Nghe âm thanh bài tại đây qua giọng đọc PTV Kim Phượng:

Một tập thơ dịch của dịch giả, nhà giáo Nguyễn Quốc Hùng.

Thập niên 90 thế kỷ trước, khi đất nước mới mở cửa, việc học tiếng Anh bắt đầu phát triển ở thành phố còn và ở các vùng quê xa xôi thì còn bao khó khăn  trắc trở, hình ảnh người thầy giáo đeo kính trắng, mặc sơ mi trắng, giọng nói truyền cảm cùng ngữ điệu tiếng Anh chuẩn xác đã in sâu trong tâm trí hàng triệu học sinh sinh viên.

Những đóng góp của thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng đối với việc dạy và học tiếng Anh ở nước ta qua mấy chục năm nay đã được đề cập nhiều trên báo chí truyền thông. Ở cả ba lĩnh vực: giảng dạy, dịch thuật và viết sách, ông đều dành tâm huyết trọn vẹn. Và để có được những thành công mang tên Nguyễn Quốc Hùng, MA, đó  là một hành trình với không ít khó khăn song cũng tràn đầy cảm hứng. Hành trình ấy cũng được tái hiện chân thực, giàu cảm xúc qua tập hồi ức “Mùa thu xa xứ”, đặc biệt qua “Những mùa lá bàng rơi” – cuốn tiểu thuyết mang dáng dấp tự truyện.

Kí ức nhừng mùa lá bàng rơi đưa người đọc trở về Hà Nội khoảng thời gian bị tạm chiếm. Ngôi nhà ở phố nhỏ Nam Ngư là nơi cậu bé Hưng (nhân vật chính trong Những mùa lá bàng rơi) sinh ra, lớn lên, nơi lưu giữ ký ức cả gia đình gắn với những chuyển biến đổi thay của Hà Nội qua hơn nửa thế kỷ.

Theo bước chân của nhân vật Hưng có thể nhận ra từng chặng đường của thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng.

Mẹ ông là một phụ nữ nhân hậu đảm đang, toàn tâm toàn ý với gia đình. Cha ông là một trí thức có tinh thần dân tộc, yêu thiên nhiên yêu cái đẹp đồng thời luôn theo sát việc học hành của các con để kịp điều chỉnh, định hướng. Những tháng ngày tuổi thơ thật êm đềm hạnh phúc, như một giấc mơ không bao giờ trở lại.

Sau mốc thời gian 10/10/1954, Hà Nội và cả miền Bắc bước vào thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa, kinh tế bao cấp. Nhiều đổi thay cải cách diễn ra trong mọi lĩnh vực.

Gia đình thuộc thành phần công chức lưu dung, không có đóng góp với kháng chiến, do đó khi hòa nhập vào đời sống mới này, Hùng cũng như mọi thành viên trong gia đình đã luôn nỗ lực cố gắng trong học tập, trong công tác và trong cuộc sống đời thường. Quãng thời gian ấy cũng góp phần làm nên một thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng về sau, ở cả góc độ sự nghiệp và nhân cách. Nó rèn giũa thêm cho ông đức tính nhẫn nại, lấy khát vọng và lòng tự trọng làm mục đích sống. Học tập là nhiệm vụ, cũng là niềm say mê suốt đời của ông.

Tốt nghiệp lớp 10, chàng thanh niên Hà Nội Nguyễn Quốc Hùng có 3 năm dạy học ở vùng núi Cao Bằng. Khoảng thời gian 3 năm này là một bước đệm giúp Hùng được ghi tên vào phân khoa tiếng Anh trường Đại học sư phạm Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp một thời gian, khi trường Đại học Ngoại ngữ (Đại học Hà Nội ngày nay) được thành lập, Nguyễn Quốc Hùng là một trong những giảng viên đầu tiên được bổ nhiệm về công tác tại đây. Ông đã gắn bó với ngôi trường này tới khi nghỉ hưu. Cơ duyên được tham gia những khóa đào tạo chuyên sâu về âm vị học, về phương pháp học tiếng Anh, về thiết kế các chương trình dạy ngoại ngữ bằng media… cũng bắt đầu từ đây.

