Cuộc xung đột tại dải Gaza giữa Israel và phong trào Hamas, bùng phát từ ngày 07/10/2023, tiếp tục để lại những hậu quả nặng nề về con người, cơ sở hạ tầng cũng như biến đổi sâu sắc các mối quan hệ quốc tế. Tuy nhiên, kịch bản chấm dứt xung đột cũng đang đến gần hơn bao giờ hết.

Người dân Palestine tập trung để nhận thức ăn do bếp ăn từ thiện nấu, trong bối cảnh xung đột Israel-Hamas, ở phía bắc Dải Gaza, ngày 11/9/2024. Ảnh: REUTERS/Mahmoud Issa

Ngày 07/10/2023, quân đội Israel mở chiến dịch quân sự tấn công vào dải Gaza, khi đó đang nằm dưới sự quản lý của phong trào Hamas, nhằm đáp trả loạt tấn công sát hại binh lính và bắt cóc con tin trước đó của Hamas vào nhiều ngôi làng của Israel.

Thực trạng thảm khốc

Sau 2 năm xung đột bùng phát, dải Gaza đang là nơi chứng kiến một trong những thảm họa nhân đạo trầm trọng nhất mà thế giới phải đối mặt trong nhiều thập kỷ qua. Số liệu được Cơ quan Y tế Gaza công bố cho thấy tính đến ngày 06/10/2025, đã có hơn 67 ngàn người thiệt mạng, gần 170 ngàn người bị thương do xung đột, hầu hết (khoảng 80%) là thường dân Palestine, trong đó phụ nữ và trẻ em chiếm đa số. Về phía Israel, con số thương vong cũng lên tới hàng ngàn người, trong đó riêng số nạn nhân trong vụ tấn công của Hamas hôm 07/10/2023 là gần 1.200 người thiệt mạng, hàng trăm người bị bắt làm con tin, trong đó nhiều con tin đã thiệt mạng khi bị giam giữ. Bên cạnh số thương vong lớn, cơ sở hạ tầng (điện, nước, trường học…) của dải Gaza cũng gần như bị hủy hoại hoàn toàn. Số liệu được tổ chức Y tế thế giới (WHO) công bố đầu tháng 10 cho thấy hiện chỉ có 14 trong số 36 bệnh viện ở dải Gaza còn hoạt động một phần trong tình trạng thiếu hụt vật tư y tế nghiêm trọng. Không dừng ở đó, Liên hợp quốc hôm 22/09 tuyên bố nạn đói đang diễn ra ở Gaza, nơi đầu tiên tại Trung Đông hứng chịu tình trạng này, khi 500 ngàn người lâm vào cảnh đói ăn "thảm khốc". Con số này tính đến cuối tháng 9 là gần 650 ngàn người, chiếm khoảng 1/3 dân số của dải đất này. Thực trạng thảm khốc tại dải Gaza sau 2 năm xung đột gây sốc cho cả thế giới.

Ông Antonio Guterres, Tổng thư ký LHQ. Ảnh: REUTERS/Mike Segar

Tổng thư ký LHQ, ông Antonio Guterres cho biết: “Những gì diễn ra ở Gaza hiện nay là khủng khiếp. Chúng ta đang chứng kiến sự phá hủy quy mô lớn các khu dân cư, sự tàn phá có hệ thống thành phố Gaza, việc sát hại thường dân theo cách mà tôi không thể nhớ nổi với bất kỳ xung đột nào kể từ khi tôi làm TTK LHQ. Bất kể tên gọi của những gì đang diễn ra hiện nay là gì, sự thật là đó là điều không thể nào dung thứ về mặt đạo đức, chính trị hay pháp lý”.

Xung đột tại Gaza cũng đã và đang tác động lớn đến môi trường an ninh khu vực và biến đổi sâu sắc các nối quan hệ quốc tế. Trong năm thứ 2 của xung đột, bạo lực từ Gaza đã châm ngòi cho những xung đột nghiêm trọng khác tại Trung Đông, đáng kể nhất là giữa Israel với lực lượng Hezbollah ở Li-băng và đặc biệt là xung đột trực diện 12 ngày (13-25/06) giữa Israel và Iran, sự đối đầu nghiêm trọng nhất giữa hai nước trong nhiều thập kỷ, kéo theo sự can dự quân sự trực tiếp của Mỹ. Trên bình diện thế giới, sự bất bình với chính sách cứng rắn của Israel cũng như thảm cảnh nhân đạo tại dải Gaza cũng đã khiến một loạt các quốc gia đồng minh phương Tây của Israel công nhận Nhà nước Palestine, đẩy Israel vào tình thế cô lập.

