Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) chính thức có hiệu lực với Việt Nam vào ngày 14/01/2019. Là hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, tiêu chuẩn cao đầu tiên được thực thi, sau 5 năm CPTPP đã giúp xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam sang các nước khu vực châu Á thuộc khối CPTPP cũng như các thị trường chưa có Hiệp định thương mại tự do với Việt Nam gia tăng đáng kể.

Sau gần 5 năm có hiệu lực, Hiệp định CPTPP đã giúp hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam và các nước khu vực châu Á Thái Bình Dương tăng trưởng mạnh mẽ, không chỉ với các nước mà Việt Nam chưa có các hiệp định thương mại tự do (FTA) song phương hay đa phương, như: Canada, Mexico, Peru mà với cả các thị trường vốn được coi là “khó tính”, như: Nhật Bản, Australia, New Zealand.

Trong năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường trên 500 triệu dân của CPTPP đạt mức cao là khoảng 100 tỷ USD. Ảnh minh họa: TTXVN

Trong năm ngoái, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường trên 500 triệu dân của CPTPP đạt mức cao là khoảng 100 tỷ USD. Đặc biệt, đây luôn là thị trường mang lại thăng dư thương mại (xuất siêu) cho Việt Nam.

Lý giải về thành công này, bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm Tổ chức thương mại thế giới (WTO) và Hội nhập, thuộc Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), cho biết: “Rõ ràng là đối tác của CPTPP không phải mới. 7 trong số 10 đối tác là những nước mà Việt Nam đã có ít nhất là 1 hiệp định thương mại tự do (FTA) chung, nếu không nói là rất nhiều, ví dụ Singapore.

Tuy nhiên, CPTPP là Hiệp định thương mại đầu tiên mà chúng ta có một sự tấn công tổng lực vào thị trường châu Mỹ. Trước đó, chúng ta đã có Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Chile, nhưng đây là một hiệp định truyền thống, quy mô nhỏ. Với CPTPP, lần đầu tiên Việt Nam có thể cùng lúc tiếp cận 2 thị trường ở Nam Mỹ là Peru và Chile và 2 thị trường Bắc Mỹ là Canada và Mexico. Những điều này tạo ra cơ hội rất lớn cho Việt Nam trong việc tiếp cận các thị trường mới, nhiều tiềm năng.

Ông Trần Thanh Hải-Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Ảnh: Bộ Công Thương

Dưới góc độ quản lý nhà nước, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương, nhận định các doanh nghiệp Việt Nam đang ngày càng biết cách nắm bắt và tận dụng cơ hội từ các Hiệp định thương mại tự do thế hệ mới, như: CPTPP, thể hiện qua việc xuất khẩu sang các thị trường mới tăng mạnh: “Đối với khu vực của CPTPP, chúng ta thấy con số tăng trưởng trong thời gian qua hết sức ấn tượng. Khác với khu vực Liên minh châu Âu (EU) là thị trường xuất khẩu truyền thống, khu vực CPTPP, đặc biệt là những nước phía châu Mỹ, như: Canada, Mehico, Peru là những thị trường tương đối mới và xuất khẩu của Việt Nam sang khu vực này trong thời gian qua tương đối khiêm tốn. Tuy nhiên, sau khi có Hiệp định CPTPP thì xuất khẩu của Việt Nam sang các thị trường này đã tăng đáng kể”.

Theo nội dung CPTPP, các nước tham gia Hiệp đinh cam kết xóa bỏ hoàn toàn từ 97% đến 100% số dòng thuế nhập khẩu đối với hàng hóa có xuất xứ từ Việt Nam, tùy theo cam kết của từng nước.  Theo các chuyên gia, điều này tạo ra cơ hội rất lớn cho Việt Nam tiếp cận thị trường mới, nhưng các doanh nghiệp cần phải tăng tốc hơn nữa để chớp thời cơ trước khi các quốc gia tham gia CPTPP mở cửa hội nhập rộng hơn. Theo ông Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam, hàng hóa xuất khẩu có giá trị gia tăng và hàm lượng công nghệ cao của Việt Nam sang thị trường CPTPP hiện còn thấp. Ngoài ra, mức độ thâm nhập của doanh nghiệp Việt Nam chưa nhiều.

Đặc biệt, ông Bình đánh giá rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp Việt Nam là phải đáp ứng được các điều kiện, yêu cầu về nguồn gốc xuất xứ: “Hiểu biết của doanh nghiệp về xuất xứ hàng hóa khác nhau, có thể chưa đầy đủ. Bản thân CPTPP cũng có rất nhiều quy định về xuất xứ hàng hóa và đối với từng quy định đó thì các doanh nghiệp phải có quy trình tổ chức sản xuất, mua nguyên vật liệu đầu vào, canh tác, đánh bắt… phù hợp. Điều này đòi hỏi người sản xuất, doanh nghiệp Việt Nam phải tập hợp đầy đủ tất cả những hồ sơ, chứng từ để chứng minh được nguồn gốc. Tôi cho rằng đây là điều rất khó khăn với nhiều doanh nghiệp hiện nay”

Tính đến cuối năm 2022, Hiệp định CPTPP đã có hiệu lực đối với hầu hết các thành viên đã tham gia. Cùng với đó, Vương Quốc Anh cũng đã chính thức trở thành thành viên mới của CPTPP từ tháng 7 năm ngoái, đồng thời nhiều nền kinh tế khác cũng ngỏ ý muốn tham gia Hiệp định này. Thực tế này mang đến nhiều cơ hội, nhưng cũng nhiều thách thức hơn.

Ông Lương Hoàng Thái, Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên, Bộ Công Thương, nhận xét:  “Hiệp định CPTPP thu hút sự quan tâm của nhiều đối tác. Nhiều đối tác đã có thư gửi, bày tỏ mong muốn được tham gia CPTPP, trong đó có nhiều nền kinh tế trong khu vực, như: Trung Quốc, và thậm chí một số nước thuộc Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), như: Philippines, Thái Lan cũng đã có các tiếp xúc để bày tỏ sự quan tâm. Rõ ràng, với những mối quan tâm này Hiệp định CPTPP sẽ trở thành 1 Hiệp định có vị thế lớn hơn nhiều so với khi Việt Nam ký kết và phê chuẩn tham gia, nhưng ngược lại sự cạnh tranh từ các đối tác cũng sẽ lớn hơn”.