โรงงานผลิตนิวเคลียร์แห่งหนึ่งของอิหร่าน (Photo AFP/ VNplus)

วันที่ 8 มีนาคม สำนักงานพลังงานปรมาณูระหว่างประเทศหรือไอเออีเอได้แจ้งให้บรรดาประเทศสมาชิกทราบว่า อิหร่านได้เริ่มเสริมสมรรถภาพยูเรเนี่ยมให้เข้มข้นในชั้นที่ 3 ของเครื่องหมุนเหวี่ยงที่ทันสมัย IR -2m ที่โรงงานผลิตนิวเคลียร์ใต้ดิน Natanz ซึ่งเป็นสัญญาณที่แสดงให้เห็นว่า อิหร่านได้ละเมิดข้อตกลงนิวเคลียร์หรือ JCPOA ที่ได้ลงนามกับกลุ่มพี 5+1 เมื่อปี 2015 ที่ประกอบด้วย 5 ประเทศสมาชิกถาวรของคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติกับเยอรมนี นี่แสดงให้เห็นถึงความซับซ้อนของกระบวนการแก้ไขปัญหานิวเคลียร์ของอิหร่านถึงแม้จะมีสัญญาณที่น่ายินดีต่างๆในเวลาที่ผ่านมาก็ตาม

สัญญาณที่น่ายินดีต่างๆ

ในเวลาที่ผ่านมา มีสัญญาณที่น่ายินดีต่างๆเกี่ยวกับโอกาสฟื้นฟูและบังคับใช้ข้อตกลง JCPOA ซึ่งที่น่าสนใจคือท่าทีของรัฐบาลสหรัฐชุดใหม่ โดยเจ้าหน้าที่ระดับสูงของสหรัฐ รวมทั้งประธานาธิบดี โจ ไบเดน ได้ยืนยันหลายครั้งว่า จะผลักดันการบังคับใช้ JCPOA และนำสหรัฐกลับเข้าร่วมข้อตกลงนี้อีกครั้งหลังจากที่อดีตประธานาธิบดี โดนัล ทรัมป์ นำสหรัฐถอนตัวออกจากข้อตกลงฉบับนี้ และเมื่อวันที่ 4 ที่ผ่านมา นาย เน็ด ไพรซ์ โฆษกกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐได้ประกาศว่า วอชิงตันรอคอยความพร้อมของอิหร่านในการเข้าร่วมการเจรจาต่างๆเพื่อบรรลุความคืบหน้าอย่างชัดเจนเกี่ยวกับปัญหาในกรอบโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่าน

ในขณะเดียวกัน ฝ่ายที่เกี่ยวข้องต่างๆ เช่น สหภาพยุโรปหรืออียู ซึ่งนำโดยฝรั่งเศสและเยอรมนีก็เร่งรัดให้อิหร่านและฝ่ายที่เหลือเคารพและปฏิบัติตาม JCPOA ส่วนเมื่อวันที่ 7 มีนาคม นาย Mikhail Ulyanov ตัวแทนของรัสเซียในองค์กรระหว่างประเทศประจำกรุงเวียนนา ประเทศออสเตรียได้ประกาศว่า รัสเซียพร้อมร่วมมือกับสหรัฐและบรรดาประเทศที่ได้ลงนามใน JCPOA เพื่อฟื้นฟูข้อตกลงฉบับนี้อย่างสมบูรณ์

ส่วนเมื่อวันที่ 5 ที่ผ่านมา นาย โมฮัมเหม็ด จาวัด ซารีฟ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศอิหร่านได้ยืนยันว่า อิหร่านจะเสนอแผนการปฏิบัติที่มี “ลักณะสร้างสรรค์”เกี่ยวกับโครงการนิวเคลียร์โดยเร็ว คำประกาศดังกล่าวมีขึ้นหลังจากที่แหล่งข่าวการทูตของยุโรปเปิดเผยว่า ในหลายวันมานี้ อิหร่านได้แสดงท่าทีในเชิงบวกต่อข้อเสนอให้จัดการเจรจาอย่างไม่เป็นทางการเกี่ยวกับโครงการนิวเคลียร์ของอิหร่าน

ทั้งนี้แสดงให้เห็นว่า การกอบกู้ JCPOA ซึ่งถือเป็น “ข้อตกลงแห่งสหัสวรรษ” กำลังได้รับความสนใจจากทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง ซึ่งสร้างความหวังว่า ปัญหานี้จะได้รับการหารืออย่างจริงจังต่อไป แต่นี่ก็ไม่ได้หมายความว่า โอกาสเพื่อแก้ไขปัญหานิวเคลียร์ของอิหร่านนั้นจะชัดเจนเป็นรูปธรรมเพราะยังมีความท้าทายและอุปสรรคใหญ่ระหว่างสองฝ่ายที่ต้องได้รับการแก้ไข

อุปสรรคและความท้าทาย

บรรดานักวิเคราะห์ได้ให้ข้อสังเกตว่า อุปสรรคใหญ่ในการฟื้นฟูและผลักดันการบังคับใช้ข้อตกลง JCPOA อยู่ที่เงื่อนไขของทุกฝ่ายที่เกี่ยวข้อง เพราะว่า ถึงขณะนี้ จุดยืนของทั้งสหรัฐและอิหร่านต่างไม่เปลี่ยนแปลง โดยสหรัฐยังคงยึดตามวิธีการเข้าถึงปัญหาคือ อิหร่านต้องปฏิบัติคำมั่นในข้อตกลงฉบับนี้ก่อนที่สหรัฐจะพิจารณายกเลิกการคว่ำบาตร ซึ่งนาย แอนโทนี บลิงเคน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศสหรัฐก็ได้ยืนยันอีกครั้งถึงจุดยืนนี้เมื่อวันที่ 4 ที่ผ่านมาด้วยการประกาศว่า วอชิงตันจะผ่อนปรนมาตรการคว่ำบาตรถ้าหากเตหะรานปฏิบัติคำมั่นต่างๆในข้อตกลง JCPOA อย่างจริงจัง

ส่วนอิหร่านยังคงยืนหยัดทัศนะของตนคือ ต้องยกเลิกคำสั่งคว่ำบาตรก่อนจัดการเจรจา โดยเมื่อวันที่ 8 ที่ผ่านมา นาย โมฮัมเหม็ด จาวัด ซารีฟ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงการต่างประเทศอิหร่านได้ยืนยันว่า อิหร่านจะฟื้นฟูมาตรการที่ได้อนุมัติเพื่อลดหน้าที่ต่างๆในข้อตกลงฉบับนี้ถ้าหากสหรัฐยกเลิกคำสั่งคว่ำบาตรต่ออิหร่าน “อย่างมีประสิทธิภาพ”

การที่ทั้งสหรัฐและอิหร่านต่างยืนหยัดวิธีการเข้าถึงที่แตกต่างกันนั้นได้สะท้อนให้เห็นถึงความจริงที่ว่า ทุกฝ่ายยังไม่มีความเชื่อมั่นต่อกัน ดังนั้น จำเป็นต้องพยายามมากขึ้นผ่านปฏิบัติการที่เต็มไปด้วยเจตนาที่ดีถึงจะมีโอกาสฟื้นฟูข้อตกลง JCPOA./.