Hội nghị cấp cao đặc biệt Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)-Australia kỷ niệm 50 năm quan hệ (1974-2024) giữa hai bên diễn ra từ 04-06/03 tại thành phố Melbourne (Australia). Trong bối cảnh gia tăng các biến động tại khu vực và trên thế giới, Hội nghị là cơ hội để ASEAN và Australia hướng tới giai đoạn phát triển mới, trong đó hai bên nắm giữ vai trò chủ động, quyết định hơn đối với cục diện khu vực.

Với chủ đề “Đối tác cho tương lai”, cả ASEAN và Australia đều thể hiện quyết tâm xây dựng một tương lai hợp tác mới ở tầm cao hơn.

Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam – Australia. Nguồn: VOV

Gắn chặt tương lai

Sau 50 năm thiết lập quan hệ, hợp tác giữa ASEAN và Australia phát triển mạnh mẽ trên hầu hết các lĩnh vực, đặc biệt là kinh tế. Theo số liệu của chính phủ Australia, năm 2022 quan hệ thương mại 2 chiều ASEAN-Australia đạt 178 tỷ USD, đưa ASEAN vượt qua các đối tác truyền thống lớn của Australia là Mỹ, Nhật Bản, Liên minh châu Âu (EU) để trở thành đối tác thương mại lớn thứ 2 của Australia, sau Trung Quốc. Đầu tư 2 chiều ASEAN-Australia tính đến cuối năm 2022 đạt 307 tỷ USD.

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh doanh ASEAN-Australia hôm 05/03 tại Melbourne, Thủ tướng Australia, Anthony Albanese ca ngợi tính bổ trợ cao giữa nền kinh tế Australia với nền kinh tế các quốc gia ASEAN, đồng thời khẳng định nếu hai bên siết chặt quan hệ thương mại-đầu tư, đẩy mạnh sự hội nhập sâu rộng hơn vào các nền kinh tế của nhau, đến năm 2040 khu vực ASEAN-Australia sẽ có quy mô kinh tế lớn thứ 4 thế giới.

Đối với các nước ASEAN, Australia là một quốc gia láng giềng rộng lớn, một đối tác kinh tế quan trọng có thể cung cấp nguồn vốn, kỹ năng quản trị và tài nguyên dồi dào. Trong khi đó, Thủ tướng Australia, Anthony Albanese khẳng định khu vực Đông Nam Á là không gian lợi ích vô cùng quan trọng với Australia và Australia quyết tâm đưa quan hệ thương mại-đầu tư giữa 2 bên lên một tầm cao mới: “Chúng tôi muốn làm nhiều hơn thế để hỗ trợ tăng trưởng của khu vực và hiện thực hóa những lợi ích đến từ sự trao đổi giữa hai bên. Chính phủ do tôi dẫn dắt đã thể hiện rất rõ ràng, rằng hơn bất cứ khu vực nào khác, Đông Nam Á là nơi tương lai của Australia tồn tại lâu bền”.

Ngoại trưởng Australia Penny Wong. Nguồn: skynews

Nhằm cụ thể hóa cam kết gắn chặt tương lai với Đông Nam Á, Thủ tướng Anthony Albanese cho biết Australia thành lập cơ chế hỗ trợ vốn cho các dự án đầu tư vào các nước ASEAN, trị giá 2 tỷ USD. Ngoài ra, Australia cũng bổ sung thêm nguồn tài chính 140 triệu USD cho chương trình đối tác cơ sở hạ tầng với ASEAN nhằm giúp các quốc gia ASEAN phát triển cơ sở hạ tầng. Trước đó, trong ngày 04/03, chính phủ Australia cũng đã công bố một loạt sáng kiến hợp tác khác với ASEAN.

Cụ thể, với chương trình mang tên “Cửa sổ Năng lượng sạch và Khí hậu”, Australia cung cấp gói tài chính trị giá 6,5 triệu USD nhằm tăng cường các nỗ lực chung của hai bên về biến đổi khí hậu và năng lượng sạch. Đây là sáng kiến đầu tiên được thiết kế trong khuôn khổ chương trình “Quan hệ Đối tác giữa chính phủ Australia và các chính phủ Đông Nam Á”, được chính phủ của Thủ tướng Albanese công bố năm ngoái. Tiếp đó, chính phủ Australia tuyên bố nước này đầu tư thêm 145 triệu USD để hỗ trợ khả năng phục hồi và thịnh vượng của tiểu vùng Mekong ở Đông Nam Á thông qua Quan hệ đối tác Mekong-Australia, với trọng tâm hành động trong 5 năm tới là cải thiện an ninh nguồn nước, ứng phó với biến đổi khí hậu và chống tội phạm xuyên quốc gia.

Hợp tác an ninh

Một khía cạnh mới đáng chú ý trong nỗ lực đưa quan hệ ASEAN-Australia tiến vào giai đoạn phát triển mới là hợp tác trong lĩnh vực an ninh. Australia trong vài năm qua đang có nhiều nỗ lực thiết lập và làm mới quan hệ an ninh với các quốc gia ASEAN, đặc biệt là về an ninh hàng hải. Tại hội thảo về an ninh hàng hải, tổ chức hôm 04/03 tại Melbourne, Ngoại trưởng Australia, Penny Wong thông báo Australia chi gần 42 triệu USD trong 4 năm tới nhằm tăng cường quan hệ đối tác hàng hải giữa nước này với ASEAN. Theo bà Penny Wong, việc bảo đảm sự ổn định và tự do di chuyển của các tuyến hàng hải trong khu vực Đông Nam Á có ý nghĩa sống còn trong việc duy trì hòa bình trong khu vực và Australia ghi nhận vai trò ngày càng to lớn của ASEAN trong việc thực hiện trọng trách này:

“Chúng tôi công nhận vai trò trung tâm của ASEAN là yếu tố then chốt cho ổn định và an ninh của khu vực. Do đó, chúng tôi cam kết ủng hộ sự lãnh đạo của ASEAN. Chúng tôi công nhận và tôn trọng sức mạnh từ tiếng nói tập thể của ASEAN, một tiếng nói lan rộng trong toàn bộ khu vực khi nêu ra quan điểm của ASEAN về tầm quan trọng của luật lệ và chủ quyền”.

Theo giới quan sát, hợp tác an ninh là lĩnh vực trọng yếu nhưng cũng rất nhạy cảm trong quan hệ ASEAN-Australia thời gian tới, trong bối cảnh nhiều quốc gia Đông Nam Á đã nhiều lần khẳng định quyết tâm xây dựng vai trò trung tâm của ASEAN và không muốn bị lôi kéo, ép buộc chọn phe trong cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc.