Cuốn sách “Cuộc phiêu lưu của Bella và Harry” là câu chuyện kể về hai chú cá nhỏ nhút nhát đã cùng nhau trưởng thành với tình yêu thương và lòng dũng cảm. Đây cuốn sách mới nhất trong tủ sách văn học thiếu nhi của NXB Kim Đồng do các tác giả người Việt sống tại nước ngoài sáng tác. Cuốn sách do tác giả Nguyễn Thị Thu Hiền, một nhà khoa học lâm sàng người Việt sống tại Đan Mạch viết.

TS Nguyễn Thị Thu Hiền và con gái Bảo Hân, hai tác giả của “Cuộc phiêu lưu của Bella và Harry”.

Xin chào TS Nguyễn Thị Thu Hiền. Ý tưởng viết cuốn truyện - khoa học “Cuộc phiêu lưu của Bella và Harry" này đến với Hiền như thế nào, thưa chị? Theo kinh nghiệm đọc cá nhân của tôi, thường những nhà khoa học, tưởng là khô khan, nhưng khi viết, thường viết rất hay - như Sê - khốp vốn cũng là một bác sĩ, chẳng hạn. Nhưng hẳn là câu chuyện Hiền viết cùng con, không hẳn với ý định làm văn chương thuần tuý?

TS Nguyễn Thị Thu Hiền: Thường rất nhiều người trong chúng ta nghĩ rằng cá vàng rất ngốc nghếch. Và có lẽ ý tưởng này càng được củng cố với một chi tiết trong phim ‘Finding Nemo’, Khi các nhân vật đang nói chuyện trong bể cá tại nha sĩ, một trong số họ đã nói đại ý rằng "cá vàng thì ngốc lắm" – đây là một kiểu đùa phổ biến trong văn hóa đại chúng, gắn liền với "trí nhớ 3 giây" mà người ta hay nhầm lẫn về cá vàng.

Với tôi về phương diện một nhà khoa học, thì hơi oan cho cá vàng. Thực tế cá vàng khá thông minh so với những gì con người hay gắn cho chúng. Các nghiên cứu cho thấy cá vàng có thể nhớ các sự kiện và kỹ năng từ vài tháng tới cả năm. Chúng có thể được huấn luyện để nhận diện màu sắc, hình dạng, và thậm chí là phân biệt âm thanh. Cá vàng học được hành vi và có khả năng nhận diện con người. Dù não nhỏ, cá vàng vẫn có các vùng não phát triển phù hợp với nhu cầu: xử lý hình ảnh, phản xạ, định hướng...Điều này cho thấy chúng không hề "ngu", chỉ là khác con người về cách tư duy và phản ứng.

Một bộ phim hấp dẫn đủ để thể khắc hoạ những chi tiết, quan niệm trong đại chúng dù những kiến thức đó không thực sự đúng. Tôi rất hay nghĩ về nỗi oan của những chú cá vàng. Đã có nhiều lần tôi tự hỏi bản thân, có cách nào để dạy con mình những kiến thức khoa học, và những bài học cuộc sống một cách đầy hấp dẫn như thế không? Dạy một cách tự nhiên nhất và trẻ cũng tiếp thu dễ nhất.

Thế giới của tự nhiên, của những sinh vật hoang dã luôn thực sự hấp dẫn. Với cá nhân tôi nó còn nhiều ma lực hơn, bởi tôi là một nhà khoa học. Tôi yêu sự toàn năng của Mẹ Thiên Nhiên. Trong hành trình làm Cha Mẹ, chồng tôi và tôi đã luôn muốn truyền tải tình yêu thiên nhiên, sự đam mê khám phá khoa học cho các con của mình. Gia đình tôi yêu thích các chương trình khoa học trên National Geographic và dành rất nhiều thời gian để cùng nhau xem, cùng nhau học hỏi, và cùng nhau tận hưởng những khoảng thời gian chất lượng bên nhau. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn mong có một điều gì đặc biệt hơn thế - những trải nghiệm tuổi thơ, để con có thể mang theo.

Độc giả tham dự buổi nói chuyện ra mắt “Cuộc phiêu lưu của Bella và Harry”. - Ảnh: NXB Kim Đồng

Vợ chồng tôi luôn muốn tạo dựng gia đình là chốn bình yên cho các con, các thành viên trong gia đình luôn yêu thương, gần gũi và sẻ chia cùng nhau. Vì vậy vợ chồng tôi luôn thiết lập các hoạt động chung của cả gia đình như việc cùng làm vườn, cùng tập thể dục hàng tuần, cùng xem phim cuối tuần…Việc việc sách thực ra cũng là một hoạt động chung, chỉ khác là chúng tôi gieo trồng và cùng con thực hành một thói quen tốt khác, một hành trình để theo đuổi một đam mê dài hơi, có cam kết và học cách để theo đuổi ước mơ, và biến ước mơ thành hiện thực. Trẻ con sẽ làm theo những gì cha mẹ làm, chứ không làm theo những gì cha mẹ nói.

