Hàng năm, bắt đầu tháng chạp đến tháng 3 âm lịch, khi gió chướng thổi thông ngọn, những rặng bần ven sông nở trắng bông, là xứ cồn An Lộc, xã Hòa Tân, huyện Cầu Kè, tỉnh Trà Vinh sôi động với mùa săn cá bông lau trên sông Hậu. Đây là mùa dễ kiếm thu nhập nhất của người dân địa phương.

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Đúng 15 giờ chiều, mỗi người một cây dầm, một chiếc kiềm, can đựng xăng lần lượt bước xuồng tam bản, rồi nổ máy hướng về thẳng ra sông Hậu mênh mông nước. Đến nơi, người nào việc nấy, người phía mũi thì đều đều thả lưới, người phía sau điều khiển máy đuôi tôm chậm chậm theo hướng định sẵn. Con nước từ thượng nguồn cứ lặng lẽ chảy xuôi, chưa đầy 20 phút cả một đoạn sông Hậu dài hơn 5km đâu đâu cũng có ngư phủ, với tiếng cười, tiếng gọi nhau í ới... 

Chú  Ong Văn Gấm, người có thâm niên săn cá bông lau lâu năm nhất trong nhóm vừa cho xuồng ra đến giữa dòng, rồi để xuồng trôi bồng bềnh, vừa nhẹ nhàng thả tay lưới được đan bằng sợi ni – lon, dài 500m vừa cho biết: “Cá bông lau cứ tới mùa lại về, từ tháng 10 âm lịch cá bắt đầu xuất hiện, do đó bắt tháng 9 người ta bắt đầu chuẩn bị. Tới mùa rồi ai cũng nhốn nháu, cá nó về rồi không mình cho xuồng lưới cú nằm bờ cho dù bắt được hay không  cũng phải làm, vì đâu có phải ra chuyến nào có chuyến đó, thường có 10% xuồng trúng cá. Mà tới trúng rồi là khí thế lắm”.

Rời xuồng chú Ba Gấm, chúng tôi cho xuồng tiến thẳng đến xuồng anh Phan Văn Độ cách xa chừng 800m. Khi chúng tôi hỏi về thói quen săn cá, anh Độ vui vẻ cho biết: những người làm nghề lưới cá bông lau ở đây, tùy theo con nước, mỗi ngày có thể thả lưới hai đến bốn lượt. Vì mỗi ngày có hai lượt nước lớn, nước ròng. Thả lưới lúc nước lún, tức lúc đã đầy sông sắp chảy ròng và thả lưới lúc nước nhồi, tức lúc nước đã ròng cạn gần lớn trở lại. Với những người thả lưới trên đoạn sông này, việc chờ đến lượt để thả lưới không có quy định nhưng đã trở thành luật bất thành văn từ khá lâu. Nghĩa là người đến trước sẽ thả lưới trước, khi lưới của người thả trước trôi đi khoảng 200 mét thì người đến sau mới được thả lưới của mình; cứ thế lần lượt đợi đến phiên mình. Khoảng cách mỗi lưới 200 mét là để các lưới không vướng vào nhau.

Còn về kinh nghiệm thả lưới, anh Phan Văn Độ chia sẻ : “Theo kinh nghiệm khi nước nhồi là nước ròng rồi sắp sữa lớn thì con các nó khơi, mình phải thâu vén lên. Còn nước đầy sông rồi ròng trở lại thì mình thòng lưới xuống, vì nước dâng cao 3-4m nên lúc đó con cá nó chạy dãi dưới, chứ không phải lúc nào cũng để lưới giống nhau thì khó bắt được cá lắm, cũng dính nhưng dính không được nhiều. Con các nhỏ nhất thường 2,5kg nhưng nhiều nhất là 4 ký hơn, có con tới hơn chục ký”.

Do là vùng giáp giữa ngọn nước ngọt trên thượng nguồn từ Biển Hồ đổ xuống và ngọn nước mặn từ biển dâng lên, nên đoạn sông Hậu ôm lấy xứ cồn An Lộc như một cái bùng binh để các loài thủy sản từ thượng nguồn, ngoài biển tìm về “tá túc” theo mùa. Cá chẻm, cá nhám, cá phèn trứng... hầu như có mặt quanh năm. Riêng con cá bông lau thì vào đầu tháng 12 âm lịch mới tìm về giao phối ở đây cho đến tháng 3 mới ra đi. Sống ngay bên “rọ cá” nên khi rảnh việc vườn tược, người dân An Lộc rủ nhau săn cá bông lau, vừa vui vừa có thêm thu nhập đáng kể. Thông thường trong vòng 3 tháng người dân nơi đây kiếm được vài chục triệu đồng từ lộc trời này.

Phía Tây ánh sáng mặt trời tắt dần, ánh đèn trên các phao lưới tỏa sáng, xuồng chúng tôi bắt đầu quay vào bờ. Khi vào đến bờ, chúng tôi được thưởng thức những món ngon nổi tiếng của xứ cồn là cá bông lau nấu canh chua trái bần, được nghe người dân xứ cồn kể về câu chuyện làm nghề và những đổi thay no ấm của vùng đất phù sa, bốn bề sông nước này.

Quá trình săn cá bông lau của anh Nguyễn Văn Thảo - một trong những"thợ săn" giỏi nhất mùa này: