หมอผีที่เรียกว่าหมอแทน

ชนเผ่าหนุ่งที่จังหวัดบั๊กยางมีกว่า7หมื่นคน อาศัยส่วนใหญ่ในอ.หลุกหงาน เอียนเท้ หลุกนาม เซินด๋ง หลางยาง ซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีคลังวัฒนธรรมพื้นเมืองที่หลากหลายที่สะท้อนผ่านประเพณีต่างๆโดยเฉพาะพิธีกรรมด้านความเลื่อมใสอย่างหนึ่งคือการไหว้ปู่ย่าตายายและพ่อแม่ในโอกาสวันคล้ายวันเกิดหรือการอวยพรให้ทุกคนมีอายุยืนนานขณะที่ยังมีชีวิตอยู่

เพื่อเตรียมให้แก่งานที่สำคัญนี้ ต้องมีการทำกระดาษเงินกระดาษทองเองเนื่องจากการไปซื้อที่ตลาดก็ลำบากเพราะอยู่ไกล นอกจากนั้นก็มีหมูหนึ่งตัว ไก่หนึ่งตัว ข้าวสาร เหล้า เกลือ น้ำและขนมนมเนย โดยขนมอย่างหนึ่งที่ขาดมิได้คือ “ขนมแดง” ซึ่งเป็นขนมแป้งข้าวเหนียวที่ใช้สีแดงจากเปลือกต้นไม้ป่าโดยลูกสะไภ้และลูกเขยทำเองแล้วถวายบนหิ้งบูชาและพิธีไหว้อวยพรวันเกิดของชาวเผ่าหนุ่งนั้นจะไม่เหมือนชนเผ่าอื่น ซึ่งต้องมีการเชิญหมอผีหรือเรียกว่า หมอแทน มาร้องเพลงพื้นเมืองทำนองแทนมาปฏิบัติขั้นตอนเซ่นไหว้ต่างๆ เพื่อขอพรให้เจ้าของบ้านและคนที่ฉลองวันเกิดนั้นมีสุขภาพแข็งแรงโชคดี หมอแทนจะใช้พิณติ๊งและพัดกระดาษในการประกอบพิธีและสื่อสารกับเทพเจ้าผ่านเพลงแทน ส่วนคนในครอบครัวจะรำตามท่ารำต่างๆของหมอแทนโดยเฉพาะท่ารำเหมือนกำลังนั่งเรือข้ามแม่น้ำไปรับเจ้าของบ้านกลับบ้านเพราะกลังว่าจะจำทางกลับไปไม่ได้

สิ่งของเซ่นไหว้ในงาน

ในระหว่างการทำพิธี หมอแทนร้องเพลงอย่างต่อเนื่องเพื่อเป็นการขับไล่สิ่งที่ไม่ดีออกจากบ้านให้หมดและอวยพรให้ครอบครัวโชคดีมีสุขในขณะที่คนในบ้านจะเผากระดาษเงินกระดาษทองเพื่อถวายเทพทั้งหลายพร้อมขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์ต่างๆคอยปกป้องคุ้มครองทุกคนในครอบครัวคลาดแคล้วจากภัยร้าย ในถาดเครื่องเซ่นไหว้นั้นมักจะมีการปักกิ่งท้อเพื่อเป็นการไล่ผีตามความเชื่อของชาวหนุ่ง โดยสำหรับวิธีการไล่ผีนั้นถ้าหากชนเผ่าอื่นอาจจะใช้วิธีกระโดดข้ามกองไฟหลายรอบ ชาวหนุ่งจะบีบใบท้อในกำมือ หลังจากเสร็จพิธีก็จะเอาข้าวสารไปโรยที่ลานหน้าบ้านเพื่อขับไล่สิ่งชั่วร้ายต่างๆให้ออกไปและขอให้สิ่งศักดิ์สิทธิ์จากทั่วสารทิศรับทราบคำขอของครอบครัว นายวีเหวียดหยุง นักวิจัยเกี่ยวกับชนเผ่าไตและหนุ่งเผยว่า“ตามความเชื่อของชาวเผ่าหนุ่ง มนุษย์ที่เกิดมาย่อมมีเทพธิดา1องค์ดูแลดวงวิญญาณ ซึ่งต้องขอให้หมอแทนทำพิธีเรียกดวงวิญญาณมาทรงร่างเพื่อรับทราบการจัดพิธีไหว้ในโอกาสวันเกิดนี้”

ปกติ งานเซ่นไหว้ในโอกาสวันเกิดนั้นจะจัดขึ้นตลอดทั้งคืนโดยสมาชิกทุกคนในครอบครัวจะไม่หลับไม่นอน ในระหว่างการเข้าทรง หมอแทนอาจจะแจกเหล้าให้คนนั่งรอบๆเหมือนเป็นการประทานพรให้โชคดี ส่วนการเผากระดาษเงินกระดาษทองพร้อมรูปคนรูปสัตว์ที่ทำจากกระดาษเพื่อให้ขี้เถ้าลอยไปตามลมเหมือนเป็นการส่งความปรารถนาของทุกคนให้ไปถึงเทพเจ้า สำหรับผู้ที่รับหน้าที่เป็นหมอแทนนั้นใช่ว่าใครๆจะทำได้โดยส่วนใหญ่จะต้องเป็นคนที่สืบทอดอาชีพนี้จากครอบครัวมาหลายชั่วคน

ในชีวิตทางจิตวิญญาณของชนเผ่าหนุ่ง งานเซ่นไหว้ในวันเกิดคือพิธีขอพรให้มนุษย์มีความแข็งแรง โชคดีมีลาภ มิใช่เพื่อขอพรสำหรับการค้าขาย ดังนั้นแม้เวลาจะผ่านไปนานเท่าไหร่ กิจกรรมนี้ก็ยังคงเป็นประเพณีที่ดีงามและมีความหมายที่ชนเผ่าหนุ่งได้ปฏิบัติกันมาตราบเท่าทุกวันนี้.