Nghe âm thanh bài tại đây qua giọng đọc PTV Sơn Tùng.

(Bài thơ Những cánh buồm do PTV Việt Hùng thể hiện)

Nhà thơ Hoàng Trung Thông (sinh 1925 tại xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An, mất 1993) , là một tên tuổi trong làng thơ nước ta. Sinh thời ông được biết đến với những câu thơ bình dị mà độc đáo, với tính cách cương trực thẳng thắn.

Trong các thi sĩ Việt Nam Thế kỷ 20, Hoàng Trung Thông là người có học vấn uyên bác. Ông thông thạo tiếng Anh, Pháp, Trung (và Hán), ngoài ra còn học thêm tiếng Nga. Ông dịch nhiều thơ nước ngoài sang tiếng Việt và thơ ông cũng được nhiều nhà thơ trên thế giới dịch ra tiếng nước họ, trong đó có tập Quê hương chiến đấu được dịch ra tiếng Trung. Trong lĩnh vực dịch thuật, ông là người đầu tiên đưa thơ Mayakovsky và Pushkin về Việt Nam. Ngoài sáng tác, dịch thuật thơ, Hoàng Trung Thông còn viết câu đối, truyện ngắn, bút kí, lí luận phê bình văn học. Thơ ông đánh thức tình yêu với con người, nỗ lực đấu tranh vì những lý tưởng nhân đạo. Chính vì thế, sáng tác của Hoàng Trung Thông ảnh hưởng mạnh mẽ và tác động tới đời sống nhiều thế hệ. 

Nhân kỷ niệm 100 năm sinh của Nhà thơ Hoàng Trung Thông, mới đây Viện Văn học thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam tổ chức tọa đàm nhằm tưởng nhớ và tôn vinh gương mặt tiêu biểu của nền văn học cách mạng Việt Nam thế kỷ 20.

Bài thơ “Những cánh buồm” rút từ tập thơ cùng tên của nhà thơ Hoàng Trung Thông, in năm 1964 được đưa vào sách Ngữ văn cấp THCS và được nhiều em học sinh yêu thích. Theo PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, sáng tác này như một cánh buồm thơ nâng đỡ những ước mơ trong trẻo đến những miền xa: “Những cánh buồm" là một bài thơ rất nổi tiếng của Hoàng Trung Thông, cho thấy sự đa dạng trong thơ của ông. Bài thơ nói về tình phụ tử: Hai cha con trên  bãi biển, hai thế hệ nhưng như hai người bạn, đều nhìn về một hướng, với những ước vọng rất đẹp đẽ. Tôi nghĩ bài thơ thắp lên ngọn lửa của niềm tin, của sự tiếp nối thế hệ. Chính điều đó cho bạn đọc thấy được thơ Hoàng Trung Thông rất thấm đẫm tình đời, trong đó nguồn mạch về tình yêu thương giữa các thế hệ, cụ thể là tình phụ tử, trở thành một tình cảm ám ảnh trong cuộc đời cầm bút của ông.”

Nhưng đời thơ Hoàng Trung Thông không chỉ có “Những cánh buồm”. Có thể kể đến bài thơ “Bao giờ trở lại” hay còn có tên là “Bộ đội về làng” từng được đưa vào sách Tiếng Việt tiểu học với những câu: “Các anh về mái ấm nhà vui/ Tiếng hát câu cười/ Rộn ràng xóm nhỏ/ Các anh về tưng bừng trước ngõ/ Lớp lớp đàn em hớn hở theo sau/ Mẹ già bịn rịn áo nâu/ Vui đàn con nhỏ rừng sâu mới về”. “Đọc thơ Bác”, nhà thơ Hoàng Trung Thông cảm khái: “Tôi đọc trăm bài trăm ý đẹp/ Ánh đèn tỏa rạng mái đầu xanh/ Vần thơ của Bác, vần thơ thép/ Mà vẫn mênh mông bát ngát tình”. “Bài ca vỡ đất” cũng là một sáng tác đặc sắc của nhà thơ Hoàng Trung Thông, được nhiều người yêu mến và thuộc nằm lòng, đặc biệt là câu: “Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm”.

