Hội nghị thượng đỉnh về tương lai an ninh năng lượng, do Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) tổ chức, diễn ra tại thủ đô London (Anh) từ 24-25/04. Theo giới chuyên gia, Hội nghị diễn ra vào thời điểm quan trọng khi tiến trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu gặp nhiều thách thức, khi các quốc gia theo đuổi các chiến lược an ninh năng lượng riêng, đồng thời quá trình chuyển đổi xanh có dấu hiệu chậm lại.

Các đại biểu tham dự Hội nghị thượng đỉnh về tương lai an ninh năng lượng tại London, Anh. Nguồn: IEA

Sự kiện quy tụ 120 quan chức chính phủ, giám đốc điều hành, lãnh đạo các tổ chức quốc tế và xã hội dân sự đến từ 60 quốc gia và 50 tập đoàn toàn cầu, trong đó có Thủ tướng Anh Keir Starmer, Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) Ursula von der Leyen, cùng nhiều quan chức chính phủ đến từ mọi châu lục, đại diện cho cả những quốc gia xuất khẩu, nhập khẩu năng lượng lớn và các nước đang đối mặt với những thách thức về khả năng tiếp cận, chi trả năng lượng và thích ứng khí hậu. Hội nghị tập trung đánh giá, thảo luận các yếu tố địa chính trị, công nghệ và kinh tế đang ảnh hưởng đến an ninh năng lượng ở cấp độ quốc gia và quốc tế, cũng như các xu hướng định hình an ninh năng lượng toàn cầu và các công cụ cần thiết để giải quyết các rủi ro an ninh năng lượng truyền thống và mới nổi.

Các chủ đề thảo luận, gồm: Thay đổi về nhu cầu, nguồn cung và thương mại liên quan các nhiên liệu chủ chốt; Khả năng tiếp cận và chi trả năng lượng; Vai trò mở rộng của điện trong nhiều hệ thống năng lượng; Sự phát triển của các công nghệ năng lượng sạch và chuỗi cung ứng liên quan; Khả năng cung ứng các loại khoáng sản và kim loại thiết yếu cho công nghệ năng lượng sạch; Khả năng chống chịu của hệ thống năng lượng trước tác động của thời tiết cực đoan và biến đổi khí hậu; Đổi mới công nghệ và sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI); hợp tác và phối hợp xuyên biên giới trong lĩnh vực năng lượng. Theo Giám đốc điều hành IEA, ông Fatih Birol, an ninh năng lượng toàn cầu hiện đang đối mặt nhiều thách thức. Ông cho biết: “Những sự kiện gần đây, như: đại dịch Covid-19, các diễn biến ở Trung Đông, các hiện tượng thời tiết cực đoan, các cuộc tấn công mạng vào hạ tầng năng lượng trên khắp thế giới…. cho chúng ta thấy an ninh năng lượng không còn là điều được đảm bảo một cách hiển nhiên và an ninh năng lượng sẽ là một chủ đề sống còn trên phạm vi toàn cầu”

Một trong những thảo luận đáng chú tại Hội nghị là việc các quốc gia xử lý ra sao vấn đề nhiên liệu hoá thạch, trong bối cảnh các lời kêu gọi loại bỏ hoàn toàn nguồn năng lượng từ nhiên liệu hoá thạch đang vấp phải nhiều cản trở. Một số nền kinh tế hàng đầu thế giới, điển hình là Mỹ, gần đây ban hành một số chính sách thúc đẩy mạnh hơn việc khai thác nhiên liệu hoá thạch, đồng thời tạm ngưng nhiều chương trình chuyển đổi năng lượng xanh. Các động thái này khiến các cam kết được đưa ra tại các Thượng đỉnh khí hậu (COP) trong vài năm qua (về xây dựng lộ trình loại bỏ dần nhiên liệu hoá thạch) bị đe doạ. Trước sức ép về phát triển kinh tế, nhiều quốc gia đang quay trở lại với nhiên liệu hoá thạch nhằm đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, kể cả một số quốc gia phát triển. Bộ trưởng Năng lượng Anh, nước chủ nhà của Hội nghị, ông Ed Miliband, thừa nhận: “Hiện nay, dầu và khí, gồm cả dầu khí khai thác từ biển Bắc của Anh, sẽ vẫn tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong hệ thống năng lượng của chúng tôi, và chúng tôi thực sự coi trọng ngành công nghiệp dầu khí, cũng như số lượng việc làm mà nó tạo ra”.

Việc Trung Quốc không góp mặt tại Hội nghị cũng đặt ra các dấu hỏi về hợp tác quốc tế hiện nay trong vấn đề an ninh năng lượng. Theo ông Tzeporah Berman, lãnh đạo “Sáng kiến Hiệp ước không phổ biến nhiên liệu hoá thạch” (FNNFTI), Trung Quốc đóng vai trò ngày càng quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng trên thế giới, vì đây là quốc gia dẫn đầu thế giới về sản xuất và lắp đặt các hệ thống năng lượng tái tạo. Sự vắng mặt này cũng làm suy yếu chính một trong các chủ đề trọng tâm khác của Hội nghị là “tác động của các yếu tố địa chính trị đến an ninh năng lượng”, bởi nhiều người từng kỳ vọng Hội nghị sẽ là nơi ghi nhận các cuộc gặp cấp cao đầu tiên giữa các phái đoàn Mỹ và Trung Quốc kể từ khi Tổng thống Mỹ, Donald Trump nhậm chức đầu năm nay.

Một chi tiết gây tranh cãi khác là việc Hội nghị thiếu vắng nhiều quốc gia chịu ảnh hưởng nhất bởi tình trạng bất công bằng năng lượng, tức có nguồn tài nguyên năng lượng lớn nhưng lại không thể khai thác và để nguồn lợi này rơi vào tay nước khác. Trong khi đó, các tổ chức bảo vệ môi trường chỉ ra rằng Hội nghị có số lượng lớn các tập đoàn năng lượng khai thác nhiên liệu hoá thạch (BP, Shell, ExxonMobil…), cùng nhiều quốc gia đang đẩy mạnh khai thác dầu mỏ hay có nguồn dự trữ lớn (Nigeria, Algeria, Guyana, Senegal…). Thực tế này khiến giới quan sát lo ngại các ưu tiên lớn về an ninh năng lượng toàn cầu trong thời gian tới có thể phải thay đổi đáng kể.