Trong dòng chảy hội nhập toàn cầu, cộng đồng người Việt ở nước ngoài không chỉ nỗ lực gìn giữ bản sắc dân tộc qua từng nếp ăn, tiếng nói, mà còn qua cả những giá trị văn hóa nghệ thuật truyền thống. Giữa không gian xa xứ, những làn điệu chèo, quan họ, ca trù… vẫn được vang lên, như một cách để thế hệ sau cảm nhận rõ hơn cội nguồn mình. Đó không chỉ là niềm tự hào, mà còn là trách nhiệm – trách nhiệm giữ gìn “hồn cốt” Việt giữa lòng thế giới.

Với tinh thần ấy, Hội diễn nghệ thuật truyền thống Việt Nam toàn Châu Âu lần thứ 2, sẽ diễn ra vào ngày 30/8 tới đây, là một sự kiện văn hóa đặc biệt, quy tụ hàng trăm nghệ sĩ không chuyên, nghệ nhân kiều bào từ khắp các quốc gia Châu Âu. Đây không chỉ là sân chơi nghệ thuật, mà còn là dịp để cộng đồng gắn kết, trao truyền và lan tỏa giá trị văn hóa truyền thống.

Nhân sự kiện này, chúng tôi đã có cuộc trò chuyện với ông Phạm Gia Hậu, Chủ tịch Hội Văn hóa Nghệ thuật Việt Nam tại Cộng hòa Séc, Trưởng Ban tổ chức Hội diễn, và Tiến sĩ, Đạo diễn, NSND Thanh Ngoan, Giám đốc Trung tâm bảo tồn nghệ thuật truyền thống Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng nghệ thuật của Hội diễn – những người đã và đang dành trọn tâm huyết để nghệ thuật truyền thống Việt tiếp tục tỏa sáng ở trời Âu.

NSND Thanh Ngoan và ông Phạm Gia Hậu trong phòng thu của VOV

Ông Phạm Gia Hậu: Từ nhiều năm nay, cộng đồng người Việt tại Cộng hòa Séc có đời sống văn hóa rất phong phú, bài bản. Chúng tôi đã gắn bó và tổ chức các hoạt động văn hóa trong gần 25 năm qua, với mục tiêu dùng văn hóa để gắn kết cộng đồng và quảng bá hình ảnh đất nước Việt Nam ra thế giới.

Tuy nhiên, thời gian không đợi ai. Nếu chúng ta không gìn giữ và truyền lửa cho thế hệ thứ hai, thứ ba, thì 10 hay 20 năm nữa, bản sắc văn hóa dân tộc trong cộng đồng người Việt ở nước ngoài sẽ mai một dần. Từ trăn trở đó, sau những sự kiện văn hóa thành công trước đây, chúng tôi quyết định đi sâu hơn vào việc bảo tồn nghệ thuật truyền thống.

Ông Phạm Gia Hậu phát biểu tại buổi họp báo về sự kiện

Hội diễn lần đầu tiên vào năm 2023 đã thành công ngoài mong đợi, tuy nhiên chỉ mới quy tụ được một số loại hình nghệ thuật truyền thống từ các hội đồng hương. Năm nay, hội diễn lần thứ hai mở rộng quy mô ra 7 loại hình dân ca: Quan họ, hát xoan, chèo, đàn ca tài tử, nhã nhạc cung đình, hát then, dân ca ví giặm.

Tại Séc, hiện có 5 hội đồng hương sở hữu các loại hình này. Những người con sinh ra từ chính vùng đất ấy, khi sống xa quê, lại càng thấm thía và yêu quý nghệ thuật truyền thống của mình. Điều này cũng giúp lớp trẻ học tiếng Việt qua những làn điệu dân ca – phát âm tròn vành rõ chữ, đồng thời nuôi dưỡng tình yêu quê hương.

PV: Cảm ơn ông. Xin được hỏi NSND Thanh Ngoan – là người gắn bó với nghệ thuật truyền thống và hiện là Giám đốc Trung tâm Bảo tồn Nghệ thuật Truyền thống Việt Nam – cảm xúc của bà như thế nào khi gặp những người con xa quê có cùng tâm huyết?

NSND Thanh Ngoan: Tôi rất xúc động. Khi Trung tâm được thành lập, anh Phạm Gia Hậu là một trong những người đầu tiên đồng hành cùng chúng tôi. Có thể nói, những hoạt động như hội diễn lần này chính là “cánh tay nối dài” của trung tâm tại nước ngoài.

Anh Hậu là người rất hiểu nghệ thuật truyền thống, có kinh nghiệm tổ chức và kết nối. Khi gặp những con người cùng chí hướng như vậy, tôi không thể không nắm bắt cơ hội. Đây là dịp quý giá để chúng tôi lan tỏa tinh thần bảo tồn văn hóa, mang nghệ thuật Việt đến gần hơn với kiều bào.

Ở trong nước thì dễ vì có nhà hát, có nguồn lực. Nhưng ở nước ngoài, tổ chức được một hoạt động như vậy là rất khó. Phải quy tụ người có đam mê, có khả năng biểu diễn, rồi đào tạo, truyền cảm hứng… Điều đó đòi hỏi nhiều nỗ lực và tâm huyết hơn gấp nhiều lần.

