Nghe âm thanh tại đây: 

Trong bối cảnh ấy, người làm báo cần một thái độ tỉnh táo, một tư duy chủ động để ứng dụng AI như một công cụ hỗ trợ chứ không thay thế mình. Mời quý vị cùng lắng nghe phóng sự của Lê Huy nhan đề “AI trong tác nghiệp báo chí: Cơ hội lớn – Thách thức không nhỏ” để thấy góc nhìn từ chính những người trong cuộc.

AI đang được ứng dụng rộng rãi trong các khâu sản xuất nội dung báo chí: từ viết, biên tập, lồng tiếng, dựng hình, phân phối đến phân tích xu hướng bạn đọc... Công nghệ giúp tiết kiệm thời gian, tăng hiệu quả và mở rộng khả năng sáng tạo. Tại VnExpress, một tờ báo điện tử lớn và uy tín trong nước, trí tuệ nhân tạo đã trở thành một phần không thể thiếu và đem lại hiệu quả trong quá trình sản xuất nội dung. Bà Nguyễn Thu Hương, Phó Tổng Biên tập Báo điện tử VnExpress cho biết: “Trước đây quy trình của chúng tôi mất 6 tiếng để sản xuất một bản tin podcast tổng hợp. Nhưng bây giờ quy trình đấy nó chỉ còn 20 phút, tức là giảm thời gian rất nhanh. Bởi vì toàn bộ các công đoạn ban đầu là do AI làm và biên tập viên chỉ còn duyệt sản phẩm, thành phẩm cuối cùng. Các ứng dụng khác như phân phối thông tin làm sao để cho đúng người, đúng thời điểm và đúng với thông điệp mình mong muốn  là câu chuyện mà Vnexpress đang hướng đến và chúng tôi sẽ đưa vào trong quá trình phân tích dữ liệu người dùng. Các ứng dụng chuyển âm thanh thành giọng nói hoặc là chuyển giọng nói âm thanh, chuyển tiếng Việt sang tiếng Anh và tiếng Anh sang tiếng Việt thì tất cả quá trình đó chúng tôi đều tích hợp vào trong các dây chuyền sản xuất. Ví dụ như trước đây chúng tôi có 2 người quản trị  2 fanpage, nhưng bây giờ với 3 người thì chúng tôi có thể quản trị được 20 fanpage khác nhau nhờ AI hỗ trợ”.

Không chỉ ở các tòa soạn lớn, AI cũng hỗ trợ thiết thực cho các phóng viên đang tác nghiệp. Anh Lê Quang Tuấn – phóng viên Tạp chí Vietnam Travel, chia sẻ: “Hiện nay, AI đóng góp trong quá trình sản xuất tin bài khá nhiều. Với bài online, AI chiếm khoảng 50–60%, còn báo in thì ít hơn (khoảng 40%) vì cần sự đầu tư sáng tạo thủ công nhiều hơn. Tôi thường dùng tích hợp nhiều công cụ khác nhau để kiểm tra chéo và chọn nguồn tin đáng tin cậy hơn.”

Không đứng ngoài cuộc, báo Tiền Phong cũng đang từng bước chuyển đổi số, tích hợp AI vào hệ thống quản trị thông tin, biên tập nội dung. Ông Phùng Công Sưởng – Tổng Biên tập Báo Tiền Phong, cho biết, Tiền Phong thay đổi hệ thống quản trị báo mạng (CMS) mới là hệ thống được nghiên cứu trong nhiều năm: “Chắc chắn là trong CMS mới sẽ có rất nhiều công nghệ. Thứ nhất là công nghệ quản trị hệ thống tin bài, những luồng thông tin đang được các bạn trẻ, bạn đọc đang đón nhận trên các nền tảng. Để từ cơ sở dữ liệu đầu vào như vậy thì giúp cho nhà báo định hướng được các nguồn tin, thông tin thực sự là hữu hiệu cần thiết cho độc giả. Thứ hai, trong ứng dụng làm báo chúng tôi cũng đang ứng dụng mạnh mẽ trí tuệ nhân tạo, giúp không chỉ tra cứu thông tin mà bây giờ trí tuệ nhân tạo đã giúp chúng tôi trong chuyện xử lý những thông tin ngắn gọn đơn giản mà đã theo format truyền thống. Như vậy nó đã giúp cho người làm báo có thêm sự hỗ trợ đắc lực thay vì chúng ta phải mày mò, tự tìm kiếm, tự tác nghiệp thì chúng ta có những thông tin".

Thế nhưng, việc lạm dụng AI trong tác nghiệp cũng đặt ra những thách thức lớn. Khi AI thay người viết xử lý phần việc chính, người làm báo dễ mất đi tư duy biên tập, khả năng phản biện và cảm xúc sáng tạo. Đó là một trong những yếu tố tạo nên giá trị cốt lõi của một tác phẩm báo chí. Nhà báo Nguyễn Hồng Nam – Báo Thanh Niên, bày tỏ lo ngại: “Sử dụng AI rất tốt, giúp nâng cấp công việc của mình. Tuy nhiên, nếu AI xuất hiện quá nhiều,  nó sẽ làm mất đi tư duy, mất đi quan điểm của phóng viên. Thứ hai là nó sẽ mất đi tính câu chuyện. Bản thân câu chuyện, con người, góc nhìn, quan điểm mới thực sự là cái nổi bật của báo chí so với mạng xã hội, so với loại hình thông tin khác".

