Nhà văn, đạo diễn sân khấu, biên kịch Nguyễn Thị Minh Ngọc ghi dấu ấn cho lần xuất hiện trở lại mới nhất này với các tác phẩm tinh tuyển trong Hồ nước mùa xuân được bạn đọc hồ hởi đón nhận.
Có thể nói, giữa các nhà văn phái nữ trong thế hệ của Minh Ngọc, Minh Ngọc có điểm “lạ” – cái lạ tạo nên cái đặc sắc, cái lạ tạo nên dấu ấn khiến người ta không thể không mong chờ vì “không ai viết như chị”. Thử nghĩ đến những cái tên như Nguyễn Thị Hoàng, Nhã Ca, Túy Hồng, Nguyễn Thị Thu Huệ, Trần Thùy Mai, Nguyễn Ngọc Tư… - họ viết cũng khác. Nếu Nguyễn Thị Hoàng say đắm trong những câu chuyện tình yêu ám ảnh, Nhã Ca dữ dội với những trang viết về chiến tranh, Nguyễn Ngọc Tư day dứt với những phận người miền sông nước... thì Nguyễn Thị Minh Ngọc lại “giữ một cơn bão trong lòng bàn tay nhỏ” với tuyển tập truyện ngắn Hồ nước mùa xuân – theo TS. Nguyễn Thị Tịnh Thy.
"Dù Ngọc khởi đi bằng viết truyện ngắn, đến công việc viết kịch, rồi nhớm chân sang cả địa hạt đạo diễn, diễn xuất, cả trong phim truyện điện ảnh lẫn vở diễn sân khấu, thì tôi vẫn đinh ninh rằng Ngọc vốn được sinh ra để sống và viết trong một từ trường riêng"- PGS, TS Nguyễn Thị Minh Thái
Khi lật giở Hồ nước mùa xuân, bạn đọc dễ dàng nhận ra nhân vật của Minh Ngọc là người nữ đương đại, từ gái mới lớn, người tình, người mẹ, người phiêu lưu, kẻ cao sang, đến người cùng khốn, người nô lệ, kẻ hy sinh…
Mỗi truyện ngắn lấy nhân vật người nữ là trung tâm, mượn yếu tố gia cảnh, bối cảnh xã hội - thời đại để cảm nhận và bóc tách các lớp vỏ tâm lý của họ ở nhiều độ tuổi.
Cũng từ điểm neo là các nhân vật nữ, tác giả khéo léo đặt để họ giữa vòng tròn tương quan của tập thể: gia đình, cha mẹ, anh chị em, người tình và xã hội, và rồi ta thấy được mối liên hệ của họ phản chiếu đến đời sống, và những biến chuyển của đời sống dao động “hồ nước cảm xúc” bên trong họ.
Chọn lọc từ khoảng 80 truyện và được in rải rác trên các tạp chí từ trước năm 1975 đến nay, Hồ nước mùa xuân nổi bật lên với ba giọng điệu chính: giọng của người phụ nữ, giọng của người miền Nam, giọng của một kịch sĩ - chúng là tiếng nói phát ra từ một giọng văn rất “nữ” của Nguyễn Thị Minh Ngọc - mềm mại, dịu dàng nhưng cũng thật cá tính, mạnh mẽ.
“Điểm đặc biệt của Minh Ngọc là ở nghệ thuật xây dựng nhân vật và lối văn tự nhiên, giản dị mà lôi cuốn, rất miền Nam, dễ hiểu, hơi bình dân… Truyện Minh Ngọc có nhiều đối thoại, và có lẽ vì kinh nghiệm sân khấu như một đạo diễn và diễn viên, các đối thoại ấy của chị linh động, gần như tả trực tiếp. Đối thoại là một điểm mạnh của chị. Các đối thoại trong văn Minh Ngọc là những đối thoại xúc cảm (emotional dialogue). Đối thoại xúc cảm không dễ viết, nhưng bạn chỉ cần vài câu là bộc lộ tính cách nhân vật – “you are what you say” – Trích Người nữ trong truyện của Nguyễn Thị Minh Ngọc, nhà thơ Nguyễn Đức Tùng.
Nửa thế kỷ sáng tác, 21 truyện ngắn được tuyển chọn trong tập sách này của Nguyễn Thị Minh Ngọc dường như tập trung vào những điều bất toàn; những dang dở phận người. Truyện nào cũng xao xác buồn - có nỗi buồn cơm áo (Dọn nhà), có nỗi buồn nghề nghiệp (Hồ nước mùa xuân), có nỗi buồn sinh mệnh (Gói Cẩm Lệ), có nỗi buồn duyên phận (Chờ duyên), có nỗi buồn thân phận (Dẫu lìa ngó ý, Trăng huyết)… Cái đẹp, cái hạnh phúc thì vẫn có (Đám cưới); nhưng sao mà mơ hồ, mong manh, liêu trai đến thế (Yêu tinh, Vết hạc trong mưa, Mù sương bóng quế, Sắc, Hương)…
Những người phụ nữ trong truyện của Nguyễn Thị Minh Ngọc khao khát hạnh phúc nhưng lại khước từ cái bình thường đến tầm thường của hạnh phúc. Vì thế, “Hồ nước mùa xuân” của bà không hề phẳng lặng mà như có chứa bão. Bão của định mệnh, của tính cách cá nhân - những cơn bão không gió cứ ập vào cuộc đời, khiến nhân vật phải đắm chìm trong sự trống vắng, trống trải, chơ vơ. Nhưng rồi, dù thế nào, mỗi người cũng phải “Một mình bước tới”, kiếm tìm, đợi chờ, đón nhận hoặc khước từ và trốn chạy:
“Chợt tình đến
ngang tàng núi non,
lạnh lẽo huyệt thẳm
mòn sống.
thờ ơ chết.
nồng nhiệt với hư vô…
Cảm được vị đắng nhọc nhằn,
mùi giông sắp đến
đành nhốt tình sau tấm gương bóng ảo chờn chờn
như nhốt bão trong lòng tay nhỏ…”
Hãy mở xem cách mà Nguyễn Thị Minh Ngọc nhốt bão trong lòng tay nhỏ qua 21 truyện ngắn của “Hồ nước mùa xuân”. Ngoài truyện, bạn đọc còn có thể ngắm nhiều tranh minh hoạ rất đẹp của hoạ sĩ Đinh Trường Chinh.
Nhà nghiên cứu, nhà phê bình văn học Nguyễn Thị Tịnh Thy