Nghe âm thanh bài tại đây:
Trong sự đa dạng của văn chương Việt đương đại, có sự đóng góp không nhỏ của các tác giả người Việt ở nước ngoài. Những tác phẩm của họ đã thể hiện tiếng nói đặc biệt cá tính về nguồn cội, hoặc cảm thức tha hương hay những chuyển động cuộc sống hiện đại. Trong số đó, một số nhà văn Pháp gốc Việt đã ghi được dấu ấn đậm nét trong văn chương đương đại.
Nước Pháp là nơi tập trung nhiều tác giả văn chương gốc Việt. Họ có thể sáng tác bằng tiếng mẹ đẻ hoặc ngôn ngữ Pháp. Sự hội tụ của hai nền văn hóa cố hương và đất khách đã tạo nên một căn tính văn hóa giàu có, mạnh mẽ. Hành trình di cư, hội nhập, giao thoa nhuần nhuyễn tạo nên những nét đặc trưng riêng trong tư tưởng.
Những năm qua, tác phẩm tiêu biểu của nhiều tác giả người Pháp gốc Việt đã được dịch sang tiếng Việt, vì thế rộng đường để công chúng, dư luận, giới phê bình phân tích, đánh giá. Chỉ trong 6 tháng đầu năm, đã có hai sự kiện bàn luận sâu về đóng góp của các tác giả gốc Việt đang sinh sống tại nước Pháp. Đó là hội thảo khoa học quốc tế “Văn học, nghệ thuật của người Việt Nam ở nước ngoài sau 50 năm đất nước thống nhất, đổi mới, phát triển(1975 – 2025)” do Hội đồng Lý luận Trung ương tổ chức. Và gần đây nhất là tọa đàm “Văn học Pháp ngữ của người gốc Việt ở Pháp: Những lựa chọn bản sắc và sáng tạo” diễn ra tại Viện Văn học.
PGS. TS Phùng Ngọc Kiên (Viện Văn học) là người đã có nghiên cứu về “Những lựa chọn “quê hương” trong các nhà văn nữ Pháp gốc Việt từ sau những năm 1990”. Ông khai thác cặn kẽ nội dung tác phẩm và tiếng nói tự sâu thẳm của các nữ nhà văn đại diện cho hai khuynh hướng sáng tác đặc trưng hơn 30 năm trở lại đây: "Trong thời điểm hiện tại có rất nhiều nữ tác giả người Việt ở Pháp viết bằng tiếng Pháp. Điều này rất khác trước những năm 1980 khi các tác giả người Việt nơi đây chủ yếu là nam giới. Việc hiện nay các tác giả gốc Việt viết bằng tiếng Pháp cho thấy câu chuyện thời đại, hướng tới sự toàn cầu hóa. Các tác giả này vẫn thể hiện hình ảnh câu chuyện Việt Nam nhưng không theo cách truyền thống nữa mà hòa vào bối cảnh không gian toàn cầu hóa."
Để làm dày lên nghiên cứu về hành trình sáng tạo và giá trị tác phẩm của các nhà văn gốc Việt đang sinh sống tại Pháp, nhà phê bình văn học Hoài Nam tìm kiếm và nghiên cứu, khai thác văn nghiệp của hai nữ tác giả gốc Việt tại Pháp: Có thể nói rằng trong số những người Việt hoặc người gốc Việt hiện đang sinh sống và sáng tác tại các lãnh thổ, đất nước khác thì khá nhiều nhà văn nữ. Trong đó tôi chú ý đến hai trường hợp đó là nhà văn Linda Lê và nhà văn Thuận (đều ở Pháp), họ tiêu biểu cho hai hướng sáng tác khá rõ ở tác giả gốc Việt."
 Nhà văn Linda Lê (20/7/1963 - 9/5/2022) |
Linda Lê là nhà văn Pháp gốc Việt xuất sắc, nổi tiếng với những tác phẩm văn chương viết bằng tiếng Pháp đoạt nhiều giải thưởng văn học danh giá của văn học Pháp ngữ, với những tác phẩm lừng lẫy như Vượt sóng, Tiếng nói, Thư chết, Lại chơi với lửa, Vu khống… Năm 2012, cuốn tiểu thuyết Sóng ngầm của Linda Lê là một trong bốn cuốn lọt vào vòng chung kết giải Goncourt 2012 - giải thưởng văn chương số 1 tại Pháp. Ngay sau khi bà qua đời chưa lâu, năm 2022 bà tiếp tục được vinh danh bằng Giải thưởng François Billetdoux cho tác phẩm mới xuất bản năm 2022. Linda Lê sinh năm 1963 tại Đà Lạt. Năm 1977, bà theo người mẹ (quốc tịch Pháp) sang định cư tại Paris, còn người cha ở lại Việt Nam. Truyện ngắn và tiểu thuyết của nhà văn nữ Linda Lê đều được viết bằng tiếng Pháp. Độc giả Việt Nam đã được thưởng thức nhiều tác phẩm của Linda Lê chuyển ngữ qua tiếng Việt.
(VOV5) - ... "Không bao giờ tôi xác định được tôi là ai, bởi vì tôi luôn đứng giữa phương Tây và phương Đông..."
