Lựa chọn và trung thành với thể loại lục bát từ những ngày đầu bước vào hành trình thơ ca, sau thành công của các tập thơ trước đó, nhà thơ Trần Lê Khánh tiếp tục gây bất ngờ với tập thơ “Đồng - Tuyển tập Xứ 2” khi tiếp cận lục bát theo kiểu hiện đại, có nhiều điểm mới so với thể lục bát truyền thống, đưa người đọc bước vào không gian cô đọng của chữ nghĩa, đồng thời gợi lên những xúc cảm và chiêm nghiệm sâu sắc.
Cuộc gặp gỡ văn chương ra mắt tác phẩm này diễn ra dưới sự điều phối của nhà thơ Đỗ Anh Vũ cùng những phân tích, nhận định sắc bén của nhà thơ Nguyễn Việt Chiến và PGS. TS. Hoàng Kim Ngọc, trong không gian Phòng nghệ thuật, Nhà xuất bản Hội Nhà văn.
Xuyên suốt cuộc trò chuyện, các nhà văn, nhà thơ và nhà nghiên cứu đều đồng tình cho rằng tuy lục bát là một thể thơ khó để tạo được dấu ấn riêng, tác giả Trần Lê Khánh vẫn tìm được một con đường để làm mới lục bát và làm mới chính mình.
 Quang cảnh buổi ra mắt tập thơ Đồng của Trần Lê Khánh. |
Mở đầu phần giao lưu, nhà thơ Đỗ Anh Vũ đem đến cho độc giả một cái nhìn tổng quan về những nhà thơ và tác phẩm thơ lục bát đương đại đã gây được dấu ấn trên văn đàn trong thời gian gần đây. Dù lục bát là một thể thơ dễ làm mà khó hay, vẫn có những nhà thơ tìm ra cách kết nối, tạo ra những hình tượng lạ và chạm vào được cảm xúc của người đọc.
Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến cho rằng đây là một tín hiệu đáng mừng cho văn học Việt Nam khi các đơn vị xuất bản uy tín chọn giới thiệu những tập thơ như “Đồng” của Trần Lê Khánh.
Diễn giả, PGS. TS. Hoàng Kim Ngọc nhận định, tập thơ chạm vào những gì gần gũi nhất của đời thường với một thái độ tĩnh lặng.
 Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều phát biểu tại sự kiện. |
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam gọi lục bát là một “cái bẫy” đối với những nhà thơ lựa chọn nó.
Thể thơ véo von, nhiều thương nhớ và da diết này dễ làm người viết tưởng rằng cứ xong vần điệu và nhạc tính là đã hoàn thiện một bài thơ, thế nhưng Trần Lê Khánh đã vượt qua được thách thức đó để chạm vào được cái lõi của lục bát.
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều khẳng định, Trần Lê Khánh có khả năng rời bỏ được những duy cảm thông thường có phần yếu đuối để tạo ra một con đường riêng.
Nhà văn Văn Giá cho rằng, thể thơ lục bát là hồn vía, là căn cước thơ ca của dân tộc, và “Đồng - Tuyển tập xứ 2” là một sự đóng góp vào dòng thơ lục bát đã có rất nhiều thành tựu trên tinh thần của mỹ học khoảng trống, ý nghĩa của hư không.
TS. Đỗ Thị Thu Thủy - Chủ nhiệm khoa Viết văn - Báo chí Đại học Văn hóa bàn về sự chuyển tiếp, mở rộng trong “Đồng - tuyển tập xứ 2” so với “Xứ 1”. Không chỉ mở rộng về dung lượng mỗi bài từ một cặp thơ lục bát trở thành 4 cặp, Trần Lê Khánh còn cố ý khiến các cặp lục bát trong cùng một bài có sự rời rạc với nhau. Sự phân mảnh ngôn ngữ đó là một dụng ý để Trần Lê Khánh tiếp tục làm mới thơ lục bát.
Cuối chương trình, nhà thơ Đỗ Anh Vũ phổ nhạc và trình bày bài thơ “Đêm tình nhân”, một lần nữa chứng minh sự mới mẻ và nhạc tính trong thơ “Trần Lê Khánh” bằng giai điệu và giọng hát sâu lắng, suy tư.
 Nhà thơ, nhà ngôn ngữ Đỗ Anh Vũ |
Tập thơ gồm mười chương với 100 bài thơ lục bát, viết về đồng quê, thiên nhiên, cuộc sống, con người... và tất cả đều mang hơi hướng “thiền”. Sự tối giản, cô đọng và cảm quan thiền tạo nên nét đặc trưng của tập thơ. Điều này được thể hiện từ cách tác giả đặt tên chương (chương một, chương hai, chương ba…), đến các bài thơ cũng được đặt tên tối giản theo số thứ tự từ “Xứ 01” đến “Xứ 100”. Đặc biệt, mỗi cặp lục bát dù ở trong bài thơ hay đặt ra khỏi thi cảnh thì vẫn có thể truyền tải thông điệp và ý nghĩa độc lập.
Với “Đồng – Tuyển tập Xứ 2”, nhà thơ Trần Lê Khánh đã rất dụng công trong việc chọn lọc câu chữ, chữ gọn nhưng ý nhiều. Mỗi câu thơ, mỗi bài thơ trong tập thơ dù có nhiều chất liệu đời thường nhưng vẫn luôn có những khoảng trống trừu tượng, khơi gợi độc giả tự ngẫm, tự suy tưởng, chiêm nghiệm về bản thân, cuộc sống và thế giới xung quanh.
“con cá đớp giấc mộng lành
bơi qua chín kiếp hết tanh cái đầu
hồi hôm con phố lên màu
những ô cửa sổ bắt đầu ăn đêm
có hạt mưa nhỏ ngủ quên
mặt nước im lặng khua tên của mình”
(Xứ 39)
“đi với bụt mặc cà sa
trăng cùng cuốc bộ với ta cho gần
chiếc lá vàng rớt trên sân
nhà sư đặt bước chân trần xuống sau
tiếng chuông như rắn mất đầu
những tiếng ngân cuối hồi lâu mới ngừng”
(Xứ 75)
Trạng thái đời sống đương đại được nhà thơ khéo léo biểu đạt qua những hình ảnh vừa chân thực, vừa siêu thực, tạo nên những kết nối bất ngờ cùng những khoảng lắng đọng, khi ý thơ tạo ra điểm chạm và kết nối với người đọc. Đó có thể là câu chuyện về tình mẫu tử thiêng liêng, là sự tiếc nuối những đổi thay của một chốn quen, là hình ảnh con người hòa với thiên nhiên, cũng có thể là nỗi cô đơn vời vợi… Điểm chung ở các bài thơ trong “Đồng - Tuyển tập Xứ 2” còn là câu chuyện của tâm thức, điều này đã từng chút dẫn gợi và mở ra cho người đọc những cách tiếp cận, kết nối riêng với thế giới và quan trọng hơn cả là kết nối với chính mình, cũng là một cách thiền trong thơ.
“mẹ vòng tay ôm đứa con
yêu thương nào phải sáng tròn như trăng
như vầng trăng tỏ đêm rằm
phần trăng còn lại để chăm ngọn đồi
mẹ cười với chiếc bóng tôi
sinh ra cùng lúc với trời mùa thu”
(Xứ 05)
Theo chia sẻ của nhà thơ Thi Hoàng, tập thơ “Đồng - Tuyển tập Xứ 2” là một trong những tác phẩm hay, hiện đại nhất của Trần Lê Khánh từ trước tới nay.