Trong cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, cứu nước của dân tộc Việt Nam, những con tàu không số làm nhiệm vụ chuyên chở vũ khí, lương thực cho chiến trường miền Nam qua tuyến đường Hồ Chí Minh trên biển lịch sử đã trở thành huyền thoại. Những chiến sĩ lái tàu không số gây xúc động lòng người về tinh thần quả cảm, khả năng chịu đựng gian khổ, hiểm nguy, sẵn sàng hy sinh tính mạng của mình để hoàn thành nhiệm vụ được giao.

Hình ảnh một đoàn tàu không số của Đoàn 759 hoạt động trên biển khi chở vũ khí cho miền Nam, giai đoạn 1961 - 1975 (Ảnh tư liệu)

Cách đây 60 năm, ngày 23 tháng 10 năm 1961, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng quyết định thành lập Đoàn 759 - Đoàn tàu Không số, đơn vị tiền thân của Lữ đoàn 125 Hải quân ngày nay, mở con đường biển chiến lược quan trọng vận tải chi viện chiến trường miền Nam. Đường Hồ Chí Minh trên biển là con đường vận chuyển chiến lược, độc đáo, làm thay đổi cách đánh và tương quan về lực lượng giữa ta và địch.

Bằng ý chí dũng cảm, nghị lực phi thường, trong suốt 15 năm làm nhiệm vụ vận tải chiến lược quân sự trên biển (1961-1975), Đoàn 125 huy động được gần 1.900 lượt tàu thuyền, vận chuyển hơn 152.000 tấn vũ khí, trang bị kỹ thuật, thuốc chữa bệnh và hơn 80.000 cán bộ, chiến sĩ từ Bắc vào Nam. Những con tàu ấy đã vượt hàng ngàn hải lý, chống chọi với hơn 20 cơn bão, chiến đấu hơn 30 lần với tàu địch, đánh trả 1.200 lần máy bay địch tập kích, bắn rơi 5 máy bay và bắn cháy nhiều tàu xuồng của địch.

Phát biểu tại cuộc gặp mặt đoàn đại biểu cựu chiến binh Đường Hồ Chí Minh trên biển mới đây ở Hà Nội, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc khẳng định: "Những chiến công anh hùng và sự hy sinh cao cả của các lực lượng mở đường vận tải chiến lược mang tên Bác trên Biển Đông mãi mãi đi vào lịch sử dân tộc. Sự dũng cảm hy sinh của những cán bộ, chiến sĩ Đoàn tàu không số đã trở thành bất tử, trở thành huyền thoại cho lớp lớp đời sau ngưỡng mộ, trân trọng và tự hào. Tổ quốc và nhân dân đời đời ghi nhớ công lao của những chiến sĩ đã làm nên kỳ tích đường Hồ Chí Minh trên biển".

Đường Hồ Chí Minh vượt dãy núi Trường Sơn khó khăn, ác liệt bao nhiêu thì Đường Hồ Chí Minh trên biển còn hiểm nguy, gian khổ gấp nhiều lần. Mỗi chuyến đi của con tàu không số là một cuộc đấu trí căng thẳng, quyết liệt, cảm tử với kẻ thù, với thời tiết. Ông Lê Xuân Khảm, một chiến sĩ đoàn tàu không số, hiện sống tại thành phố Hải Phòng, nhớ lại trận đánh ác liệt với hàng chục tàu địch năm 1966, sau khi con tàu của ông và đồng đội hoàn thành bàn giao vũ khí cho Quân giải phóng: "Thuyền trưởng quyết định là lao hẳn vào đội hình địch, cho nên tàu của chúng tôi đâm thẳng vào đội hình tàu địch. Địch bất ngờ. Tàu đầu tiên vội vàng quay lánh. Chúng tôi cũng quay, chọn góc độ bắn thuận lợi nhất. Lúc ấy khi 2 tàu chỉ cách nhau khoảng 20 m thì toàn bộ vũ khí bên tàu chúng tôi nổ súng bắn phủ đầu tàu Mỹ. Tàu ấy không kịp phản ứng vì nó quá bất ngờ. Chúng tôi cũng đã chiến đấu suốt 1 buổi chiều, cầm cự với địch, bắn chìm 2 chiếc, bắn hư hỏng 1 chiếc".

Hiện nay, tàu HQ 671 là con tàu duy nhất còn lại trong những con tàu “không số”. Khi tham gia đoàn tàu không số, tàu đã đi 20 chuyến, vận chuyển gần 400 tấn vũ khí, hàng hóa. Năm 2018, tàu HQ 671 được công nhận bảo vật quốc gia.