Chuyên gia Sanam Vakil, Giám đốc Chương trình Trung Đông và Bắc Phi của Viện Chatham House (Anh), nhận định: “Hậu quả của cách tiếp cận mang tính quân sự, không nhượng bộ và chưa biết khi nào chấm dứt từ phía Israel là cú phản đòn mà Israel đang phải trải qua ở cả cấp độ khu vực và quốc tế, nơi Israel đang bị cô lập hơn bất kỳ thời điểm nào trong vài thập kỷ qua”.

Ánh sáng cuối đường hầm

Bước sang năm thứ 3 của xung đột Gaza, sức ép về việc ngay lập tức chấm dứt xung đột ngày càng lớn với tất cả các bên. Tại Mỹ và nhiều quốc gia châu Âu đồng minh với Israel, sự phẫn nộ của dân chúng các nước trước thàm cảnh nhân đạo tại dải Gaza ngày càng tăng, tạo nên rủi ro bất ổn xã hội với chính các quốc gia này và buộc chính phủ các nước phải can dự mạnh mẽ hơn nhằm tìm giải pháp cho Gaza. Ngay trong nội bộ Israel, các cuộc biểu tình đòi chính phủ sớm đạt thỏa thuận giải phóng con tin với Hamas và chấm dứt xung đột cũng diễn ra với quy mô ngày càng lớn hơn, đồng thời cũng có nhiều tiếng nói từ các chính trị gia, học giả Israel cho rằng những gì diễn tại Gaza đã vượt qua nhiều “lằn ranh đỏ” về đạo đức và pháp lý. Trong bối cảnh đó, hôm 29/09, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố Kế hoạch hòa bình 20 điểm cho Gaza, trong đó trọng tâm là Israel rút quân khỏi Gaza, phong trào Hamas giải giáp vũ khí và trao quyền quản lý tạm thời dải Gaza cho một Ủy ban hòa bình quốc tế. Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố nếu các bên đồng ý với thỏa thuận, một lệnh ngừng bắn sẽ lập tức có hiệu lực tại Gaza và công cuộc tái thiết toàn diện dải đất này có thể bắt đầu.

Trại lều của người dân Palestine ở khu vực Mawasi tại Khan Younis ở phía nam Dải Gaza, ngày 4/10/2025. Ảnh: REUTERS/Ramadan Abed

Giới quan sát nhận định Kế hoạch Gaza của Tổng thống Mỹ Donald Trump là cơ hội tốt nhất cho đến lúc này để các bên có thể thật sự chấm dứt xung đột Gaza. Tuy nhiên, theo ông Amjad Iraqi, chuyên gia phân tích về Israel và Palestine tại Tổ chức Khủng hoảng quốc tế (ICG), một tổ chức phi chính phủ trong lĩnh vực ngăn chặn và giải pháp cho xung đột quốc tế, có trụ sở ở Brussels (Bỉ), để Kế hoạch này được thực thi bền vững, các bên cần phải làm rõ vị trí của Chính quyền Palestine trong giải pháp chính trị cho Gaza. Đối với nhiệm vụ này, vai trò của các nước Arab trong vùng là rất quan trọng bởi các nước này có thể thuyết phục chính quyền Mỹ có cách tiếp cận cân bằng hơn, thay vì xu hướng ngả theo quan điểm của phía Israel như hiện nay là muốn gạt bỏ hoàn toàn Chính quyền Palestine ra khỏi tương lai của dải Gaza.

Dù vẫn thận trọng nhưng các phản ứng đầu tiên từ phía Israel và Hamas cũng đang mang lại hy vọng về một “ánh sáng cuối đường hầm” chấm dứt xung đột Gaza. Trước mắt, phía Israel đã chấp thuận đường ranh giới rút quân ban đầu ở dải Gaza còn Hamas cũng đồng ý với một số điểm chính, trong đó có vấn đề trao trả con tin. Hôm 06/10, các đại diện của Israel và Hamas cũng đã đàm phán gián tiếp tại thủ đô Cairo của Ai Cập về Kế hoạch hòa bình 20 điểm, mở ra triển vọng đạt được các bước tiến lớn hơn trong những ngày tới.