Dân tộc Khơ Mú là một trong những cộng đồng dân tộc sinh sống lâu đời cùng với hơn 20 dân tộc anh em khác trên mảnh đất Lai Châu. Tuy có số lượng dân khá ít, sống rải rác và văn hóa chịu nhiều ảnh hưởng của đồng bào dân tộc Thái nhưng đời sống văn hóa của người dân Khơ Mú vẫn là một kho tàng độc đáo cần được bảo tồn và phát huy. Trong số đó phải kể đến điệu hát múa dân ca dân vũ trong văn hóa của đồng bào Khơ Mú ở bản Thẩm Phé, xã Mường Kim, huyện Than Uyên.

 Cùng với nét đẹp trong trang phục, một điểm dễ nhận ra văn hóa của đồng bào Khơ Mú chính là các loại hình sinh hoạt văn hóa cộng đồng, đó là dân ca và dân vũ. Thông qua các điệu dân vũ, đồng bào Khơ Mú mong muốn con người luôn khỏe mạnh, họ cầu cho mùa màng bội thu, cầu cho mưa thuận gió hòa. Đồng thời cũng thể hiện mối cộng cảm giữa con người với con người, con người với thiên nhiên.

Lễ hội cầu Mùa của người Khơ Mú. Ảnh VOV

Các điệu múa cuả đồng bào Khơ Mú liên quan mật thiết với tín ngưỡng cầu mùa và khát vọng tình yêu đôi lứa, sự cố gắng nỗ lực của người dân khi vượt qua khó khăn để tồn tại phát triển cùng với cộng đồng. Nét đặc biệt của múa dân gian Khơ Mú là các động tác thường rất khỏe mạnh, sôi động nhưng không kém phần duyên dáng. Khi thể hiện các điệu múa toàn thân, cư thể người múa rung lên thể hiện sức sống dồi dào. Người múa như đắm mình trong những tiếng trống, tiếng chiêng rộn ràng và thăng hoa trong các điệu múa.

Nét đặc biệt của múa dân gian Khơ Mú là các động tác thường rkhỏe mạnh, sôi động nhưng không kém phần duyên dáng.

Cũng như nhiều đồng bào dân tộc thiểu số khác, người Khơ Mú có hệ thống nhạc cụ rất phong phú, trong số đó có tới 90% được làm ra từ những chất liệu có sẵn từ núi rừng như tre, nứa với những âm sắc vô cùng độc đáo.

Xuất phát từ một nông cụ sản xuất, trải qua quá trình của lịch sử và niềm vui ca hát, đồng bào dân tộc Khơ Mú đã biến dụng cụ lao động sản xuất từ những cây nứa nhỏ thành những nhạc cụ gần gũi, thân thuộc, đó chính là đao đao. Đao đao được làm từ một ống nứa, nguyên liệu tự nhiên gần gũi và gắn bó thân thuộc với đồng bào Khơ Mú.  

Ông Hoàng Văn Tiến ở bản Thẩm Phé, xã Mường Kim, huyện Than Uyên, cho biết: "Người Khơ Mú từ ngày xưa không có nhạc cụ tính tẩu, chỉ dùng nhạc cụ bằng cây nứa vót ra để làm thành nhạc truyền thống. Khi chàng trai cầm đao đao thổi lúc cô gái đang ngủ buổi tối, cất lên sẽ làm cô gái ưng bụng và thức dậy để đón chàng trai.

Từ sự ý thức được những giá trị của văn hóa cội nguồn, trong nhiều năm qua từ mỗi người dân đến cấp ủy, chính quyền tỉnh Lai Châu luôn coi trọng công tác bảo tồn văn hóa dân gian của cộng đồng người Khơ Mú, trong đó phải kể đến những già làng, trưởng bản, người có uy tín trong cộng đồng người Khơ Mú.

Ông Vũ Văn Hùng, Trưởng phòng Văn hóa thông tin huyện Than Uyên, tỉnh Lai Châu, cho biết: "Chúng tôi tập trung giúp đỡ bản Thẩm Phé chỉnh trang nhà cửa, di dời chuồng trại ra khu chăn nuôi tập trung, hướng dẫn nhân dân trồng hoa để tạo cảnh quan và hướng dẫn đội văn nghệ tập luyện, hướng tới phục vụ khách du lịch."

Với những gì còn lưu giữ được trong văn hóa đồng bào Khơ Mú cùng với nét văn hóa phong phú và đa dạng, bản Thẩm Phé, xã Mường Kim, huyện Than Uyên, đã và đang trở thành điểm du lịch hấp dẫn cho du khách trong và ngoài tỉnh Lai Châu, qua đó góp phần tích cực vào việc giữ gìn, bảo tồn những nét đẹp văn hóa truyền thống của đại gia đình các dân tộc Việt Nam.