Rừng U Minh nằm ở miền Tây Nam Bộ, trải dài từ sông Ông Đốc ở phía Nam tỉnh Cà Mau cho đến sông Cái Lớn ở phía Bắc tỉnh Kiên Giang. Hai dòng sông Trèm Trẹm và Cái Tàu hòa quyện, chia rừng U Minh thành hai phần gần như bằng nhau, đó là rừng U Minh Thượng ở phía Bắc và rừng U Minh Hạ ở phía Nam. Rừng U Minh Hạ nổi tiếng với khung cảnh thiên nhiên hoang sơ cùng nhiều loài động thực vật phong phú, đa dạng.

Nhà văn hóa Nhâm Hùng kể: "Nhà văn Nguyễn Văn Bổng trong cuốn Đất Rừng Phương Nam có nói một câu: Người khẩn hoang đến đây là mũi Cà Mau, một là nhảy xuống biển Thái Bình Dương hai là phải chống chọi để sinh tồn. Có nghĩa rằng, U Minh là chốn rừng thiêng. Ai mà về đây thì phải tìm mọi cách để chống chọi với khắc nghiệt của thiên nhiên, thú dữ và bệnh tật để sinh tồn."

Một góc rừng U Minh Hạ nhìn từ trên cao. Ảnh: Trần Hiếu/VOV

Ở rừng U Minh Hạ, câu chuyện về những loài động vật hoang dã lôi cuốn biết bao người. Ở đây, có những con rắn to, hai đầu quấn vào thân cây, còn phần thân thì thả võng xuống nước, đong đưa tát nước để bắt cá. Không phải ai cũng dễ dàng mục kích được “thần rắn” một lần trong đời. Có lẽ vì thế nên chuyện rắn khổng lồ ở rừng U Minh Hạ cứ nửa hư nửa thực như huyền thoại.

Ông Nguyễn Văn Út, người dân sống tại xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời, từng vào rừng U Minh Hạ mưu sinh kể lại:  "Ở U Minh Hạ có vài con rắn hổ mây. Chúng tôi sống ở đây, từng làm ruộng một thời gian mới biết. Tài nguyên ở đây nhiều lắm, nào là: trăn, rắn, nai, ong mật, khỉ…"

Lịch sử sinh tồn ở U Minh Hạ cũng đề cập đến việc thuần hóa những loài động vật hoang dã, trong đó thành công nhất là dụ ong rừng làm tổ lấy mật. Dưới những tán rừng tràm, ong được con người làm tổ cho ở. Từ tháng 2 hằng năm là chuẩn bị vào mùa gác kèo ong. Vì thời điểm này là mùa nắng, rừng khô, bông tràm đua nở tiết ra mùi hương hoa tràm. Theo tập tính của ong, ở đâu có hương hoa thơm là chúng kéo đến hút mật và làm tổ.

Để lấy mật, người thợ phải mang theo bình phun khói hoặc đuốc con cúi bằng xơ dừa, quần áo dài tay, lưới trùm đầu, bao tay, dao và các dụng cụ để chứa tổ ong và mật. Họ dùng dao cắt, tách phần mật ra khỏi phần tảng, chừa lại khoảng 1/3 tàng để con ong tiếp tục làm tổ. Một tổ ong, nếu chăm sóc tốt có thể lấy mật từ 3 - 4 lần/năm. Ông Hồ Văn Hoàng ở xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau, cho biết: Đời ông nội tới đời cha, đời chú ở trong rừng nuôi ong, sinh sống từ năm 13 tuổi đến nay đã gần 60 tuổi. Loài nhiều lần. Mình cứ  làm mùa này rồi lại sang mùa khác để kiếm tiền. Nghề nuôi ong của ông cha để lại cũng có niềm vui.

Mật ong U Minh Hạ lọt top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam. Ảnh: Trần Hiếu/VOV

Sản lượng mật ong thu hoạch ở rừng U Minh Hạ được khoảng 700 tấn/năm. Mật ong U Minh Hạ lọt top 100 đặc sản quà tặng Việt Nam. Đây là nghề tạo sinh kế, góp phần nâng cao mức sống của người dân nơi đây. Anh Phạm Duy Khanh, Chủ điểm du lịch sinh thái Mười Ngọt, xã Khánh Bình Tây Bắc, huyện Trần Văn Thời, cho biết: "Điểm du lịch là tán rừng nằm gần với vườn quốc gia U Minh Hạ, đây là nơi có diện tích rừng thiên nhiên rất lớn nên ong bay về rất nhiều.

Khách có thể đi bộ hoặc ngồi dưới thuyền để thấy rất nhiều tổ ong và nghe người thợ gác kèo giải thích thêm về cách thức gác kèo giữ ong. Khách muốn thử một lần thì có thể đến tận bên tổ ong để biết cái cảm giác hồi hộp, sắp sửa đối đầu với hàng ngàn con ong. Sau đó, ngồi lại dưới tán rừng đó để ăn những sản phẩm mình thu hoạch."

Hiện nay, diện tích rừng U Minh Hạ thuộc địa phận tỉnh Cà Mau còn 35.000 ha. Hệ sinh thái động thực vật đa dạng, phong phú, với hơn 100 loài thực vật và 198 loài động vật, gồm chim, bò sát, lưỡng cư, cá nước ngọt. Khách đến nhà luôn được coi như người thân ruột thịt. Nhà báo Nguyễn Tiến Trình chia sẻ: "Người dân Cà Mau rất hồn hậu, chân thật. Nhà có gì là họ đem ra đãi tiếp khách. Cho nên, khách du lịch khi đến Cà Mau cứ ngỡ như đã về nhà của mình."

U Minh Hạ ngày nay được đầu tư hạ tầng để phát triển, đặc biệt là khai thác du lịch. Sự kiện “Hương Rừng U Minh” được tỉnh Cà Mau tổ chức thường niên nhằm quảng bá hình ảnh vùng đất này đến du khách thập phương, góp phần đưa rừng U Minh trở thành điểm nhấn độc đáo ở cực Nam của Tổ quốc. Về với U Minh Hạ tràm xanh, nước đỏ và tình người ở nơi đây cho chúng ta cảm giác gần gũi với thiên nhiên hoang dã và sống lại một thời mở đất phương Nam.