Nằm cách Hà Nội chừng 40 km, làng hương Cao Thôn thuộc xã Bảo Khê, thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên, là một trong những làng nghề làm hương lớn nhất cả nước. Hương của Cao Thôn nổi tiếng bởi chất lượng và mùi hương riêng biệt, được thị trường trong nước ưa chuộng và xuất khẩu đi một số nước.
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
Làng Cao Thôn hay còn được biết đến với tên gốc là Thôn Cao, nằm sát đê tả sông Hồng với cảnh sắc thanh bình. Nơi đây được xem là cái nôi của nghề làm hương truyền thống lâu đời ở Việt Nam. Theo các bậc cao niên, nghề làm hương do bà Đào Thị Khương, người Cao Thôn, truyền dạy lại cho người dân trong làng. Bà được tôn là tổ nghề hương của vùng và hiện được thờ tại nhà thờ tổ họ Đào, làng Cao Thôn. Ông Nguyễn Như Khanh, Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Cao Thôn, cho biết: "Theo như các cụ kể lại nghề làm hương của thôn có từ cuối Thế kỷ 18, đến nay cũng phải gần 300 năm. Từ ngày ấy đến giờ cứ đời nọ truyền đời kia làm nghề này. Ngày giỗ cụ Tổ nghề là ngày 22/08 âm lịch. Ngày này là ngày mất của cụ nên hàng năm cả làng tại tập trung về nhà thờ để thắp hương tưởng nhớ đến người đã mang lại nghề cho quê hương, mang lại công ăn việc làm cho bao thế hệ."
 Ông Nguyễn Như Khanh, Phó Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Cao Thôn. ( Lan Anh/VOV5) |
Hương xạ của làng nghề Thôn Cao có mùi thơm đặc biệt mà không làng hương nào trên cả nước có được chính là nhờ vào "bí mật gia truyền". Chỉ biết rằng bột hương được làm bằng thảo mộc và các vị thuốc Bắc. Bởi vậy nên khi thắp nén hương, khói tỏa ra mùi thơm dễ chịu, man mát, hương thơm giúp cho tinh thần thư giãn thoải mái, giảm bớt căng thẳng mệt mỏi. Ông Khanh chia sẻ: "Tất cả thảo mộc chúng tôi phải mua ở trên rừng, ở các tỉnh biên giới. Trong 36 vị thuốc, ví dụ có một số vị như cam thảo, thảo quả, hoa ngâu... Theo đơn của các cụ để lại, chúng tôi cân làm sao cho cân bằng các vị, như thầy lang bốc thuốc, để ra một bài thuốc đưa vào nén hương thì mới chất lượng."
Người Cao Thôn luôn tâm niệm rằng 36 vị thuốc Bắc này giống như là những tinh hoa của đất trời hội tụ lại trong mùi hương thơm làng Cao Thôn. Đây cũng chính là cái “hồn cốt” mà người dân làng Cao Thôn gìn giữ hàng trăm năm nay. Bởi vậy, những đơn bốc thuốc không được phép truyền nghề cho người ngoài dòng họ. Ông Nguyễn Như Khanh cho biết thêm:"Chúng tôi chỉ bảo ban bà con kỹ thuật làm, còn bài thuốc không thể cho được. Con gái chúng tôi cũng không cho, đơn không thể cho con rể được, chỉ truyền lại cho con trai và con dâu. Mà con dâu ít nhất cũng phải ở tuổi 50 trở lên mới được cầm đơn."
 Hương vòng được người dân đem ra phơi (Ảnh: Ngọc Ánh/Toquoc.vn) |
Mỗi dòng họ hay mỗi gia đình ở Cao Thôn lại có một bài thuốc thảo mộc riêng, làm nên mùi hương đặc trưng riêng của mỗi thương hiệu hương. Hương Cao Thôn chủ yếu có ba loại là hương vòng, hương nén và hương sào. Ngoài ra còn có hương quế, hương đen…
Nghề làm hương ở Cao Thôn hoạt động suốt quanh năm ngày tháng, giải quyết việc làm cho 600 lao động trong thôn và một số vùng xung quanh. Nghề làm hương không kén nhân lực, nên tận thu được tất cả sức lao động nhàn rỗi, ai cũng có thể tham gia sản xuất được. Sản lượng hương xạ của cả làng đạt xấp xỉ 10 triệu nén/năm.
Cao Thôn có khoảng trên 200 hộ gia đình, trong đó có tới 160 - 170 hộ vẫn duy trì nghề làm hương truyền thống. Hiện nay, để đám ứng nhu ngày càng cao của người tiêu dùng, cả làng không ngừng cải tiến mẫu mã, nâng cao chất lượng sản phẩm, quảng bá sản phẩm ngày càng rộng rãi. Ông Tạ Quang Ký, trường Thôn Cao, cho biết: "Thế hệ trẻ ngày nay vẫn duy trì đều đặn, tiếp bước cha ông làm nghề hương. Các cháu thông minh hơn, phát triển khéo hơn. Trước kia các cụ làm thủ công, bây giờ các cháu dùng máy, sản phẩm làm 1 ngày bây giờ có thể bằng 10 ngày làm thủ công. Chất lượng không khác nhau, chỉ tùy vào yêu cầu của khách hàng. Khách yêu cầu loại thơm, loại vừa... Sáng tạo của lớp trẻ còn nhạy cảm hơn các cụ ngày xưa, nhạy bén xã hội nên quan hệ với khách hàng nhiều hơn."
Nhờ có chất lượng tốt, hình thức đẹp, hương thơm và đặc biệt cháy rất đều nên hương xạ Cao Thôn được người tiêu dùng ưa chuộng, hoạt động sản xuất diễn ra quanh năm. Khách hàng không chỉ ở trong tỉnh, ngoài tỉnh mà đã có hộ tìm được mối hàng xuất đi nước ngoài như Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia, Đức, Pháp...
Là làng nghề truyền thống lâu đời, bởi vậy, những năm gần đây, Thôn Cao còn là một trong địa chỉ đỏ trong hành trình du lịch tỉnh Hưng Yên của du khách gần xa. Tại đây, mọi người sẽ được trải nghiệm nhiều hoạt động hấp dẫn. Ông Nguyễn Như Khanh cho biết:"Mới đây có đoàn khách Anh về đây tham quan, tôi trực tiếp dẫn đoàn đi giới thiệu trong vòng vài tiếng và tham quan một số hộ. Họ được xem quá trình sản xuất, được tự làm, tự thắp nên rất thích. Ngoài ra, làng có quần thể đẹp, đường ngõ sạch đẹp, đình chùa giữ lại được cảnh quang thời xưa vẫn còn nguyên nên các đoàn rất thích. Tới đây sẽ có thêm nhiều đoàn tham quan của nước ngoài về làng."
Đến Thôn Cao vào những ngày nắng đẹp, du khách còn được thấy khung cảnh đẹp mắt, đặc trưng riêng của làng làm hương. Hàng nghìn bó tăm hương 2 màu đỏ, trắng như những đóa hoa đang phơi mình đón nắng, gió. Trong sân, vườn từng phên hương mới được người dân Cao Thôn đưa ra hong khô. Hương thuốc bắc thoang thoảng trong gió giữa khung cảnh làng quê thanh bình mang lại cho mỗi người quãng thời gian thư thái để cảm nhận những điều thú vị nơi đây.