Những trải nghiệm đọc, nghiên cứu tác phẩm của Linda Lê đã cho nhà phê bình văn học Hoài Nam cách nhìn nhận về nghệ thuật và cảm xúc sáng tạo thấm vào từng trang văn của nữ tác giả nổi tiếng. Từ tiểu thuyết “Vượt sóng” của Linda Lê, ông nghĩ về “những trầm tư sống động về viết” của nhà văn người Pháp gốc Việt: "Linda Lê sang Pháp từ sớm và viết hoàn toàn bằng ngôn ngữ này. Muốn đọc Linda Lê phải biết tiếng Pháp hoặc qua các bản dịch Tiếng Việt. Bà đã có khoảng 6 tác phẩm được dịch sang Tiếng Việt, đủ để hình dung về một gương mặt tác giả gốc Việt sáng tác bằng tiếng Pháp, một thứ tiếng Pháp mà theo những người thông thạo ngôn ngữ này thì là tiếng Pháp “xịn”, có sự sáng tạo, như Linda Lê từng nói “Tiếng Pháp trú ngụ ở tâm hồn tôi”.
Từ tác phẩm tiêu biểu, cụ thể, nhà phê bình văn học Hoài Nam cho rằng căn tính văn hóa in đậm trong đặc trưng sáng tạo của tác giả gốc Việt tại Pháp. Từ lâu, nhà văn Thuận đã gây dấu ấn trong văn đàn Việt Nam. Chị sinh năm 1967, tốt nghiệp ĐH Sư phạm Ngoại ngữ Pyatigorsk (CHLB Nga), cao học ĐH Paris 7 và ĐH Sorbonne. Thuận là tác giả của Made in Vietnam, Chỉ còn 4 ngày là hết tháng tư, Thang máy Sài Gòn...
Từ việc khám phá một tác phẩm khác “Thư gửi Mina” (NXB Phụ Nữ & Phanbook, 2019) tiểu thuyết mới nhất và dày nhất trong số những tiểu thuyết đã công bố của nhà văn Thuận, Nhà phê bình Hoài Nam nghĩ về “Trò chơi ngôn ngữ”, nhận ra gốc rễ bản chất con người Việt, sự gắn bó và tình yêu ngôn ngữ Tiếng Việt thấm đẫm trong trang viết của nữ nhà văn này: "Tác giả Thuận biết tiếng Pháp và cả tiếng Nga nữa nhưng ngôn ngữ sáng tác tất cả các tác phẩm đều là tiếng Việt. Chị vẫn gắn bó với Tiếng Việt, coi đó là công cụ chuyển tải nhận thức, tình cảm của mình về cuộc sống hiện tại ở Pháp cũng như hoài niệm về quê hương, xứ sở."
 Nhà văn Hiệu Constant |
Nhà văn Hiệu Constant, tên thật là Lê Thị Hiệu, tốt nghiệp ngành tiếng Pháp của Khoa Tiếng nước ngoài, trường Đại học Tổng Hợp Hà Nội và chuyên ngành Văn học so sánh, Đại học Paris Sorbonne IV, sinh sống và làm việc tại Paris từ 1998. Là dịch giả của gần 70 tác phẩm dịch Pháp - Việt & Việt - Pháp, Hiệu Constant còn có nhiều tác phẩm sáng tác như các tiểu thuyết “Côn trùng”, “Đường vắng”, “Đời du học”, À bientôt… Hẹn gặp lại, Tiếng dế, Tình viên xứ, Truyện ký “Kiều bào với Trường Sa”, tập truyện ngắn “Nắng cuối chiều”, “Chênh vênh”, “Dưới chân Hòn Dấu”, tự truyện “Làm dâu nước Pháp”. Đọc tác phẩm của Hiệu Constant, nhà phê bình văn học Hải Đường nhận ra chất Việt trong phẩm tính và ngôn ngữ văn chương của chị: "Gần đây tôi có tiếp xúc qua online với tác giả Hiệu Constant và đọc một số tác phẩm của chị. Cách viết của chị khi đưa Việt Nam ra với thế giới cho tôi suy nghĩ rằng cần có thêm những con người, những tác giả như thế".
Quyên Gavoye (tên thật là Phạm Thị Thanh Quyên), sinh năm 1980, chuyên gia di sản, hiện đang sinh sống và làm việc tại thành phố Besançon là một trong những tác giả gốc Việt tại Pháp gần đây thể hiện được chiều sâu trong nghiên cứu văn hóa, lịch sử và sáng tác văn học. Năm 2022, chị được trao giải Khát vọng Dế Mèn với đôi truyện dài “Biệt đội thám tử” và “Emma Thảm họa” (NXB Kim Đồng). Gần đây, Quyên Gavoye đoạt giải Tư Giải thưởng Văn học Kim Đồng lần thứ nhất với tác phẩm “Con sư tử trong lâu đài quỷ dữ”.
Chị chia sẻ “Tôi sinh ra và lớn lên, trưởng thành rồi ra đi từ quê hương. Dù bây giờ tôi đã lập nghiệp và xây dựng tổ ấm của mình ở một mảnh đất khác thì trong tôi, dòng máu Việt Nam vẫn chảy và nó sẽ còn chảy chừng nào tim tôi còn đập. Quê hương luôn hiện diện trong tôi không chỉ trong cảm nhận văn học mà ngay cả trong cuộc sống hàng ngày, trong công việc và trong suy nghĩ”.