Sự cảnh giác với AI cũng là điều được đặt ra ngay trong môi trường đào tạo. Em Nguyễn Trần Như Quỳnh – sinh viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền, chia sẻ kinh nghiệm học tập của mình: “Nhà báo mà mất đi khả năng viết, tư duy sáng tạo, khả năng phản biện là điều kinh khủng. Hiện tại em cũng đang dùng Chatgpt trong học tập. Và đúng là dùng nhiều sẽ bị làm dụng, vì mình hay nhờ nó viết hộ cái này, cái kia. Tuy nhiên em vẫn phải kiểm soát bằng cách mình phải tư duy, mình nghĩ ra dàn ý và sau đó nhờ nó góp ý".

Tại một số tòa soạn, việc kiểm soát sử dụng AI được thực hiện nghiêm túc để bảo vệ chất lượng bài viết. Chị Ngô Thùy Chi – Thư ký Tòa soạn Tạp chí Sức khỏe Cộng đồng, nói: “Tôi biết là phóng viên của tôi  dùng khá nhiều nhưng mà có một số phóng viên khi dùng các bạn có chỉnh sửa lại theo ý các bạn và chúng tôi kiên quyết từ chối những bạn dùng 100%  AI. Đối với những phóng viên có sử dụng và biên tập lại thì chúng tôi có thể chấp nhận ở 1 mức độ nào đó”.

Một rủi ro thường gặp khi sử dụng AI là tình trạng “bịa thông tin". Điều này có thể dẫn đến sai sót nghiêm trọng nếu phóng viên không kiểm chứng kỹ thông tin. Anh Lê Quang Tuấn nhấn mạnh: “Đôi khi đó có những thông tin không đúng, thông tin sai sự thật và trí tuệ nhân tạo đã tạo ra thêm một cách ngẫu nhiên. Phóng viên nhà báo và không đủ tỉnh táo để kiểm tra trong quá trình làm việc của mình sẽ rất dễ phạm sai lầm và đặc biệt là những vấn đề mà đã được quy định theo các văn bản pháp luật liên quan về báo chí”.

Nhận thức được điều đó, nhiều tòa soạn như VnExpress đã xây dựng kho dữ liệu nội bộ làm nguồn huấn luyện robot AI của riêng mình, thay vì lấy dữ liệu từ Internet. Bà Nguyễn Thu Hương nói: “Con robot đó lúc đầu duyệt chưa chính xác lắm nhưng qua thời gian thì chúng tôi cứ bồi đắp các nguyên tắc không duyệt từ này, không duyệt từ kia, rồi không chỉ trích cá nhân. Chúng tôi cứ bồi đắp, bồi đắp dần thì bây giờ nó duyệt chính xác với tỷ lệ lên đến 98%. Biên tập viên chỉ còn kiểm tra lại một lần và như vậy tốc độ duyệt comment cải thiện rất là nhanh. Nó tăng tốc độ duyệt comment lên 200%. Trước đây phải chờ vài phút thì 1 comment mới xuất hiện nhưng bây giờ chỉ còn vài chục giây comment đã được duyệt xuất hiện lên trang rồi".

Tại Báo Tiền Phong, ngoài việc kiểm soát thông tin, yếu tố con người, trái tim người làm báo được đặt ở vị trí trung tâm như khẳng định của Ông Phùng Công Sưởng: “Nếu trí tuệ nhân tạo là có một bộ óc thì nhà báo không chỉ có bộ óc và trái tim. Những người làm báo phải biết rung động trước cái đẹp, biết nghẹn ngào những nỗi đau và có một tình yêu, sự nhân văn rất lớn để chúng ta có những tác phẩm không chỉ là thông tin mà là những tác phẩm thật sự hữu ích với bạn đọc, mang lại những cảm xúc thật sự cho bạn đọc”.

AI là công cụ, không phải là nhà báo. Công nghệ có thể giúp người làm báo nhanh hơn, tiện hơn, hiệu quả hơn nhưng không thể thay thế tư duy, tính nhân văn và trách nhiệm của con người. Trong hành trình chuyển đổi số của báo chí Việt Nam, điều cốt lõi không chỉ là cập nhật công nghệ, mà là giữ vững đạo đức nghề, phát triển tư duy cá nhân, sáng tạo không ngừng. Ứng dụng AI đúng cách sẽ giúp báo chí bước vào kỷ nguyên mới nơi con người và công nghệ song hành, để tạo nên những tác phẩm báo chí vừa sắc bén, vừa thấm đẫm tình cảm, vừa nhanh nhạy, vừa đáng tin cậy.