Theo nhà nghiên cứu văn học Lại Nguyên Ân, những câu thơ này mang dấu ấn đậm nét của Hoàng Trung Thông: "Trong thơ, Hoàng Trung Thông thể hiện rõ là một nhà thơ chân chất, nêu những tình cảm, những suy nghĩ nghiêng nhiều hơn về thời sự chính trị, nhưng công chúng công - nông ở Việt Nam cảm thấy như tiếng nói của mình. Một tiếng nói giản dị, chân thành."

Trên đường đời và dọc đường công tác, tới đâu và thao thức với vùng đất nào, từ miền núi, miền xuôi, miền Trung, đồng bằng sông Hồng, đảo xa hay những đất nước bên kia bờ đại dương,  nhà thơ Hoàng Trung Thông đều ghi nhật ký qua những vần thơ. Nhưng như bao công chúng yêu thơ, tác giả Đặng Thiên Sơn vẫn nhớ nhất những câu thơ giản dị, mộc mạc viết về quê hương, đất nước của nhà thơ Hoàng Trung Thông: "Đặc điểm thơ Hoàng Trung Thông là sự chân thật, gần gui với đời sống hàng ngày, khiến khi ta đọc lên sẽ cảm nhận được ngay điều tác giả muốn truyền tải, muốn gửi gắm thông điệp của mình qua câu chữ, mà không mất quá nhiều thời gian để tư duy hoặc không cần phải đọc đi đọc lại nhiều lần mới hiểu được. Chính sự gần gũi, sự đặc biệt đó khiến cho những người sinh ra ở miền quê như chúng tôi thấy rất dễ gần, dễ cảm, dễ thuộc."

Sớm tham gia Cách mạng và kinh qua nhiều nhiệm vụ công tác, sáng tác của nhà thơ Hoàng Trung Thông gắn liền với tư tưởng, cảm xúc các giai đoạn cuộc đời. Theo PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp, chất thơ, hơi thơ Hoàng Trung Thông hòa quyện với những bước đường hoạt động của ông: "Nhắc đến Hoàng Trung Thông có thể nhắc đến với nhiều tư cách, nhưng tư cách nổi bật nhất vẫn là một nhà thơ. Cả cuộc đời Hoàng Trung Thông gắn liền với niềm đam mê thi ca bất tận. Cũng nhờ thế mà chúng ta có những câu thơ giản dị mà nằm lòng: Bàn tay ta làm nên tất cả/ Có sức người sỏi đá cũng thành cơm. Thơ của ông gợi lên hào khí của một thời. Những năm kháng chiến, thơ của ông cũng tác động lên rất nhiều tầng lớp kháng nhau.

Có thể nói Hoàng Trung Thông đã đi cùng dân tộc trong những tháng năm kháng chiến. Giai đoạn sau, thơ ông bớt tỉnh, để thanh. Những vần thơ “mời trăng, mời rượu" của ông chính là phần bản ngã sâu thẳm nhất của Hoàng Trung Thông. Ở đó ta bắt gặp một người vừa phóng túng, vừa gàn đậm chất xứ Nghệ, đồng thời đầy bản lĩnh. Tất cả những điều đó chung đúc lên một phẩm tính rất quan trọng của thơ ca Hoàng Trung Thông trong thơ ca của thời kỳ kháng chiến lúc bấy giờ." - PGS.TS Nguyễn Đăng Điệp khẳng định.

Tập thơ cuối cùng của nhà thơ Hoàng Trung Thông là tập “Mời trăng” in năm 1992, một năm trước khi ông qua đời. Trong tập có bài thơ nhan đề “Khó” có những câu kết: “Người thiếu những câu thơ hay/ Như quả tim thiếu nhiều máu đỏ/ Cuộc đời thiếu những bài thơ hay/ Như biển rộng cánh buồm thiếu gió”. Những câu thơ như quan niệm về cuộc đời sáng tác.

Với Hoàng Trung Thông, đời thơ ông đã để lại những bài thơ hay, câu thơ hay còn “theo cánh buồm đi mãi đến nơi xa”…