Nghe âm thanh bài tại đây: 

Ca sĩ Đức Phúc trình diễn ca khúc Phù Đổng Thiên Vương và chiến thắng tại Intervision 2025. Ca khúc lấy cảm hứng từ bài thơ Tre Việt Nam của nhà thơ Nguyễn Duy.

Nhà thơ Nguyễn Duy nói: “Mừng lắm! Ứa nước mắt nghẹn ngào. Mừng là mừng cái chung là Việt Nam mình đạt được giải cao. Tiếp theo là Đức Phúc rất trẻ. Cái mừng thứ ba là mừng cho bài thơ “Tre Việt Nam” viết đã hơn nửa thế kỷ rồi mà bây giờ lớp trẻ vẫn nhớ, khai thác được để làm nên một điều lớn lao hơn”.

Nhận giải thưởng 30 triệu ruble (hơn 9 tỉ đồng) khi giành chiến thắng tại cuộc thi âm nhạc Intervision 2025, ca sĩ Đức Phúc càng thấm thía sức truyền cảm của thơ ca, âm nhạc mang tâm hồn dân tộc tới công chúng quốc tế. Anh cho rằng đây là một hướng đi nhiều tiềm năng khai thác của các nghệ sĩ trẻ hiện nay.  

Đức Phúc chia sẻ: “Chỉ cần nhắc đến bài thơ “Tre Việt Nam” của nhà thơ Nguyễn Duy thì tất cả chúng ta đều có sự bồi hồi nhất định. Đó là lý do tại sao cảm hứng từ bài thơ tạo nên ca khúc “Phù Đổng Thiên Vương”. Chiến thắng tại Intervision 2025 là một chiến thắng để ghi nhớ mãi cũng là điều tuyệt vời để có thể truyền cảm hứng cho các nghệ sĩ thế hệ tiếp theo”.

Ngược về thời gian xa hơn, các ca khúc nổi tiếng lấy cảm hứng từ văn học nước ta có thể kể đến bài thơ “Bánh trôi nước” (Phổ từ bài thơ cùng tên của nữ sĩ thời Trung đại - Hồ Xuân Hương). “Bánh trôi nước” đã giúp ca sĩ Hoàng Thùy Linh chiến thắng giải “MV của năm” tại Lễ trao giải Âm nhạc Cống hiến 2017. Tới năm 2019 , ca khúc “Để Mị nói cho mà nghe” (sáng tác Thịnh Kainz - Kata Trần – Trình diễn Hoàng Thùy Linh) đã chiến thắng tới 7 đề cử tại giải Âm nhạc Làn sóng Xanh. Trước đó “Để Mị nói cho mà nghe” đã đạt cú đúp tại giải Mai Vàng và đạt được 4 đề cử trong giải Âm nhạc Cống Hiến. Ngoài ra ca sỹ Hoàng Thuỳ Linh còn nhận giải thưởng Best Asian Artist Vietnam (Nghệ sĩ châu Á xuất sắc tại Việt Nam) tại Mnet Asian Music Awards (MAMA).

Năm 2023,  Album “Vũ trụ cò bay” do ca sĩ Phương Mỹ Chi đóng góp ý tưởng lời và có sự hướng dẫn của DTAP lấy ý tưởng từ ca dao, truyện cổ tích “Tấm Cám”, hàng loạt tác phẩm văn học hiện đại như truyện ngắn “Chiếc lược ngà” của nhà văn Nguyễn Quang Sáng, truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của nhà văn Nguyễn Minh Châu, truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của nhà văn Thạch Lam…. Đây cũng là album kỷ niệm 10 năm ca hát của ca sĩ Phương Mỹ Chi, được nhận nhiều đề cử ở Giải thưởng Cống hiến, Giải thưởng Làn sóng xanh, Giải Mai Vàng và giúp DTAP giành chiến thắng trong hạng mục “Nhà sản xuất âm nhạc của năm” của Giải thưởng Làn Sóng Xanh 2023.

Hướng đi của nhóm DTAP, theo ca sĩ Jun Phạm, thể hiện sự đầu tư khi sáng tác các ca khúc lấy cảm hứng từ tác phẩm văn học: “Album của nhóm DTAP làm nhớ lại các tác phẩm văn học mà mình đã học. Làm ra được cái chất mà phải mới cho thời đại bây giờ không phải là chuyện giỡn mà yêu cầu chất xám thực sự”. - Jun Phạm cho biết.

Cũng trong năm 2023, ca sĩ Hòa Minzy trình làng MV “Thị Màu” (sáng tác của nhạc sĩ Nguyễn Hoàng Phong) lấy cảm hứng từ tích “Quan âm Thị Kính” trong dân gian và những làn điệu chèo cổ. Xa hơn nữa, một số sản phẩm âm nhạc lấy cảm hứng từ văn học có thể kể đến là ca khúc “Chí Nam nhi” nhạc sĩ Dương Khắc Linh viết cho phim “Trạng Quỳnh” (lấy cảm hứng từ bài thơ “Chí làm trai” của Nguyễn Công Trứ), ca khúc “Chí phèo” của Bùi Công Nam, ca khúc “Bống bống bang bang” - Only C (nhạc), Nguyễn Phúc Thiện (hòa âm) và Lou Hoàng (lời) (trong phim Tấm Cám – chuyện chưa kể).

