Nằm cách trung tâm Hà Nội chừng 13 km về phía Tây Nam có một ngôi làng cổ, đó là làng Tương Chúc thuộc xã Ngũ Hiệp, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội.  Xưa làng Tương Chúc ở ven đường quốc lộ, lại gần chợ và bến sông nên một thời nổi tiếng với nghề buôn bán khá sầm uất. Thế nhưng từ cuối thế kỷ 19 làng có thêm một nghề khá độc đáo, nghề sửa khóa. Hiện nay, thợ khóa làng Tương Chúc đã tỏa khắp nước hành nghề sửa khóa, nhiều người mở được tiệm lớn và làm giàu từ nghề tổ truyền.

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Những bô lão ngót trăm tuổi ở làng Tương Chúc cũng không biết nghề sửa khóa chính xác có từ bao giờ. Họ chỉ biết từ khi sinh ra đã được hướng theo nghề khóa. Ở đình làng Tương Chúc thờ Thành Hoàng làng khai sinh nghề khóa và nhiều gia đình có gian thờ tổ nghề. Nhờ làm và dạy nghề một cách nghiêm túc mà hơn trăm năm qua, nhiều thanh niên làng Tương Chúc vẫn theo nghề tổ và trở thành thợ giỏi. Trước kia, người làng Tương Chúc xách hòm gỗ đi sửa khóa khắp ngõ ngách Hà Nội: Bà Kiệu, Hàng Bè, chợ Mơ.... Đến nay nhiều người lớn tuổi ở thu đô vẫn nhớ tiếng rao quen thuộc: “ Khóa ơ !”, đó là tiếng rao của những người thợ khóa làng Tương Chúc. Lâu dần tiếng rao ấy đã in sâu vào tiềm thức, bao thế hệ mà mỗi khi nhắc đến Tương Chúc, nhiều người thường gọi vui là làng khóa ơ…!  Trong quá trình đô thị hóa làng Tương Chúc giờ đây đã trở thành phố phường. Đi giữa những dãy nhà cao tầng hiện đại hai bên đường làng được trải nhựa thỉnh thoảng vẫn xuất hiện những tên biển hiệu tiệm sửa khóa.

Là nơi có lịch sử làm khóa hơn trăm năm, làng Tương Chức vẫn là nơi hội tụ nhiều thờ khóa giỏi.  Nhà của ông Nguyễn Văn Thông, một thợ khóa ở giữa làng luôn vang lên tiếng máy cắt, tiếng dũa sửa khóa. Ông Thông cho biết: dân làm nghề không đến nỗi vất vả, nhung không thiếu những kỷ niệm vui buồn trong nghề. Ông kể: Năm 13 tuổi, ông theo mấy anh trong làng đi mở két sắt một ngôi nhà. Chỉ mất vài phút khóa két mở, nhưng vừa mở, còi báo động kêu inh ỏi. Tưởng trộm, mấy người trong nhà chạy xuống hô hoán bắt trộm. Mấy thợ khóa hoảng hốt giải thích được thuê đến mở khóa két. Hồi lâu khi có người tới giúp, mấy anh thợ khóa mới được thả về mang theo bài học nhớ đời. Theo ông Thông, hiện nay nhiều thanh niên người làng có thể mở những ổ khóa 'hóc búa' nhất chỉ trong vài phút...

Anh Lưu Đức Mỹ (trú tại ngõ 118 Trương Định, Hoàng Mai, Hà Nội) được giới thợ sửa khóa gọi là những cao thủ về khóa tại Hà Nội. Từ khi chưa biết đọc, Mỹ đã từng xách hòm gỗ theo cha sửa khóa dạo khắp các ngõ ngách, đường phố Hà Nội. Ngoài học nghề từ cha và ông nội, Mỹ còn được nhiều sư phụ là cao thủ ở làng khóa Tương Chúc truyền nghề. Dù đã giỏi nghề, phụ giúp gia đình có thu nhập khá, nhưng khi trưởng thành, Lưu Đức Mỹ vẫn theo học tại trường Đại học Thương mại chuyên ngành Maketinh. Tốt nghiệp ra trường, tưởng như Mỹ sẽ rẽ sang ngành nghề mới phù hợp với thời cuộc hơn. Nhưng thật bất ngờ, anh quyết định quay lại với nghề truyền thống của gia đình. Được hỏi về quyết định của mình, Lưu Đức Mỹ chia sẻ: "Thứ nhất mình gắn bó với nghề quá lâu, thực ra trong quá trình học vẫn nghĩ về truyền thống và mong muốn thu thập những kiến thức được học để sau này phục vụ lại nghề của mình. Cũng có người hỏi sao không theo những nghề khác như ô tô xe máy…nhưng theo mình nghĩ không có nghề nào là nghề sang hay nghề không sang. Mình nghĩ không có nghề gì cao sang hay hèn kém cả. Mọi nghề đều dân đến mục tiêu cuối cùng là phục vụ tốt cho xã hội".

Trong câu chuyện Lưu Đức Mỹ còn cho biết: hiện nay, thợ khóa làng Tương Chúc đã tỏa khắp nước hành nghề sửa khóa, nhiều người mở được tiệm lớn và làm giàu từ nghề tổ truyền. Giờ đây Lưu Đức Mỹ cũng đã thành lập công ty có chi nhánh ở cả 3 miền Bắc- Trung- Nam. Công ty của Lưu Đức Mỹ không chỉ làm dịch vụ sửa chữa mà còn là nơi cung cấp các thiết bị, các loại khóa an toàn chuyện dụng mà thị trường chưa từng có. Lưu Đức Mỹ còn nổi tiếng trong giới thợ về tài mở khóa. Anh có thể mở tất cả các loại khóa từ của các dòng ô tô xe máy đến các loại khóa đang được xem là hiện đại và an toàn nhất hiện nay. Lưu Đức Mỹ tự tin khẳng định: “Trong 24 giờ, tôi sẽ tìm ra quy luật mở bất cứ loại khóa nào”. Lưu Đức Mỹ giải thích: "Hiện nay công nghệ làm khóa đã rất phát triển với nhiều công nghệ mới như khóa từ, khóa số….nhưng với mình một cái khóa khó là cái khóa mình chưa hiểu về nó. Nếu như mình hiểu quy luật bản chất của nó thì mình vẫn sửa được nó".

Theo các cụ cao tuổi trong làng Tương Chúc, nghề khóa cực kỳ khó học bởi nó là nghề cha truyền, con nối. Từ trước tới nay chưa có bất kỳ trường lớp, hay trường đại học nào dạy nghề sửa khóa. Để trở thành một thợ giỏi phải khổ luyện miệt mài, cái chính là phải tự mày mò nghiên cứu. Và điều quan trọng nhất mà các cụ tổ nghề làng Tương Chúc truyền dạy ấy là cái tâm của người thợ, đã làm nghề phải làm ăn lương thiện, thật thà, không để kẻ xấu lợi dụng làm điều xấu.