Bên cạnh việc cho con những trải nghiệm tốt đẹp, tôi còn có hai lí do khác khi bắt tay viết cuốn sách này: Tôi muốn đồng hành cùng con và cho con hiểu là, nếu mình thực sự yêu thích gì và chuyên tâm vào nó mình chắc sẽ làm được. Hai nữa là không ai đánh thuế giấc mơ, nên cứ mơ cho lớn. Mẹ con tôi muốn có một cuốn sách tương tự như chú cá NEMO.

Rất may mắn và có thể cũng là một lợi thế, mặc dù là một nhà khoa học nhưng cá nhân tôi yêu việc viết lách và vẫn duy trì việc viết, việc ghi chép mỗi ngày những trải nghiệm quan sát về cuộc sống, hay chỉ đơn giản là cảm xúc thường nhật hơn hai mươi năm nay. Viết và đọc giống như một nơi để tôi làm đầy năng lượng.

Và những dòng viết đầu tiên cho cho cuốn sách của mẹ con tôi đã bắt đầu ngay tại sự kiện President Summit, Copenhagen, 1/6/2023.

Tác giả là một nhà khoa học, hẳn là công việc rất bận rộn. Chị có thể viết vào lúc nào?

TS Nguyễn Thị Thu Hiền: Tôi viết sách với con vào các buổi tối trước khi con đi ngủ của các ngày trong tuần, khoảng 20 đến 30 phút. Thưởng thì đây là khoảng thời gian tôi và con đọc sách cùng nhau trước khi đi ngủ. Thay vì đọc sách, trong hai năm vừa qua mẹ con tôi chuyển sang viết sách cùng nhau. Ngày cuối tuần, chúng tôi dành nhiều thời gian cho việc viết sách hơn. Có thể tới 1-2 tiếng. Thường tôi sẽ đọc con gái nghe đoạn tôi viết từ tối hôm trước. Con gái nghe xong sẽ thảo luận và bày tỏ ý kiến rồi vẽ theo những gì con tưởng tượng từ phần tôi đọc cho con nghe.

Từ tháng 6/2023 đến tháng 6/2025, tôi và Bảo Hân đã cùng nhau viết hai cuốn truyện thiếu nhi dài, mỗi cuốn hơn 33.000 từ. Mỗi ngày chỉ 20 –30 phút: mẹ viết, con vẽ, duy trì đều đặn trong hai năm. Không nhiều, nhưng đủ để hai mẹ con tạo nên một hành trình đầy kỷ niệm và yêu thương.

TS Nguyễn Thị Thu Hiền và con gái (bên phải) cùng độc giả trong buổi ra mắt sách tại Hà Nội. - Ảnh: NXB Kim Đồng.

Tôi cũng giống rất nhiều anh chị, bạn bè mình, những bậc cha mẹ của gia đình hạt nhân ngoài kia đều rất bận rộn. Bận rộn từ gia đình, con cái, công việc, cuộc sống mưu sinh, đến đủ các mối quan hệ cần chăm sóc. Khi đề nghị con gái Bảo Hân cùng làm dự án sách với mình, tôi đã tự làm một cuộc thử thách riêng với cá nhân mình để cùng đồng hành, và cam kết có nhiều thời gian chất lượng hơn với con cái của mình mỗi ngày.

Khi cam kết với cá nhân mình về hành trình này, tôi quyết tâm làm vì ba điều: Để có thời gian thật sự chất lượng bên con. Để cho con thấy rằng, khi ta kiên trì và yêu thích điều gì, ta sẽ làm được. Và để dạy con cách sử dụng thiết bị điện tử một cách sáng tạo, có mục tiêu.

Sau hai năm cam kết tôi rút ra một điều rằng: Chúng ta luôn rất bận, nhưng nếu chúng ta thực sự ưu tiên cho điều gì đó, chúng ta sẽ có thời gian cho nó. Hay nói cách khác: quan trọng không phải là thời gian bạn có bao nhiêu, mà là bạn ưu tiên điều gì trong thời gian mình có.

Thực ra khi làm một phép tính nhanh: Trong hai năm qua, mỗi ngày tôi dành 30 phút cho Bảo Hân để cùng viết sách. CHỈ VỚI 30 PHÚT MỖI NGÀY TRONG 2 NĂM, tôi đã dành gần 10 tuần làm việc trọn vẹn bên Bảo Hân để viết sách và đồng hành cùng bạn ấy với rất nhiều niềm vui và tiếng cười. Cuối cùng tôi nghĩ rằng chúng ta luôn rất bận (công việc, cuộc sống,...). Tuy nhiên nếu chúng ta thực sự đặt ưu tiên cho điều gì chúng ta sẽ có thời gian cho nó.  