Tiến sĩ văn học Hà Thanh Vân lý giải về hiệu ứng và sức lôi cuốn của các ca khúc lấy cảm hứng từ văn học nước nhà được công chúng trẻ yêu thích: "Những ca khúc mang chất liệu văn học thường có sức hút đặc biệt bởi sự kết hợp giữa cái đẹp ngôn từ và cái đẹp âm nhạc. Chính sự cộng hưởng này tạo nên một hiệu ứng bền lâu, giúp khán giả trẻ tiếp cận tác phẩm một cách tự nhiên qua giai điệu, hình ảnh, thậm chí cả phong cách biểu diễn của ca sĩ. Có thể xem những ca khúc lấy chất liệu từ văn học như một dạng tái sinh văn bản."

Rất nhiều tác phẩm quen thuộc, được giảng dạy trong nhà trường qua các giai điệu âm nhạc đã nổi bật được câu chuyện văn hoá, thân phận con người đi vào cụ thể các sáng tác – Một kênh hiệu quả để công chúng, đặc biệt là người trẻ tiếp cận giá trị của văn học. Rõ ràng qua các ca khúc lấy cảm hứng từ tác phẩm văn học, đặc biệt là văn học dân gian, công chúng thấu hiểu cũng như thẩm thấu hơn về nội dung nghệ thuật, giá trị nội dung, tư tưởng, nghệ thuật của các tác phẩm văn học được yêu mến.

Nhà báo, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến, một tác giả đã có gần 20 bài thơ được phổ nhạc khẳng định âm nhạc có vai trò rất lớn trong việc “cất cánh” cho thơ ca bay cao, bay xa: “Có những tác phẩm thi ca nếu không có sự cất cánh từ âm nhạc thì có lẽ tác phẩm ấy không phổ biến được, không được công chúng biết đến và yêu mến nhiều đến thế. Tôi nghĩ rằng tác phẩm âm nhạc đã làm nên cho các tác phẩm văn học có một đời sống khác, mang nội hàm khác, mang theo rung động, cảm xúc khác và mang đến cho độc giả, công chúng một tình yêu lớn với văn học, với đất nước. Trên nền tảng phong phú của văn học dân tộc, âm nhạc dân tộc, thì sự sáng tạo của thế hệ nghệ sĩ trẻ hôm nay cần được ghi nhận. Điều đó làm cho đời sống âm nhạc trở nên thi vị, cuốn hút giới trẻ”.

Quan sát sự “tái sinh” của tác phẩm văn học qua âm nhạc, nhà báo, nhà thơ Trần Hoàng Thiên Kim nghĩ về sức ảnh hưởng, lan tỏa của các ca khúc nối dài sức sống của tác phẩm văn chương: “Rõ ràng là chúng ta đã có một nền văn học rất phong phú, đa dạng. Những tác phẩm văn học hay trở thành một phần ký ức hay bài học cuộc đời của mỗi người. Tuy nhiên, việc ghi nhớ hoặc sống với tác phẩm ấy càng ngày càng phai nhạt, cho nên là khi được nghe các tác phẩm âm nhạc nói hoặc mô tả hoặc lấy một chi tiết của văn học, tôi cảm thấy rất thú vị. Tôi nghĩ đó là cách để tác phẩm văn học sống lại một lần nữa, uyển chuyển hơn và gần gũi hơn với độc giả, khán giả.”

Vấn đề văn chương Việt vang xa trong âm nhạc đương đại, cũng đặt ra yêu cầu dẫn nguồn tác phẩm nguyên mẫu, việc cổ vũ, khuyến khích xu hướng sáng tác âm nhạc từ các nền tảng văn học, vấn đề đánh giá lại giá trị vượt thời gian của các tác phẩm văn học.

Nhà báo, nhà thơ Nguyễn Việt Chiến đề xuất một phương án kết hợp “hôn phối” giữa tác phẩm văn học và âm nhạc: “Hiện nay Hội Nhạc sĩ Việt Nam tổ chức các trại sáng tác. Nên chăng những trại sáng tác ấy mời thêm một số nhà văn, nhà thơ để họ đồng thời sáng tác với nhạc sĩ. Những tác phẩm văn học mới nhất trở thành các giai điệu, cũng là điều rất hay. Cùng ở một không gian sáng tác, sự cộng hưởng qua lại giữa nhà văn, nhà thơ với nhạc sĩ là một cách làm rất hay. Nên coi đó là một cách thức tổ chức trại sáng tác mới có hiệu quả rất lớn”.