Chất liệu đồng vốn quen thuộc với người Việt Nam qua các bức tượng, phù điêu hay các vật gia dụng (mâm đồng, ấm đồng), vật trang trí… Nay, một nghệ nhân trẻ đang làm mới chất liệu đồng truyền thống bằng việc chạm khắc những chiếc trâm cài, chiếc nhẫn hay dây chuyền tinh xảo. Đó là Nguyễn Đức Anh, một nghệ nhân trẻ ở làng Đại Bái, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh, một trong cái nôi của nghề đúc đồng tại Việt Nam với bề dày hơn 800 năm.
 Nghệ nhân trẻ Nguyễn Đức Anh |
Nghe âm thanh bài viết tại đây:
"Không phải là ngẫu nhiên mà tôi đến với nghề chạm khắc đồng này, vì từ bé tôi đã được sống trong môi trường làng nghề thủ công, lớn lên trong tiếng gõ, tiếng đục của bố. Nghề này là nghề gia đình, nghề cha truyền con nối, nghề truyền thống của làng đã thấm vào trong máu nên cứ tự nhiên là làm. Sau một thời gian làm marketing, tích lũy kinh nghiệm quảng bá sản phẩm, tôi mong muốn nghề thủ công phát triển mạnh hơn, nhiều người biết hơn, tôi muốn gìn giữ truyền thống của làng. Tôi muốn giới trẻ biết nhiều hơn nên tôi đã nghĩ đến việc ứng dụng vào sản phẩm đi liền với đời sống hằng ngày".
Đó là chia sẻ của Nguyễn Đức Anh, người con của làng Đại Bái về con đường anh đến và gắn bó với nghề chạm khắc đồng. Không đi theo lối sản xuất những sản phẩm truyền thống như cha ông, Đức Anh, 35 tuổi, tìm tòi một hướng đi mới cho riêng mình. Anh hướng đến những sản phẩm nhỏ, nhẹ và mang tính ứng dụng trong cuộc sống đời thường. Mỗi sản phẩm như mâm đồng, tranh decor, bình lọ hoa, đèn treo, khay thìa đĩa, cốc nến… đều được chế tác thủ công độc quyền, tỉ mỉ trong từng chi tiết. Bên cạnh đó còn có dòng sản phẩm trang sức đồng thủ công dây chuyền, kiềng cổ, khuyên tai, nhẫn đến trâm cài tóc hay bức tranh đồng chạm nổi. Tất cả đều được chạm tay thủ công từ đồng nguyên chất, lấy cảm hứng từ hoa văn cổ và biểu tượng văn hóa Việt Nam, từng đường nét được nghệ nhân thổi hồn bằng kỹ thuật truyền thống lâu đời. Những sản phẩm ấy không chỉ mang nét đẹp truyền thống mà còn có tính thẩm mỹ hiện đại, phù hợp với lối sống của giới trẻ.
Đức Anh cho biết: "Tất cả những hoa văn tôi tìm kiếm được trong các tư liệu cổ chỉ là những hình 2D thôi khiến cho sản phẩm không có chiều sâu. Khi làm ra sản phẩm, tôi phải gò lên, chạm lên cho nó nổi lên để sản phẩm có hồn hơn. Tôi gò tay, gò từng tí mộ , coi như tay chính là cái máy in 3D. Kỹ thuật chạm là một kỹ thuật khá khó, làm sao chạm không mạnh quá, không nhẹ quá, phải đều tay, để cho đường chạm, vết chạm đều và đẹp.
 Nghệ nhân Nguyễn Đức Anh hướng đến những sản phẩm nhỏ, nhẹ và mang tính ứng dụng trong cuộc sống đời thường |
Trong thời đại nơi mọi thứ đều có thể được thay thế bởi máy móc, chính sự không hoàn hảo từ vết chạm tay, đường cong thiếu đối xứng, ánh đồng mờ cũ lại trở thành dấu ấn riêng biệt. Đó chính là vẻ đẹp được tạo ra bởi bàn tay người thợ qua thời gian bằn sự kiên nhẫn và tình yêu nghề.
"Tôi hướng về văn hóa dân tộc nên những họa tiết từ thời vua Hùng, Lý, Trần, Lê. Tôi đều cố gắng nghiên cứu và áp dụng vào như các mẫu trống đồng Đông Sơn hay các họa tiết hoa sen, chim hạc, chữ cổ hoặc những hoa văn tự nhiên nhưng là hoa văn cổ của Việt Nam để áp dụng vào sản phẩm. Hiện tại hoa văn chim lạc, hoa sen, chuồn chuồn, phượng, vân mây là những hoa văn cổ của Việt Nam mà các bạn trẻ rất thích. Giới trẻ rất hứng thú khi đeo một món trang sức có họa tiết văn hóa cổ trên người" - Đức Anh cho biết.
Với mong muốn chinh phục thị trường trong nước, đặc biệt là người tiêu dùng trẻ, Đức Anh và cộng sự đã tạo lập nên thương hiệu trang sức đồng Tonkin Craft. Những món trang sức đều đi kèm thuyết minh về nguồn gốc chất liệu, ý nghĩa hoa văn, và cảm hứng thiết kế.
Em Trương Hương Giang, sinh viên trường Học viện Ngoại giao, chia sẻ: "Sắp tới tôi tham gia một sự kiện giao lưu văn hóa Việt Nam với Nhật Bản, mình đến Tonkin Craft để lựa chọn một món trang sức phù hợp với bộ áo dài truyền thống. Những sản phẩm ở đây vô cùng tinh xảo, không chỉ đẹp mà mỗi món đồ trang sức còn mang nét đặc trưng về văn hóa Việt Nam. Mặc trang phục truyền thống kết hợp với trang sức hoa văn truyền thống, tôi muốn giới thiệu với các bạn Nhật về vẻ đẹp của văn hóa, con người và về đất nước Việt Nam".
 Các sản phẩm đều được chế tác thủ công độc quyền, tỉ mỉ trong từng chi tiết |
Giữ gìn truyền thống là điều đáng quý, nhưng đưa truyền thống ấy bước ra khỏi biên giới quốc gia mới là thử thách thực sự. Trong thời đại công nghệ và mạng xã hội bùng nổ, nghệ nhân Đức Anh cùng cộng sự của mình tận dụng chính những nền tảng này để vươn ra thế giới. Sàn thương mại điện tử như Etsy, Amazon Handmade, hay Instagram, Facebook... đã trở thành những cửa hàng ảo để trang sức đồng Việt Nam tiếp cận với hàng triệu khách hàng toàn cầu.
Chị Hoàng Thanh, Hà Nội, bày tỏ: "Tôi rất thích những đồ thủ công của nghệ nhân Đức Anh vì thể hiện được văn hóa, giá trị dân tộc mình. Tôi cảm thấy tự hào khi đem tặng cho khách nước ngoài. Những sản phẩm làm ra do chính bàn tay khối óc của nghệ nhân rất giá trị với mình. Sản phẩm đó rất phù hợp để tôi giới thiệu cả về văn hóa, cả con người Việt Nam tới bạn bè quốc tế".
Với những sản phẩm độc đáo làm bằng đồng của nghệ nhân Đức Anh, nghề đúc đồng thủ công Việt Nam một lần nữa vượt ra khỏi giới hạn quốc gia. Ở đó, không đơn thuần là một sản phẩm trang sức bằng đồng thuần túy, mà còn chứa đựng tình yêu nghề, sự đam mê của nghệ nhân trẻ Đức Anh.