Những minh hoạ sinh động trong cuốn truyện, là của "tác giả nhí" Lê Bảo Hân, con gái Hiền. Em có thể chia sẻ những câu chuyện vui, kỷ niệm của hai mẹ con với việc sáng tác này?

TS Nguyễn Thị Thu Hiền: Việc sáng tác chung với con gái, với tôi là một cuộc đồng hành êm ả, hạnh phúc và nhiều tiếng cười. Tôi rất biết ơn con gái Bảo Hân vì sự hợp tác đầy yêu thương. Bởi vì Bảo Hân luôn rất kiên nhẫn và háo hức để nghe tôi đọc từng chương mới rồi ngồi vẽ tỉ mỉ cẩn thận từng bức tranh mà tôi có động lực để đi đến đích nhiều hơn. Bởi vì có Bảo Hân mà câu chuyện đã có một kết thúc câu chuyện rất ưng ý.

Ban đầu tôi và con có một kết thúc hoàn toàn khác. Phần phác thảo tôi đọc con nghe, con đồng ý rồi tôi mới viết chi tiết. Đến khi tôi viết hoàn chỉnh chương cuối, đọc lại cho con nghe. Nghe xong Bảo Hân úp mặt xuống khóc nức nở và nhất quyết không chịu kết thúc câu chuyện như thế. Tôi và con đã phải thảo luận lại và viết lại. Nhưng tôi  phải cảm ơn con rất nhiều, vì như vậy mà câu chuyện có một kết thúc nhân văn hơn.

Tôi cũng rất nhớ ngày mùng 1 tết dương lịch hai mẹ con ngồi kiểm tra kỹ lưỡng từng bản vẽ để gửi nhà xuất bản làm Mỹ thuật. Dẫu Bảo Hân nhỏ tuổi, nhưng khi có cam kết, bé làm việc rất nghiêm túc và có trách nhiệm. Tôi yêu vô cùng những khoảnh khắc ngắm nhìn con gái đắm chìm trong những nét vẽ. Và tôi yêu những biểu cảm con gái thổi hồn cho từng nhân vật.

Tác giả ký sách cho bạn đọc nhí. - Ảnh: NXB Kim Đồng

Trong tương lai, hai mẹ con sẽ tiếp tục đồng hành với việc viết và vẽ này chứ?

TS Nguyễn Thị Thu Hiền: Sau bản thảo truyện dài cho thiếu nhi ‘‘Cuộc phiêu lưu của Bella và Harry’’ được nhà xuất bản Kim Đồng duyệt, tôi và con gái đã bắt tay vào viết bản thảo thứ hai: ‘‘Chuyện của bồ câu Bông’’. Hiện tại hai mẹ con tôi đã hoàn thành bản thảo này.

Tôi rất biết ơn và hạnh phúc với khoảng thời gian hơn mười tháng đồng hành (từ tháng 9/2024 đến cuối tháng 6/2025) cùng cô con gái nhỏ trong hành trình viết cuốn sách này. Những tối con gái ngồi trong lòng, hai mẹ con cùng xem những video khoa học về thế giới chim Bồ Câu; cùng nhau tìm hiểu, cùng nhau đọc những câu chuyện liên quan đến chim Bồ Câu ngoài cuộc sống.

Thảo luận ý tưởng cùng con, viết và đọc cho con nghe bản thảo, hồi hộp chờ đợi những bức tranh minh hoạ con gái vẽ. Tất cả là một hành trình vô cùng quý giá. Hạnh phúc là con đường, mẹ con tôi đã, đang và vẫn tận hưởng con đường chúng tôi cùng nhau đi đầy đam mê, đầy yêu thương và nhiều hạnh phúc như thế.

Tôi và Bảo Hân cũng đã phác thảo xong cuốn sách thứ 3 "Chú quạ Otto và cô bé Lina". Một bản thảo có khoảng 15 chương và mọi nguyên liệu cũng đã sẵn sàng, ý tôi là những kiến thức khoa học về quạ, những câu chuyện của quạ và người, phác thảo nhân vật và cốt truyện. Tôi và Bảo Hân dự định sẽ bắt tay vào viết chi tiết sau khi chúng tôi nghỉ hè và quay lại Đan Mạch.

Tôi nghĩ rằng, việc sáng tác chung của hai Mẹ con rất nhiều yêu thương, nên chúng tôi luôn có rất nhiều ý tưởng cho việc sáng tác. Tôi không biết việc viết sách này sẽ có thể đi bao lâu, bao xa, nhưng hiện tại chúng tôi đã nghĩ đến ý tưởng cho bản thảo thứ 4 về Thỏ Choco, hay ý tưởng bản thảo thứ năm về Chú chó Hôlu.