 สิ่งของเครื่องเซ่นไหว้ต่างๆในงาน ต่ายควัน (Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam)
|
ฤดูใบไม้ผลิเป็นฤดูแห่งพิธีกรรมสวดภาวนาขอพรให้สมาชิกในครอบครัวมีความสุขทั้งกายและใจ โชคดีมีลาภตลอดปี ดังนั้น เมื่อดอกท้อดอกพลัมป่าบานอวดโฉมก็เป็นโอกาสที่ครอบครัวเผ่าหนุ่งในเมืองบั๊กก๋านเริ่มเตรียมจัดพิธีรับขวัญผู้สูงอายุในครอบครัว ศิลปิน นงวันโห่ จากหมู่บ้านโทมช๋าน ตำบลซวนเยือง อำเภอนารี จังหวัดบั๊กก๋าน ซึ่งได้ประกอบพิธีนี้มาหลายครั้งกล่าวว่า เมื่อคนในครอบครัวเข้าสู่วัยเฉลิมฉลองอายุยืน ครอบครัวนั้นจะไปขอวันเวลาอันเป็นมงคลเพื่อจัดงาน ต่ายควัน"ครอบครัวใดที่พ่อแม่เข้าวัย70 ปีขึ้นไปจะจัดพิธี ต่ายควัน โดยพิธีกรรมหลักก็มักจะทำในวันเกิดของผู้ที่จะเฉลิมฉลอง นอกจากนี้ ชาวบ้านยังจัดพิธีนี้ในช่วงวันเทศกาลตรุษเต๊ตเพื่อให้ลูกหลานทุกคนมาพร้อมหน้า พร้อมทั้งจะจัดพิธีสะเดาะเคราะห์ ปัดเป่าสิ่งไม่ดีพ้นจากครอบครัวในช่วงต้นปีใหม่ด้วย"
สำหรับถาดเครื่องเซ่นไหว้ในพิธีนี้ค่อนข้างเรียบง่าย โดยหลักๆมีข้าวสาร 4 ถ้วย แก้ว 5 ใบ ผลไม้ขนมพื้นบ้านและสิ่งพิเศษคือใช้น้ำชาแทนเหล้าในการเซ่นไหว้ นอกจากนี้ จะต้องมีไก่ 6 ตัว โดยเป็นไก่ตัวผู้ 4 ตัว เมื่อประกอบพิธีจะเชือดไก่ 5 ตัว ส่วนไก่ตัวผู้อีก 1 ตัวจะใช้สำหรับดำเนินพิธี โดยเฉพาะต้องมีขนมหนึ่งอย่างที่เรียกว่า Mooc จำนวน 2 อันที่ทำจากแป้งข้าวเหนียวไร้ไส้ ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 15-20 ซม. ที่ใช้ปิดปากตะกร้าที่ข้างในใส่ไข่ต้มและขนมเเป้งข้าวเหนียวขนาดเล็กอีก 10 อัน ซึ่งเป็นของที่ลูกสาวนำมาฉลองวันเกิดแม่ นาย นง วัน เกื่อง หมู่บ้านนาดำ ตำบลซวนเยือง อำเภอนารี จังหวัดบั๊กก๋าน ที่เพิ่งจัดงาน ต่ายควัน ให้คุณแม่ของเขากล่าวว่า"คุณแม่ผมปีนี้อายุครบ 80 ปี แม้ว่าท่านได้รับการอวยพรจากทางการท้องถิ่นตามประเพณีแล้ว แต่สำหรับครอบครัวก็จัดงาน ต่ายควัน ตามการปฏิบัติแบบั้งเดิม จะต้องจัดงานติดต่อกัน 3 ปีและจะจัดงานในเวลากลางคืน แต่ตอนนี้มีการปรับปรุงส่วนที่ไม่เหมาะสมแล้ว เราจัดในช่วงกลางวันเพื่อให้ลูกหลานและญาติพี่น้องมาร่วมฉลองกันอย่างสนุกสนานอบอุ่น
 ศิลปิน นงวันโห่ จากหมู่บ้านโทมช๋าน ตำบลซวนเยือง อำเภอนารี จังหวัดบั๊กก๋าน(คนเสื้อสีครามอยู่ตรงกลาง) |
พิธีกรรมสำคัญของงาน ต่ายควัน มี 2 ขั้นตอน โดยขั้นตอนแรกคือจัดในบ้านด้วยการเซ่นไหว้เจ้าที่เจ้าถิ่น เทพเจ้าประจำหมู่บ้านและบนหิ้งบูชาบรรพบุรุษ ส่วนขั้นตอนที่ 2 คือการสะเดาะเคราะห์ประกอบการร้อง pửt ที่มีลีลาจังหวะสนุกสนานตามก้าวเดินของผู้ดำเนินพิธี หลังจากทำการเซ่นไหว้ขอพรให้ครอบครัวสงบสุขแล้ว หมอผีที่ดำเนินพิธีจะทำพิธีสุดท้ายที่เรียกว่า “slau lườn, slau lảng” หรือเป็นการทำความสะอาดเก็บกวาดบ้านเพื่อปัดเป่าสิ่งที่ไม่ดีออกไปให้หมด ทั้งนี้ พิธี ต่ายควัน นั้นนอกจากเป็นงานฉลองวันเกิดให้แก่ผู้สูงอายุในครอบครัวแล้วยังถือเป็นโอกาสให้ลูกหลานแสดงความกตัญญูต่อพ่อแม่หรือผู้สูงอายุในบ้านและสร้างความผูกพันเชื่อมโยงกันของคนในครอบครัวอีกด้วย.