Học tiếng Anh như thế nào cho phù hợp luôn là điều trăn trở của thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng. Tiếng Anh phải được học như một ngôn ngữ chứ không phải một công cụ. Học như một ngôn ngữ là đồng thời tiếp cận cả một nền văn hóa. Học ngôn ngữ cũng không thể tách rời văn học, bởi văn học chính là nơi ngôn ngữ được thể hiện với tất cả vẻ đẹp, chiều sâu. Mặt khác, nếu dạy ngoại ngữ như một công cụ thì người dạy mới chỉ là người thợ. Người thầy đồng thời phải là người truyền cảm hứng, nhân cách sống cho học trò. Trong bối cảnh hôm nay với biết bao bất cập của ngành giáo dục nói chung và dạy học ngoại ngữ nói riêng, quan điểm về nghề giáo, về việc học ngoại ngữ của thầy Nguyễn Quốc Hùng thể hiện một tầm nhìn sâu sắc, với thông điệp và khát vọng mạnh mẽ.

Nhà giáo, dịch giả Nguyễn Quốc Hùng

Ở tuổi ngoài 80, ông vẫn dành phần lớn thời gian để viết sách và dịch thơ trong không gian yên tĩnh này. “Trong những ngày nâng chén hoàng hoa chia tay Hà Nội đi xây đắp sự nghiệp mà tôi hằng mong ước, tôi có cơ hội gây lại cuộc sống mới trên một đô thành hoa lệ nào đó. Nhưng cứ mỗi lần một cơ hội nào đến với tôi thì tôi lại thấy Hà Nội ở trong lòng da diết, lại muốn trở về đi dưới ánh đèn vàng thẳng tắp trong “gió thổi mùa thu hương cốm mới”, trở về làm một điều gì đó cho quê hương theo lời ước hẹn năm xưa” (Trích “Mùa thu xa xứ”).

Yêu mến nền văn hóa Anh, thân thuộc với những buổi chiều thu tuyệt đẹp nơi đồng quê Anh – có lẽ tình yêu ấy càng khiến ông gắn bó, buộc lòng mình với Hà Nội. Và càng khám phá vẻ đẹp của ngôn ngữ Anh lại càng khiến ông nặng lòng với tiếng Việt. Ông từng quyết định ngừng công việc giảng dạy trong 4 năm để theo học khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp, bồi đắp thêm kiến thức cơ bản về ngôn ngữ và văn học. Một quyết định dũng cảm và cũng đầy lãng mạn ở thời điểm đó. Chính những hiểu biết sâu sắc về ngôn ngữ tiếng Việt giúp ông rất nhiều trong nghiên cứu và giảng dạy tiếng Anh. Và cũng vì tình yêu với tiếng mẹ đẻ, ông viết văn, dịch thơ. Ông yêu thơ cổ điển Anh, nhận thấy sự tương đồng trong nội tâm cùng quan niệm thẩm mỹ về cái đẹp.

Khi đọc những câu thơ cổ điển Anh qua bản dịch tiếng Việt, nét mặt và ánh mắt của thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng luôn đầy nhung nhớ. Có thể ông đang nhớ về một buổi chiều nào đó lang thang trên đồng cỏ nước Anh, nhớ về một ngọn gió miền Tây, những bông thủy tiên vàng rực, mùi rượu vang, mùi táo chín… Bản chất là người lãng mạn nên ông yêu thích chủ nghĩa lãng mạn trong văn học và nghệ thuật phương Tây thế kỷ 18 – 19. Ông cũng lặng lẽ dịch và giới thiệu nhiều nhà thơ cổ điển Anh qua các tập thơ song ngữ như Nhớ, Miền đất xanh, Mùa thu.

Ở các tập sách này, ông luôn trình bày song song một bên là bản gốc tiếng Anh và một bên là bản dịch tiếng Việt. Mỗi tác giả thơ ông đều giới thiệu cặn kẽ bối cảnh lịch sử xã hội, hoàn cảnh xuất thân, nét riêng trong sự nghiệp của tác giả cùng một số sự kiện chính trong cuộc đời. Những thông tin này giúp người đọc hiểu hơn khi tiếp cận tác phẩm. Mặt khác, với thầy giáo Nguyễn Quốc Hùng, việc dịch thơ là một công việc đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và tinh tế. Càng biết nhiều thì càng thấy khó. Càng hiểu sâu thì càng phải cẩn trọng, khắt khe. Vẻ đẹp của ngôn ngữ, của văn hóa luôn được ông quan tâm qua mỗi bản dịch thơ:

“Trồng thiện nhân được thiện quả”. “Thiện quả” của người thầy , dịch giảNguyễn Quốc Hùng chính là bao thế hệ đã gọi ông là thầy và thực sự coi ông là thầy – một người thầy truyền lửa, một người thầy của nhân cách và khát vọng chăm chút gieo trồng những mầm xanh nhân ái.