Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 30/10 ra lệnh cho quân đội nước này nối lại các vụ thử hạt nhân sau 33 năm tạm dừng. Theo các chuyên gia, động thái này cùng các vụ thử vũ khí chiến lược gần đây của Nga cho thấy nguy cơ chạy đua hạt nhân giữa các cường quốc đang có dấu hiệu trở lại.
 ổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: REUTERS/Elizabeth Frantz |
Trong tuyên bố đưa ra hôm 30/10, Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết ông ra lệnh nối lại các vụ thử hạt nhân với lí do các quốc gia khác đang tiến hành thử nghiệm và Mỹ cũng nên hành động tương tự. Tổng thống Mỹ cũng cho biết sẽ sớm công bố các địa điểm thử nghiệm dù cho rằng nước Mỹ vẫn kiên định với mục tiêu phi hạt nhân hóa.
Tuyên bố của Tổng thống Mỹ là động thái mới nhất trong một loạt các sự kiện gần đây liên quan đến các loại vũ khí chiến lược có năng lực hạt nhân Trước tuyên bố của ông Donald Trump vài ngày, chính quyền Nga đã liên tiếp công bố việc thử nghiệm thành công các loại vũ khí chiến lược mới là tên lửa hành trình chạy bằng năng lượng hạt nhân Burevestnik. Theo báo cáo của Tổng Tham mưu trưởng Các lực lượng vũ trang Nga, Tướng Valery Gerasimov, cuộc thử nghiệm tên lửa hành trình Burevestnik được tiến hành vào ngày 21/10 và tên lửa đã bay được quãng đường 14.000 km, chưa phải là giới hạn cuối cùng. Phía Nga cho biết tên lửa có tầm bay không giới hạn và đủ khả năng vượt qua mọi lưới phòng thủ của đối phương. Đáng chú ý, không chỉ sử dụng động cơ hạt nhân, tên lửa Burevestnik còn có thể mang cả đầu đạn thông thường lẫn đầu đạn hạt nhân. Tiếp đến, hôm 29/10, Nga công bố thử nghiệm thành công thiết bị lặn không người lái Poseidon sử dụng năng lượng hạt nhân. Cũng giống tên lửa Burevestnik, siêu ngư lôi Poseidon có khả năng mang đầu đạn hạt nhân để tấn công các cơ sở hải quân hay thành phố ven biển của đối phương.
 Một vụ thử tên lửa ngoài khơi bờ biển California, Mỹ, ngày 26/3/2018. Ảnh tư liệu: Hải quân Hoa Kỳ/REUTERS |
Theo giới chuyên gia, các thông tin từ phía Nga, cộng thêm các báo cáo trong vài năm qua về việc Trung Quốc đang nhanh chóng phát triển lực lượng hạt nhân chiến lược, là yếu tố quan trọng thúc đẩy ông Donald Trump quyết định thử lại hạt nhân. Tuy nhiên, theo chuyên gia Heather Williams, Giám đốc Dự án các vấn đề hạt nhân tại Trung tâm Chiến lược và nghiên cứu quốc tế (CSIS – Mỹ), Mỹ có đủ công nghệ để kiểm tra và giám sát mức độ tin cậy của các đầu đạn hạt nhân cũng như các nền tảng mang các đầu đạn này (máy bay, tàu ngầm, tên lửa liên lục địa) hoặc mô phỏng các vụ thử trên các siêu máy tính mà không cần phải thử hạt nhân trên thực tế. Vì thế, quyết định của ông Donald Trump mang yếu tố chính trị nhiều hơn.
Ông Heather Williams cho biết: “Có một khía cạnh chính trị trong việc này, đó là nếu Mỹ muốn gửi đi một tín hiệu mạnh mẽ cho Nga và Trung Quốc về việc nước Mỹ muốn quay trở lại với việc cạnh tranh hạt nhân, có thể là với các thiết kế vũ khí mới, thì Mỹ có thể muốn nối lại các vụ thử. Tuy nhiên, cũng cần lưu ý là Tổng thống Donald Trump yêu cầu nối lại các vụ thử ngay lập tức, nên điều này có nghĩa là ông ấy muốn nhắc đến các vụ thử các đầu đạn hạt nhân trong kho dự trữ hạt nhân”.
Dù là với mục đích gì, việc Mỹ nối lại các vụ thử hạt nhân sau 33 năm cũng tiềm ẩn nguy cơ tạo ra một cuộc chạy đua hạt nhân mới giữa các cường quốc. Phản ứng trước quyết định của ông Donald Trump, người phát ngôn Điện Kremlin, ông Dmitry Peskov cho biết Nga chưa nhận được thông báo chính thức từ phía Mỹ về việc thay đổi lập trường và lưu ý lệnh cấm thử vũ khí hạt nhân vẫn đang có hiệu lực. Ông cũng nhắc lại tuyên bố trước đó của Tổng thống Nga Vladimir Putin rằng nếu một nước nào đó từ bỏ lệnh hoãn thử hạt nhân, Nga sẽ hành động tương tự. Trong khi đó, Thư ký Điều hành Tổ chức Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (CTBTO) Robert Floyd tuyên bố mọi vụ thử nghiệm vũ khí hạt nhân nổ sẽ gây tổn hại cho các nỗ lực không phổ biến vũ khí hạt nhân cũng như cho hòa bình và an ninh quốc tế. Phó Phát ngôn viên của Liên hợp quốc, ông Farhan Haq cảnh báo: “Tổng thư ký LHQ đã nhiều lần cảnh báo rằng các nguy cơ hạt nhân hiện nay đã cao ở mức báo động và cần phải tránh mọi hành động có thể dẫn đến tính toán sai lầm hoặc leo thang gây ra các hậu quả thảm khốc. Chúng ta không bao giờ được phép quên di sản thảm họa của hơn 2.000 vụ thử vũ khí hạt nhân trong hơn 80 năm qua. Thử hạt nhân không thể được phép dưới bất kỳ tình huống nào”.
Tuy nhiên, dù cảnh báo các hệ lụy tiêu cực của một cuộc chạy đua hạt nhân, giới quan sát vẫn cho rằng sự cạnh tranh vũ khí chiến lược giữa các cường quốc sẽ quyết liệt hơn trong những năm tới, do các tính toán địa chính trị và kinh tế. Về khía cạnh kinh tế, theo công ty phần mềm quốc phòng Govini, việc Mỹ đầu tư vào vũ khí và thử nghiệm hạt nhân có thể đem lại lợi ích cho các công ty như Honeywell International, BWX Technologies, Chugach Alaska Corp, Jacobs Solutions cũng như nhiều công ty khác chuyên về lĩnh vực xây dựng, vận hành, hỗ trợ các địa điểm thử nghiệm hạt nhân và các dịch vụ kỹ thuật liên quan.