Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen hôm 27/07 thông báo đạt thỏa thuận về thuế quan giữa Mỹ và Liên minh châu Âu (EU), chấm dứt thế bế tắc thương mại kéo dài giữa hai đồng minh chiến lược, dù tạo ra nhiều hoài nghi tại châu Âu.

Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump bắt tay Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen, sau khi công bố thỏa thuận thương mại giữa Hoa Kỳ và EU, tại Turnberry, Scotland, Anh, ngày 27/7/2025. Ảnh: REUTERS/Evelyn Hockstein

Thỏa thuận thương mại nhằm chấm dứt xung đột thuế quan giữa Mỹ và EU đạt được sau cuộc họp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch EC, bà Ursula von der Leyen hôm 27/07 tại Turnberry, Scotland.

Chấm dứt giai đoạn bất định

Theo nội dung thỏa thuận được ông Donald Trump và bà Ursula von der Leyen công bố trước báo giới, Mỹ sẽ áp mức thuế cơ bản 15% đối với hầu hết hàng xuất khẩu của EU sang nước này. Mức thuế này tương đương mức mà Mỹ áp với Nhật Bản và thấp hơn đáng kể mức thuế 30% mà Mỹ đe dọa sẽ áp dụng với EU kể từ ngày 01/08 nếu hai bên không đạt thỏa thuận. Đối với một số lĩnh vực quan trọng khác của EU, như: máy bay, thiết bị hàng không, một số sản phẩm hóa chất hay nguyên liệu thiết yếu… mức thuế cụ thể chưa được công bố và có thể nằm trong các gói đàm phán kỹ thuật chi tiết mà Mỹ và EU tiến hành trong thời gian tới. Đổi lại mức thuế 15%, EU duy trì mức thuế 0% với hàng hóa Mỹ, chấp nhận mua 750 tỷ USD năng lượng, chủ yếu là khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), từ Mỹ cũng như cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ trong những năm tới.

Việc Mỹ-EU đạt được thỏa thuận ngay trước thời hạn chót 01/08 giúp hai bên giải tỏa nhiều lo ngại. Tổng thống Mỹ Donald Trump ca ngợi thỏa thuận là “lớn nhất lịch sử trong lĩnh vực thương mại” và tốt cho tất cả mọi người, trong khi bà Ursula von der Leyen cho rằng việc hai bên cứu vãn được mối quan hệ thương mại lớn nhất thế giới, với giá trị giao dịch khoảng 1.900 tỷ USD hàng hóa và dịch vụ mỗi năm, mang lại sự ổn định và củng cố mối quan hệ chiến lược xuyên Đại Tây Dương cả về kinh tế lẫn chính trị-an ninh: “Thỏa thuận này tạo ra sự chắc chắn trong thời điểm không chắc chắn và mang lại sự ổn định, có thể dự đoán được cho các công dân và doanh nghiệp hai bờ Đại Tây Dương. Chỉ vài tuần sau Thượng đỉnh khối Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), thỏa thuận này là nền tảng thứ hai tái khẳng định mối quan hệ đối tác liên Đại Tây Dương”.

Các thị trường tài chính toàn cầu nhìn chung phản ứng tích cực trước thỏa thuận Mỹ-EU nhưng giới kinh doanh và đầu tư tại châu Âu lại không quá lạc quan. Việc EU không đạt được mục tiêu ban đầu là đưa mức thuế của Mỹ về 0%, cộng thêm việc phải đưa ra các cam kết hàng ngàn tỷ USD về mua hàng Mỹ và đầu tư vào Mỹ, cho thấy khối này đã ưu tiên cho việc tránh kịch bản xấu nhất là xung đột thương mại toàn diện với Mỹ. Theo ông Wolfgang Niedermark, thành viên ban lãnh đạo Hiệp hội công nghiệp Đức (BDI), về lâu dài thỏa thuận này có thể xem là khởi đầu cho một tương lai mà các doanh nghiệp châu Âu phải chịu đựng nhiều sự áp đặt. Chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng ING (Hà Lan), ông Carsten Brzeski có chung nhận định: “Mức thuế 15% ban đầu nhìn có vẻ ổn, đặc biệt là khi EU đã từng bị đe dọa áp thuế 25% hay 30%, nhưng nếu so với mức thuế đầu năm nay thì 15% vẫn là rất nhiều. Điều này có nghĩa là nếu có một bên thua thiệt trong các đàm phán này thì đó là châu Âu, bởi lẽ thiệt hại kinh tế với châu Âu sẽ cao hơn đáng kể mức thiệt hại tiềm tàng do lạm phát đối với Mỹ”.

Chưa phải dấu chấm hết

Lãnh đạo các quốc gia thành viên EU đón nhận thỏa thuận thương mại Mỹ-EU một cách thận trọng, khi hầu hết đều cho rằng đây là “một thỏa thuận ít tệ hại nhất với EU trong bối cảnh hiện nay, chứ không phải là một thỏa thuận tốt”. Thủ tướng Đức, Friedrich Merz tuyên bố ông khó có thể hài lòng với kết quả đàm phán với Mỹ và khẳng định thỏa thuận Mỹ-EU sẽ gây thiệt hại đáng kể cho một nền kinh tế tập trung nhiều vào xuất khẩu như Đức. Tuy nhiên, Thủ tướng Đức cũng thừa nhận ông không trông đợi có được một thỏa thuận tốt hơn vào thời điểm này, do EU gặp nhiều khó khăn nên không có vị thế đàm phán tốt. Quan điểm này cũng được lãnh đạo các nước Italia, Hà Lan hay Cộng hòa Ireland chia sẻ. Một số nước thành viên EU ở Đông và Trung Âu cũng đánh giá thỏa thuận là tích cực vào thời điểm này, do lo ngại việc xói mòn quan hệ thương mại giữa Mỹ và EU sẽ dẫn đến các hệ lụy tiêu cực cho mối quan hệ chính trị giữa hai bên, trong bối cảnh châu Âu đang rất lo ngại Mỹ giảm dần các cam kết an ninh với châu lục này.

Trong khi đó, Bộ trưởng Công nghiệp Pháp, Marc Ferracci cho rằng thỏa thuận vừa đạt được ở Scotland không phải là dấu chấm hết mà phía châu Âu cần tiếp tục thúc đẩy các đàm phán kỹ thuật để đưa nhiều hàng hóa của châu Âu vào danh sách miễn trừ thuế quan của Mỹ, qua đó giúp thỏa thuận cân bằng hơn. Có chung nhận định này, bà Cinzia Alcidi, chuyên gia tại Trung tâm nghiên cứu chính sách châu Âu (CEPS) có trụ sở ở Brussels (Bỉ), đánh giá: “Tôi nghĩ bước tiếp theo là có được một Hiệp định thực sự, còn hiện tại mới chỉ là một thỏa thuận chính trị. Chúng ta cần phải có một Hiệp định thương mại bằng văn bản đầy đủ và tôi nghĩ đây là phần mà sự tinh thông của châu Âu sẽ rất hữu dụng”.

Theo giới quan sát, một số điều khoản trong thỏa thuận vẫn chưa rõ ràng và có thể tạo không gian đàm phán cho EU khai thác trong những năm tới, đặc biệt là nội dung EU cam kết đầu tư 600 tỷ USD vào Mỹ. Theo chuyên gia Carsten Brzeski, Ủy ban châu Âu không có thẩm quyền yêu cầu các nước thành viên hay các công ty tư nhân đầu tư vào một quốc gia khác ra sao, do đó, việc EU thực hiện cam kết này ra sao vẫn là một dấu hỏi lớn.