Được tổ chức từ 30/05 - 01/06 tại Singapore, Đối thoại Shangri-La năm nay diễn ra trong bối cảnh gia tăng sự bất định địa chính trị cũng như các yếu tố an ninh truyền thống và phi truyền thống, tạo nên sức ép lớn đối với môi trường an ninh châu Á-Thái Bình Dương.

Là một trong những diễn đàn đối thoại an ninh-quốc phòng thường niên hàng đầu châu Á trong nhiều năm qua, Đối thoại Shangri-La năm nay có sự tham dự của khoảng 600 đại biểu, học giả quốc tế, giới chức cấp cao trong đó có Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, Thủ tướng Malaysia, Ibrahim Anwar, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Pete Hegseth.

Gia tăng bất định địa chính trị

Diễn ra trong bối cảnh chính sách thuế quan của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump tác động mạnh đến trật tự thương mại toàn cầu, trong đó rất nhiều nền kinh tế châu Á-Thái Bình Dương chịu ảnh hưởng tiêu cực, đồng thời khu vực Nam Á vừa chứng kiến xung đột nghiêm trọng nhất trong nhiều thập kỷ qua giữa hai cường quốc hạt nhân là Ấn Độ và Pakistan, Đối thoại Shangri-La năm nay đặt ra nhiều câu hỏi cho các quốc gia về việc cần theo đuổi các mục tiêu chiến lược ra sao để cân bằng được lợi ích.

Cảnh sát bảo vệ gần lối vào khách sạn Shangri-La (Singapore), nơi diễn ra Đối thoại Shangri-La, ngày 30/5/2025. Ảnh: REUTERS/Edgar Su

Theo Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS), nhà tổ chức Đối thoại Shangri-La, Đối thoại năm nay có lịch trình làm việc dày đặc nhất từ trước đến nay với 7 phiên đối thoại chính cùng rất nhiều hoạt động bên lề. Các vấn đề thảo luận cũng được mở rộng, không chỉ là những thách thức về mặt an ninh truyền thống như xung đột mà còn đề cập đến những rủi ro trong không gian mạng, không gian vũ trụ và đại dương, thông suốt chuỗi cung ứng toàn cầu, đảm bảo an ninh lương thực, an ninh nguồn nước trước tác động của biến đối khí hậu, di cư và nhập cư… Với riêng khu vực Đông Nam Á, các vấn đề an ninh phi truyền thống mới nổi, như: tội phạm lừa đảo xuyên biên giới, việc đánh bắt cá trái phép cũng được thảo luận.. Ông Bastian Giegerich, Giám đốc điều hành IISS, chia sẻ: “Đối thoại Shangri-La lần này đến vào thời điểm sự bất định địa chính trị đang gia tăng, các mối quan hệ đồng minh, quan hệ đối tác đang chịu nhiều sức ép. Do đó, Đối thoại là cơ hội để các chính phủ giải thích chính sách, thảo luận về các lựa chọn chính sách và tìm kiếm các giải pháp ứng phó với các thách thức đang gia tăng”.

Một điểm đáng chú ý trong chương trình nghị sự của Đối thoại Shangri-La năm nay là việc tổ chức phiên thảo luận, đánh giá những tác động chính sách của Mỹ đối với thế giới trong nhiệm kỳ 2 của Tổng thống Donald Trump. Theo Evan Laksman, nhà nghiên cứu của IISS, đây là chủ đề mà các quốc gia Đông Nam Á đặc biệt quan tâm, trong bối cảnh Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang nỗ lực thúc đẩy vai trò trung tâm của ASEAN, tìm kiếm sự cân bằng chiến lược trong quan hệ của khối với các cường quốc, đồng thời cân nhắc đẩy mạnh hợp tác với một số cơ chế đa phương mới: “Nhằm ứng phó với bối cảnh bất định địa chính trị hiện nay và để đảm bảo lợi ích trong nước, các nước ASEAN đang có xu hướng tìm kiếm những cơ chế hay các tổ chức đa phương khác (BRICS, OECD) như một giải pháp thay thế cho các cơ chế cũ. Tất nhiên là vẫn còn những tranh luận trong nội bộ các nước về lợi ích của các cơ chế này nhưng rõ ràng việc tìm kiếm các cơ chế và đối tác thay thế công bằng hơn là một phần của các thảo luận tại Đối thoại lần này”.