PV: Quả thật là một sự kiện rất đáng tự hào. Thưa ông Hậu, ông có thể chia sẻ thêm về quy mô, hình thức tổ chức và những điểm nổi bật của hội diễn năm nay?

Ông Phạm Gia Hậu: Chúng tôi tổ chức hội diễn theo hình thức xã hội hóa, tuy nhiên nhận được sự ủng hộ tích cực từ Đại sứ quán Việt Nam tại Cộng hòa Séc, Liên hiệp Hội người Việt tại châu Âu và các tổ chức hội đoàn.

Chúng tôi đã mời các hội đồng hương có loại hình văn hóa đặc thù đến tọa đàm, đánh giá hội diễn năm 2023 và xây dựng kế hoạch cho lần này. Năm nay, tiêu chí hàng đầu là khuyến khích sự tham gia của thế hệ thứ hai, thứ ba. Trong 30 tiết mục được chọn lọc từ 7 loại hình dân ca, gần 50% do các em nhỏ ở độ tuổi 9–14 thể hiện.

Điều xúc động nhất là nhiều em dù chưa nói sõi tiếng Việt, nhưng khi hát dân ca lại phát âm rất chuẩn, thể hiện tình cảm sâu sắc. Đó chính là minh chứng rằng âm nhạc truyền thống có sức lan tỏa lớn và là cầu nối quan trọng trong việc gìn giữ tiếng mẹ đẻ.

PV: Xin được hỏi NSND Thanh Ngoan: Với nhiều tiết mục đến từ các vùng miền và lứa tuổi khác nhau, Hội đồng Nghệ thuật sẽ chấm giải theo tiêu chí như thế nào?

NSND Thanh Ngoan: Tuy hội diễn không đặt nặng tính chuyên nghiệp như trong nước, nhưng chúng tôi vẫn có những tiêu chí rõ ràng. Hội đồng Nghệ thuật gồm nhiều nghệ sĩ dày dạn như NSND Thúy Hường (Quan họ), NSND Hồng Lựu (Ví dặm), NSND Diệu Hương (Ca Huế)…

Chúng tôi không chỉ đánh giá tiết mục, mà còn xem xét tiềm năng, sự tiếp nối và tính bản sắc của từng phần trình diễn. Từ đó, có thể rút ra bài học cho những chiến lược phát triển lâu dài về sau, phù hợp với thời đại hội nhập và đổi mới.

Các đại biểu chụp ảnh kỷ niệm tại buổi họp báo về sự kiện - Ảnh: Việt Thắng/Vietnam+

PV: Có thể thấy, hội diễn lần này không chỉ là cuộc thi, mà còn là hành trình gìn giữ văn hóa Việt trên đất châu Âu!?

Ông Phạm Gia Hậu: Chính xác. Hội diễn bắt đầu từ 30/8, nhưng các nghệ sĩ sẽ có mặt tại châu Âu trước đó một tuần để tổ chức những buổi tọa đàm, giao lưu. Chẳng hạn như nghệ sĩ Thúy Hường sẽ chia sẻ về nguồn gốc dân ca Quan họ, giúp cộng đồng hiểu sâu hơn về giá trị và cách thể hiện đặc trưng.

Các hoạt động này không chỉ diễn ra tại Séc, mà còn mở rộng sang Đức, Ba Lan và một số nước châu Âu khác. Sau hội diễn, các nghệ sĩ sẽ tiếp tục hành trình truyền dạy nghệ thuật truyền thống cho cộng đồng kiều bào – để ngọn lửa văn hóa không chỉ bùng cháy trong một sự kiện, mà tiếp tục lan tỏa bền vững.

NSND Thanh Ngoan (tiếp lời): Văn hóa là cốt lõi, là kim chỉ nam cho sự phát triển. Như lời cố Tổng Bí thư từng nói: “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi”. Các cộng đồng người Việt ở nước ngoài nếu thấm nhuần tư tưởng đó, nếu biết khơi dậy và kết nối bằng văn hóa, thì sẽ tạo nên sức mạnh to lớn.

Điều đáng mừng là nhiều doanh nhân kiều bào cũng đã đồng hành với chúng tôi. Họ hiểu rằng đầu tư vào văn hóa không chỉ là trách nhiệm mà còn là niềm tự hào. Sự đồng hành này không nhất thiết là về tài chính, mà là sự chia sẻ, hỗ trợ tinh thần – để từ đó, chúng ta có thể vừa gìn giữ văn hóa dân tộc, vừa làm giàu cho cộng đồng, cho đất nước.

PV: Xin trân trọng cảm ơn hai vị khách mời đã chia sẻ những tâm huyết sâu sắc. Xin chúc cho Hội diễn nghệ thuật truyền thống Việt Nam toàn châu Âu lần thứ hai thành công rực rỡ – không chỉ là nơi tôn vinh nghệ thuật, mà còn là nhịp cầu kết nối thế hệ trẻ kiều bào với cội nguồn văn hóa Việt!