Cần mở nhiều trường đào tạo nghề để nâng năng suất lao động cho thanh niên Ảnh: Tấn Thạnh

Từ năm 2000 đến nay, năng suất lao động ở Việt Nam đã cải thiện đáng kể, tăng hơn 3%/năm, mạnh nhất ở khu vực công nghiệp và xây dựng. Khoảng cách năng suất lao động Việt Nam so với các nước trong khu vực các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) đang được thu hẹp dần. Tuy nhiên, khoảng cách về năng suất lao động của Việt Nam so với các nước phát triển còn khá xa.

 

Đầu tư cho khoa học công nghệ là quan trọng

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện năng suất Việt Nam, cho biết: Để nâng cao năng suất lao động, nhiều nước trên thế giới tập trung nâng cao năng suất tổng hợp như: tăng cường độ vốn, đầu tư trang thiết bị hiện đại. Việt Nam là nước đang phát triển nên ở giai đoạn này, tăng cường nguồn vốn đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, để phát triển kinh tế một cách bền vững và đảm bảo bắt kịp các nước  phát triển, Việt Nam cần tập trung hơn nữa vào thúc đẩy tăng năng suất thông qua phát triển khoa học, công nghệ, kỹ thuật, chất lượng lao động và hiệu quả phân bổ các nguồn lực trong nền kinh tế. Ông Tuấn cũng cho rằng đầu tư cho khoa học, công nghệ là điểm mấu chốt, tỷ lệ thuận với kết quả năng suất lao động quốc gia: “Nếu chúng ta có nhiều ngành nghề năng suất thấp, sử dụng lao động nhiều, giá trị làm ra thấp thì chắc chắn năng suất lao động của toàn xã hội thấp. Vì vậy, cường độ vốn phải đầu tư cho những thiết bị có năng suất cao và phải nâng cao trình độ quản lý, thúc đẩy hoạt động cải tiến trong doanh nghiệp để có những hoạt động để làm sao doanh nghiệp tự hào là mình làm tốt nhất thì chắc chắn năng suất Việt Nam sẽ tăng lên”.

 

Cần thiết phải tái cơ cấu ngành nghề

Về mặt lý thuyết, muốn tăng năng suất lao động thì phải tái cơ cấu và tập trung vào những ngành nghề có giá trị gia tăng cao. Hiện nay, Việt Nam vẫn chủ yếu tập trung vào công nghiệp gia công, công nghiệp khai khoáng và xây dựng cơ bản mà ít đầu tư thiết bị. Ngành nông nghiệp chủ yếu là lao động chân tay và phát triển sản xuất hộ gia đình. Ngành dịch vụ cũng có giá trị gia tăng thấp. Một trong những giải pháp cải thiện năng suất lao động chung của toàn xã hội là chuyển dịch cơ cấu lao động từ ngành có năng suất thấp sang ngành có năng suất cao. Ngoài chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cải thiện năng suất lao động cần thông qua chất lượng nguồn nhân lực. Bên cạnh đó, cải thiện năng suất lao động cần gắn với áp dụng khoa học kỹ thuật, xúc tiến mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa có giá trị gia tăng cao. Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong cho biết:“Trong công nghiệp, chúng ta đã có định hướng rất đúng đắn là hỗ trợ mạnh cho phát triển công nghiệp phụ trợ, đặc biệt là những ngành có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Việt Nam cũng cần phát triển mạnh công nghệ thông tin. Cùng với đó, ngành công nghệ chế biến và công nghệ chính xác cũng rất cần thiết. Ngành nông nghiệp cần tập trung vào nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp sinh thái, bao gồm từ khâu giống đến các quy trình công nghệ và đặc biệt là công nghệ chế biến các sản phẩm. Dịch vụ thì nên tập trung vào các ngành ngân hàng, tài chính, viễn thông… những ngành mà ở đó đòi hỏi các công nghệ cao, tạo ra những giá trị rất cao”.

 

Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng

Một trong những yếu tố góp phần tăng năng suất lao động là người lao động. Cùng với số lượng nguồn nhân lực như nhau, nếu có những điều kiện trang bị phương tiện sản xuất tốt hơn, người lao động có thể tạo ra nhiều hơn của cải vật chất, làm tăng năng suất lao động.Ông Dương Đức Lân, Tổng cục trưởng Tổng cục dạy nghề (Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội), cho rằng khi muốn tăng năng suất lao động, công nghệ và kỹ năng của người lao động là các yếu tố luôn được tính đến. Muốn người lao động có trình độ tay nghề tốt phải thông qua đào tạo:“Lao động trực tiếp tham gia vào quá trình sản xuất, kinh doanh dịch vụ và tác động trực tiếp đến năng suất lao động. Chúng tôi cũng cho rằng, nếu như đào tạo nghề cũng được quan tâm và được đầu tư đúng mức thì có thể góp phần rất lớn vào việc nâng cao năng suất lao động. Đến nay, việc đầu tư cho lĩnh vực dạy nghề chỉ chiếm khoảng 9% tổng ngân sách dành cho giáo dục, đào tạo”.

 

Cùng với việc thực hiện đồng bộ, hiệu quả các giải pháp, đặc biệt là hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường, Việt Nam tập trung đào tạo nguồn nhân lực, tăng cường đổi mới khoa học công nghệ, tạo động lực để khẩn trương nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, phát triển nhanh và bền vững, thu hẹp khoảng cách phát triển với các nước trong khu vực.