Vai trò của quan hệ Mỹ-Trung

Giống như các kỳ Đối thoại những năm gần đây, quan hệ Mỹ-Trung và các tác động đến khu vực cũng là một trong những chủ đề lớn của Đối thoại Shangri-La năm nay. Việc Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân (Dong Jun) không tham dự Shangri-La năm nay khiến cuộc gặp lần đầu tiên giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ-Trung kể từ khi ông Tổng thống Donald Trump trở lại nắm quyền không diễn ra như kỳ vọng. Tuy nhiên, sự hiện diện lần đầu tiên của Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Pete Hegseth tại Shangri-La phản ánh việc chính quyền mới tại Mỹ vẫn coi châu Á-Thái Bình Dưong là ưu tiên chiến lược hàng đầu trong thời gian tới. Vấn đề đặt ra là chính quyền mới tại Mỹ sẽ có những thay đổi chính sách và cách tiếp cận ra sao so với chính quyền của cựu Tổng thống Mỹ, Joe Biden. Phát biểu trước khi lên đường dự Đối thoại Shangri-La, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ, Pete Hegseth tuyên bố Mỹ không tìm kiếm xung đột với bất kỳ ai nhưng sẽ răn đe để phòng ngừa xung đột.

“Dưới thời chính quyền mới, chúng tôi sẽ đạt được hoà bình và răn đe thông qua sức mạnh, bằng cách làm việc cùng và thông qua các đồng minh, các đối tác, nhất là ở Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Đây là trọng tâm của chúng tôi ngay từ đầu và sẽ tiếp tục như thế. Chúng tôi đến Singapore để tiến hành một loạt các cuộc gặp để đảm bảo khu vực hiểu rằng nước Mỹ sẽ vững mạnh”.

Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ Pete Hegseth gặp Phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Quốc phòng Thái Lan Phumtham Wechayachai bên lề Hội nghị Thượng đỉnh An ninh châu Á (Đối thoại Shangri-La) tại Singapore, ngày 30/5/2025. Ảnh: REUTERS/Edgar Su

Giới quan sát cho rằng sau những động thái bất ngờ tại các diễn đàn an ninh ở châu Âu đầu năm nay, như Hội nghị an ninh Munich (MSC), nơi các quan chức cấp cao Mỹ (Phó Tổng thống J.D Vance, Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth) công khai tuyên bố giảm dần các cam kết an ninh của Mỹ với châu Âu để chuyển sang các khu vực khác, Đối thoại Shangri-La năm nay có thể làm rõ hơn các ưu tiên an ninh-quốc phòng chiến lược mới của Mỹ với khu vực trong thời gian tới. Điều này chắc chắn sẽ tác động đa chiều đến cục diện an ninh châu Á-Thái Bình Dương. Tuy nhiên, chuyên gia Douglas Bandow thuộc Viện Cato (Mỹ), cảnh báo: “Nhiệm vụ quan trọng nhất của chúng ta ngày nay là duy trì hoà bình. Hai cường quốc dẫn đầu là Mỹ và Trung Quốc cần duy trì hoà bình với nhau và tại châu Á-Thái Bình Dương, qua đó bảo vệ đối thoại, thúc đẩy hoà giải và khuyến khích hợp tác. Việc tạo nên một tương lai cùng chia sẻ cho tất cả các bên không thể được xử lý như một trò chơi có tổng bằng 0”.

Chia sẻ quan điểm này, giới chuyên gia cho rằng việc Đối thoại Shangri-La năm nay có những diễn giả quan trọng khác là Tổng thống Pháp, Emmanuel Macron và Thủ tướng Malaysia, Ibrahim Anwar, những lãnh đạo ủng hộ các cách tiếp cận trung hoà giữa các bên, cho thấy các nước trong khu vực vẫn ưu tiên cao nhất cho đối thoại, hợp tác và cân bằng chiến lược.