມາດຕະການ ແລະ ຮູບການ. ໃນນັ້ນຂະແໜງວັດທະນະທຳຄວນເຮັດວຽກງານຄຸ້ມຄອງໃຫ້ດີ, ເຮັດໃຫ້ວຽກງານອະນຸລັກຮັກສາມີປະສິດທິຜົນກວ່າ. ຫວ່າງແລ້ວນີ້, ຂ້າພະເຈົ້າໄດ້ລົງປະຕິບັດງານຢູ່ເມືອງ ເຈື ມກາ (ແຂວງດັກລັກ) ແລະ ເຫັນວ່າປະຊາຊົນຢູ່ທີ່ນີ້ມີຄວາມມານະພະຍາຍາມຫຼາຍຢ່າງໃນການຈັດຕັ້ງຊຸດສອນກອນເລື່ອງໃຫ້ລູກຫຼານຢູ່ທ້ອງຖີ່ນ. ເຂົາເຈົ້າກໍ່ມີຄວາມເອົາໃຈໃສ່ເຖິງບັນດານັກສິລະປະການ, ຖືບັນດານັກສິລະປະການແມ່ນນັກວັດທະນະທຳທີ່ຍັງມີຊີວິດ. ຕາມຂ້າພະເຈົ້າແລ້ວ, ເຖິງວ່າລັດຈະຊ່ວຍເຫຼືອຄືແນວໃດກໍ່ຕ້ອງມີຄວາມມານະພະຍາຍາມຂອງວົງຄະນາຍາດທ້ອງຖີ່ນ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ສິ່ງສຳຄັນແມ່ນຕ້ອງຂົນຂວາຍຄືແນວໃດເພື່ອໃຫ້ປະຊາຊົນຮູ້ສຶກມີຄວາມຮັກ ແລະ ນິຍົມວັດທະນະທຳທີ່ເປັນມູນເຊື້ອຂອງຕົນ. ເຮັດໄດ້ຄືແນວນັ້ນເຂົາເຈົ້າຈຶ່ງເຂົ້າຮ່ວມ”.
ຊາວໜຸ່ມ ມນົງ ຮຽນຂັບກ່ອນເລື່ອງ
(ພາບ: ອິນເຕີແນດ) ໃນສັງຄົມປະຈຸບັນ, ກອນເລື່ອງຍັງຄົງສວມບົດບາດສຳຄັນໃນຊີວິດຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ. ກອນເລື່ອງຊ່ວຍໃຫ້ລຸ້ນລູກ, ລຸ້ນຫຼານມີຄວາມເຂົ້າໃຈກ່ຽວກັບກົກເຄົ້າເຫງົ້າກໍ ແລະ ມີຄວາມເອກອ້າງທະນົງໃຈຕໍ່ມູນເຊື້ອ, ວັດທະນະທຳທີ່ເປັນເອກະລັກສະເພາະຂອງຊົນເຜົ່າຕົນ. ຍ້ອນເຫດນັ້ນ, ເລື່ອງສະສົມ, ອະນຸລັກຮັກສາບັນດາຄູນຄ່າກອນເລື່ອງ ຍິ່ງມີຄວາມໝາຍກວ່າອີກ. ວິທີອະນຸລັກຮັກສາກອນເລື່ອງດີທີ່ສຸດ ແມ່ນສ້າງທຸກເງື່ອນໄຂເພື່ອຮັກສາກອນເລື່ອງໃນວົງຄະນາຍາດຊົນເຜົ່າ ມນົງ. ເຮັດໄດ້ຄືແນວນັ້ນ, ກອນເລື່ອງຂອງຊາວເຜົ່າ ມນົງ ຈຶ່ງຍືນຍົງຄົງຕົວໃນບັນດາໝູ່ບ້ານຂອງຊາວເຜົ່າໄຕງວຽນໄດ້