Nghe âm thanh bài tại đây:

Trải qua nhiều thăng trầm của lịch sử, có lúc tiếng chày giã dó đã chìm vào quên lãng, để lại bao tiếc nuối về một di sản văn hóa quý giá. Nhưng giờ đây, giữa nhịp sống hiện đại và xu thế số hóa, nghề làm giấy dó đang từng bước hồi sinh, không chỉ để gìn giữ một giá trị xưa mà còn viết nên một câu chuyện mới vươn tầm thế giới.

Giới thiệu nghề làm giấy dó truyền thống đến du khách trong nước và quốc tế. Ảnh: Kim Liễu/VOV5

Từ xa xưa, giấy dó Kẻ Bưởi đã được dùng để chép sách, đề thơ, viết thư pháp và đặc biệt là in tranh dân gian nổi tiếng, như: Đông Hồ, Hàng Trống, Kim Hoàng. Với độ bền cao, ít bị ẩm mốc và mối mọt, giấy dó được xem như một “bảo vật” trong việc lưu giữ văn hóa. Tuy nhiên, với tốc độ của công nghiệp hóa, giấy dó và phương pháp sản xuất giấy dó không còn được sử dụng và biết đến nhiều như trước.

 "Một người bạn của tôi là Việt kiều Đức, tình cờ anh ấy nhìn thấy thầy đồ dạy chữ cho các em nhỏ trong một ngôi chùa ven hồ Tây, anh ấy muốn giúp đỡ đưa thư pháp Việt Nam ra thế giới và giúp những thầy đồ sống với nghề đó. Tôi giúp anh bạn thực hiện dự án. Chính trong hành trình tìm về thư pháp tôi nhìn thấy giấy dó, đó là lần đầu tiên tôi nhìn thấy người nghệ nhân seo giấy, tôi tìm hiểu rất kỹ và tôi thấy rất tiếc nếu nghề làm giấy dó này mai một đi. Và lúc đó tôi chỉ có suy nghĩ là làm một cái gì đó với loại giấy này." - Đó là cơ duyên đưa chị Trần Hồng Nhung đến với nghề làm giấy dó truyền thống và sáng lập Zó Project, một doanh nghiệp xã hội. 

Du khách nhí thích thú trải nghiệm giã dó. Ảnh: Kim Liễu/VOV5

Zó Project ra đời với mục tiêu vừa bảo tồn, phát triển nghề làm giấy thủ công truyền thống, vừa tạo ra sinh kế cho các nghệ nhân: "Chúng tôi muốn bảo tồn giấy dó của Việt Nam bởi vì giấy dó rất đẹp nhưng đang bị thất truyền. Khi chúng tôi nghĩ đến bảo tồn, chúng tôi nghĩ đến cách bảo tồn mới, cách duy nhất tôi nghĩ tới là mình phải làm ra các sản phẩm mang hơi thở của cuộc sống đương đại, phục vụ cuộc sống đương đại bằng chất liệu truyền thống thì nghề này mới sống lại được."

Hiện, giấy dó không chỉ để vẽ tranh hay viết thư pháp, Zó Project đã đưa giấy dó vào đời sống hiện đại qua những sản phẩm đa dạng và hữu ích như: chiếc khuyên tai độc đáo, thiệp mời tinh xảo, đèn trang trí ấm cúng, đến hoa trang trí nghệ thuật... Những sản phẩm này không chỉ đẹp mà còn thể hiện bản sắc dân tộc rõ nét.

Du khách chụp ảnh lưu niệm bên tác phẩm thư pháp trên giấy dó của mình.  Ảnh: Kim Liễu/VOV5

Là những người trẻ yêu thích văn hóa truyền thống, có niềm say mê đặc biệt với giấy dó, Phạm Thanh Trà, sinh viên trường mỹ thuật công nghiệp Hà Nội, chia sẻ: "Những sản phẩm của Zó project mang cảm giác rất hoài cổ, rất gần gũi, nói chung rất là đẹp có những không gian trưng bày, những dụng cụ làm seo giấy này."

Với sự hợp tác giữa chính quyền địa phương và doanh nghiệp xã hội Zó Project, làng nghề giấy dó Yên Thái được "hồi sinh" tại điểm dịch vụ - du lịch văn hóa số 189 Trích Sài hay còn gọi là Bảo tàng giấy dó. Đây là nơi trưng bày giới thiệu các công đoạn làm giấy dó truyền thống, từ nguồn gốc cây dó, công đoạn chọn vỏ, đập giã, nấu keo từ cây mò, đến seo, ép, phơi...

Bảo tàng giấy dó còn mang đến những trải nghiệm thú vị cho du khách, như đập dó, nghiền đay, seo giấy và trực tiếp làm những sản phẩm thủ công từ giấy dó dưới sự hướng dẫn của các thành viên Zó Project.

Du khách nước ngoài trải nghiệm một công đoạn làm giấy dó. Ảnh: Kim Liễu/VOV5

Anh Hudson, du khách người Australia đã nhiều lần sang Việt Nam để khám phá văn hóa truyền thống của thủ đô Hà Nội, dịp này đã chọn trải nghiệm làm giấy dó tại điểm tại điểm dịch vụ - du lịch văn hóa số 189 Trích Sài. Anh Hudson chia sẻ: "Tôi thực sự bị thu hút bởi giấy dó của Việt Nam. Khi đến đây, tôi được tham gia làm giấy dó, đó là một trải nghiệm vô cùng thú vị. Giấy dó rất mỏng, nhẹ và đẹp. Tôi được làm sổ từ giấy dó cùng với các bạn trẻ, sản phẩm đó thật độc đáo. Tôi sẽ mang về để tặng cho bạn bè, người thân làm kỉ niệm."

Những sản phẩm làm từ giấy dó được giới thiệu rộng rãi thông qua các buổi workshop, triển lãm và kênh bán hàng trực tuyến của Zó Project, giờ đây, giấy dó đã có mặt tại thị trường Nhật Bản và sắp tới là Mỹ. Chị Trần Hồng Nhung cho biết : "Chúng tôi liên kết với nghệ sĩ, nhà thiết kế trong nước và ngoài nước, chúng tôi tạo ra những sản phẩm để tăng giá trị cho tờ giấy dó và từ đó chúng tôi có thể quảng bá giấy dó ra thế giới. Chúng tôi luôn luôn, liên tục nghiên cứu và phát triển giấy dó để nghệ nhân làm giấy hay những người sáng tạo từ giấy dó sống được bằng nghề."

Nghề làm giấy dó Yên Thái dần được hồi sinh không chỉ giúp lan tỏa giá trị của nghề truyền thống của đất kinh kỳ xưa mà còn giúp lưu giữ những nét văn hóa độc đáo của thế hệ đi trước./