Liên hiệp quốc (LHQ) mới đây ra cảnh báo cho biết an ninh hàng hải toàn cầu đang đối mặt với nhiều mối nguy hiểm mới nổi, bên cạnh các mối đe dọa truyền thống. Theo các chuyên gia, thực tế này xuất phát từ bối cảnh tình trạng bất ổn đang có xu hướng gia tăng trên toàn cầu, cũng như sự hạn chế trong năng lực điều phối tổng thể từ các tổ chức quốc tế, trong đó có LHQ.

Ảnh minh hoạ: Reuters

Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc (HĐBA LHQ) hôm 20/05 tổ chức phiên thảo luận mở về an ninh hàng hải toàn cầu, vấn đề đang trở nên nhức nhối trong thời gian qua tại nhiều vùng biển trên thế giới. Tại Hội nghị, Tổng thư ký (TTK) LHQ, ông Antonio Guterres cảnh báo không gian hàng hải đang ngày càng chịu nhiều áp lực từ cả các mối đe dọa truyền thống và các mối nguy hiểm mới nổi, như: tranh chấp, cạn kiệt tài nguyên biển, căng thẳng địa chính trị leo thang đang làm gia tăng cạnh tranh, xung đột và tội phạm. Tình hình thậm chí đang trở nên tồi tệ hơn khi các vụ cướp biển và cướp có vũ trang được báo cáo trong quý đầu tiên năm 2025 đã tăng mạnh ở mức 47,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Một số điểm nóng đang đặc biệt đáng lo ngại, như khu vực Vịnh Guinea ở Tây Phi ghi nhận đến 44 vụ tấn công trên biển nhằm vào các tàu hàng thương mại chỉ trong 2 tháng đầu năm nay, con số cao nhất trong 13 tháng.

Số liệu của Tổ chức Hàng hải quốc tế (IMO) cũng cho biết riêng ở khu vực châu Á, số vụ phạm tội gần như tăng gấp đôi, đặc biệt tại Eo biển Malacca và Singapore. Ở Biển Đỏ và Vịnh Aden, các cuộc tấn công của lực lượng Houthi tại Yemen vào các tàu thương mại đã gây gián đoạn thương mại toàn cầu và làm gia tăng căng thẳng tại khu vực vốn đã bất ổn. Vịnh Aden và Địa Trung Hải cũng là những tuyến đường nguy hiểm mà những kẻ buôn người và vũ khí thường sử dụng. Những kẻ buôn bán ma túy cũng vận chuyển heroin từ Afghanistan đến Đông Phi qua Ấn Độ Dương, cocaine từ các bờ biển Tây bán cầu và qua Đại Tây Dương đến Tây Phi và các cảng châu Âu.

Theo giới chuyên gia an ninh hàng hải, bên cạnh các đe dọa truyền thống, một nguy mơ mới nổi lên với an ninh hàng hải là các cuộc tấn công mạng và việc công nghệ bị các nhóm tội phạm sử dụng sai mục đích. Bà Melina N.Travlos, thành viên của Liên đoàn chủ tàu Hy Lạp, cho biết: “Hiện nay một mối nguy hiểm đang nổi lên, đó là tấn công mạng. Chỉ cần một cuộc tấn công mạng là đã có thể làm ngắt quãng hải trình của tàu, gây hại đến an toàn trên biển, làm lộ các dữ liệu thương mại nhạy cảm, thậm chí là gây ra các thảm họa về môi trường. Bên cạnh đó, việc các mạng lưới tội phạm gia tăng việc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ theo dấu khiến các tàu thuyền rất dễ bị phát hiện và trở thành mục tiêu tấn công”.

Tuy nhiên, mối đe dọa với an ninh hàng hải toàn cầu không chỉ đến từ bên ngoài mà còn đến từ việc thiếu vắng một hệ thống quản trị toàn cầu hữu hiệu. Trong báo cáo mang tên “Bảo vệ an toàn các vùng biển: một cách tiếp cận toàn diện với an ninh hàng hải toàn cầu”, công bố cuối năm ngoái, Viện Nghiên cứu giải trừ quân bị của LHQ (UNIDIR) cho rằng LHQ thiếu các thiết chế để xử lý, điều phối vấn đề an ninh hàng hải một cách toàn diện, khi không có cơ quan nào của LHQ, từ các Ủy ban về các vấn đề đại dương và luật biển của Đại hội đồng LHQ đến IMO, có đủ thẩm quyền để xử lý toàn bộ các thách thức về an ninh hàng hải và điều phối hợp tác của tất cả các bên. Ông Christian Bueger, Giáo sư tại Đại học Copenhagen (Đan Mạch) và là nhà nghiên cứu tại UNIDIR, nhận định: “Các vùng biển kết nối chúng ta đang đối với mặt với các mối đe dọa gia tăng, do đó các ứng phó của chúng ta cũng phải có tính kết nối. An ninh của các đại dương không chỉ là vấn đề bảo vệ các tuyến hàng hải mà còn là bảo vệ tương lai chung của đại dương. Do đó, các thành viên HĐBQ LHQ cần thúc đẩy một nền quản trị an ninh hàng hải trên cơ sở thực tế, mang tính hệ thống, có sự phối hợp tốt hơn”.

Các đại biểu tham dự phiên thảo luận mở về an ninh hàng hải toàn cầu của Hội đồng bảo an Liên hiệp quốc tại trụ sở Liên hiệp quốc ở New York, Mỹ, ngày 20/5/2025. Ảnh: REUTERS/Jeenah Moon

Theo TTK LHQ, Antonio Guterres, trong bối cảnh an ninh hàng hải toàn cầu gặp nhiều thách thức như hiện nay, các quốc gia và tổ chức cần tập trung hành động trong một số lĩnh vực ưu tiên, trong đó đặc biệt là tăng cường nỗ lực giải quyết những nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng mất an ninh hàng hải, một phần quan trọng của an ninh toàn cầu. Người đứng đầu LHQ cho rằng không thể giải quyết các mối đe dọa đối với an ninh hàng hải nếu không giải quyết các vấn đề, như: đói nghèo, thiếu kế sinh nhai thay thế, mất an ninh và cơ cấu tổ chức quản trị yếu kém.

“Chúng ta phải cùng nhau giảm thiểu những tình huống mà con người tuyệt vọng nên chuyển sang phạm tội và tiến hành các hoạt động đe dọa an ninh hàng hải cũng như hủy hoại môi trường biển. Chúng ta phải giúp các nước đang phát triển hình thành khả năng ứng phó với những mối đe dọa này thông qua công nghệ, đào tạo, xây dựng năng lực, cải cách tư pháp, hiện đại hóa lực lượng hải quân, các đơn vị cảnh sát biển, giám sát hàng hải cũng như an ninh cảng”.

Bên cạnh việc giải quyết các nguyên nhân gốc rễ, TTK LHQ cũng khẳng định tôn trọng luật pháp quốc tế là nền tảng của an ninh hàng hải. Theo ông, cơ chế pháp lý quốc tế về an ninh hàng hải, với Hiến chương LHQ và Công ước LHQ về Luật biển (UNCLOS 1982) là cốt lõi, cung cấp một khuôn khổ hợp tác mạnh mẽ để giải quyết tội phạm trên biển và đảm bảo trách nhiệm giải trình. Ngoài ra, việc thúc đẩy các mối quan hệ hợp tác, đối tác cũng là lĩnh vực cần ưu tiên thúc đẩy bởi trong bối cảnh kết nối toàn cầu mạnh mẽ hiện nay, không một quốc gia hay tổ chức nào có thể tự mình giải quyết các thách thức về an ninh hàng hải.