Nếu quý vị là tín đồ của du lịch và ăn uống, thì việc khám phá những mớn ngon Êđê ở miền đất Tây Nguyên nắng gió sẽ giúp cho hành trình khám phá ẩm thực Việt của quý vị thêm phong phú. Và dù có eo hẹp thời gian, thì chỉ ở ngay Buôn Ma Thuột, thành phố cũng sẽ tặng cho quý vị một hương vị riêng không thể quên, khi thưởng thức những món ăn này tại một buôn Ê đê rất lớn trong thành phố - buôn A Kô D’hông.

Nghe âm thanh tại đây:

Một góc Ako Ea ở buôn  A Kô D’hông, thành phố Buôn Ma Thuột

Buôn A Kô D’ hông xinh đẹp đã trở thành địa chỉ du lịch ở một góc thành phố Buôn Ma Thuột, đã có nhiều kiến trúc hiện đại thay thế nhưng cũng vẫn có nhiều gia đình giữ được nhà truyền thống Êđê ở nơi này.

Y Gia Buôn Giá giới thiệu về những nét văn hóa của người Ê đê ở Tây nguyên.

Y Gia Buôn Giá, cậu nhân viên trẻ của quán ăn kèm khu dịch vụ lưu trú du lịch Ako Ea, nơi khu rừng Đầu nguồn xưa trong buôn A Kô D’ hông, đợi đón khách trước nhà: “Em sẽ giới thiệu về bản sắc của người Ê đê ở đây. Khi đến cầu thang mình sẽ thấy một bên cầu thang sẽ có hai bầu vú và một bên thì không. Thông thường khách hỏi,  em sẽ giải thích vì bọn em theo chế độ mẫu hệ, người mẹ luôn là cao nhất, vì thế khi bọn em tiếp khách, khách sẽ đi lên theo đường có hai bầu vú của người mẹ, còn khi về khách có thể xuống theo đường ngược lại hoặc xuống theo đường cũ vẫn được.”

Khách chụp ảnh kỷ niệm trước nhà dài.

Đợi khách từng bước chậm lên bậc thang nhà dài, quán ăn Ako Ea của một đại gia đình Êđê đón khách bằng mùi thơm mời gọi của món ăn đang ngào ngạt nơi bếp lửa.

Du khách thưởng thức cồng chiêng tại Ako Ea.

Nguyên bản là một ngôi nhà dài Ê đê được dựng và chạm khắc cầu kỳ trong quần thể không gian rộng lớn, bây giờ mỗi ngày quán Ako Ea  đón hàng đoàn thực khách đến thưởng thức những hương vị riêng của người Êđê, mà vị đặc trưng nhất không thể thiếu, là vị cay nồng của ớt trong tất cả các món ăn. Ăn sống chấm muối ớt, giã với muối ớt, luộc chấm muối ớt, canh nêm muối ớt. Món chấm thì phải chọn ớt xanh và nướng lên rồi mới giã đượm mùi thơm cay.

Lợn bốn món của người Ê đê không thể thiếu được đồ chấm có hạt é và ớt xanh giã thơm cay .

Chàng trai Y Hem Bkrông, quản lý kiêm đầu bếp của quán ăn giới thiệu cách nấu món ăn đặc sắc, cầu kỳ nhất của người Ê đê, món vêch: “Món vêch mới cầu kỳ, là món đặc sản của người Ê đê. Mình mua bộ lòng của con bê về, rửa bằng muối hột, luộc sơ qua, thái nhỏ ra rồi ướp với củ nén, ớt xanh. Theo cách nấu của đồng bào xưa thì không xào trước mà bỏ vào nồi, đun chín rồi bỏ gia vị, ngò gai thành món vêch.”

Những món ăn tưởng đơn giản nhưng rất nổi về gia vị.

Một số người có thể không thấy hấp dẫn với hương vị của lòng phèo bê trong món vêch, nhưng đến khi nếm mới thấy thực sự tuyệt vời. Y Hem Bkrông bật mí, nếu thích ăn cà đắng với món này thì xắt cà đắng, bỏ vào nồi cùng, nhưng chỉ để chín tái, giòn giòn để hấp dẫn từng giác quan.

Món ăn Ê đê có sự hòa trộn tinh tế của thảo dược, gia vị và thực phẩm tươi sống trong vị cay, chua, và đắng.

Và, bởi thế, một món ăn không thể bỏ qua, là hương vị của món canh cà đắng, một loại cà thường mọc hoang trên nương rẫy. Hầu như nhà của người Ê đê nào cũng có loài cây này. Họ dùng cà nhiều trong các bữa cơm gia đình, trong số đó có món canh nấu với cá khô: “Canh cà đắng bình thường em sẽ nấu với cá cơm khô. Còn không em sẽ hầm xương bò, nấu với thịt bò. Còn canh cà đắng này em nấu với đậu rồng. đun nước sôi, khi cà đắng chín thì vớt ra, giã nát, thả đậu rồng, đun sôi lại rồi cho gia vị nêm nếm. Cho lá é sẽ có mùi thơm của canh cà đắng."

Những món ăn bao giờ cũng có vị cay của ớt, của những gia vị riêng từ cây trái quanh buôn.

Cũng một món ăn khác, cay, đắng và vị cuối cùng đọng lại là vị ngọt, Y Hem Bkrông trổ tài theo đúng cách nấu nguyên bản của người Ê đê: “Món mướp đắng rừng, vốn có trong rẫy của người trong buôn. Vị của nó rất đắng. Có hai cách nấu, một là nướng lên, giã với đầu cá khô (không giã với con), rồi xào. Cái đặc biệt của món này là không cay làm không được. Nó phải thật cay vì nó mới át được vị đắng của trái đấy, và có vị cần thiết không thể thiếu được của củ nén.

Y Hem Bkrông, quản lý kiêm "đầu bếp" của Ako Ea và phút giây thư giãn buổi tối sau giờ vào bếp.

Món ăn Ê đê thực sự được chế biến không quá cầu kỳ, nhưng trọng về độ nổi của gia vị. Y Hem Bkrông nói, mời khách đến Tây Nguyên theo bất cứ mùa nào, cũng có những món ăn đặc trưng theo mùa khiến khách không thể quên được Tây Nguyên: “Những món theo mùa chẳng hạn mùa vừa rồi có trái núc nác, khổ qua rừng, mướp đắng rừng, gỏi măng rừng, lá mì. Đó là những món chạy theo mùa, tại vì đúng một mùa trong năm mới có.”

Không có gì thú vị hơn khi được thưởng thức món ăn Tây nguyên chính trong khung cảnh của núi rừng, bên những cửa hông nhà dài, trong không khí phảng phất hương cây lá rừng.

Những món ăn càng ngon hơn khi được thấm đẫm, sống động trong không gian văn hóa đã hình thành nên nó tự cổ xưa. Mùa nào thức nấy, người đến với Ako Ea một lần sẽ không thể quên khoảnh khắc đợi món ăn bên bếp lửa nhà dài, thoảng hương rượu cần vấn vỉt, vị lá hương cây theo gió len vào trong khe cửa.