Mường Lò, tỉnh Yên  Bái, được xem là quê hương của người Thái đen với nền văn hóa giàu bản sắc dân tộc. Không chỉ có cảnh vật hữu tình, Mường Lò níu du khách còn bởi những kỉ lục độc đáo, riêng biệt. 

Nghe âm thanh bài viết tại đây:

Nói đến Mường Lò là nói đến 6 điệu xòe cổ, khởi nguồn cho 36 điệu xòe miền Tây Bắc. Đến với Mường Lò, được thưởng thức các màn xòe là niềm vui, sự háo hức của mỗi du khách.

Những du khách đến Mường Lò đã vô cùng ngỡ ngàng khi được chứng kiến màn đại xòe cổ xác lập Kỷ lục Việt Nam diễn ra vào tối ngày 29/9/2013. Đây là màn đại xòe lớn nhất từ trước tới nay, trình diễn 6 điệu xòe cổ, với sự tham gia của 2013 nghệ nhân, diễn viên, biểu diễn trong 45 phút. Xếp theo đội hình cách điệu hình bông hoa ban, các nghệ nhân và diễn viên lần lượt biểu diễn các điệu xòe cổ: Khắm khen (tức Nắm tay nhau), Ðổn hôn (tức Bước tiến lùi), Phá xí (tức Bổ bốn), Nhôm khăn (tức Tung khăn), Khắm khăn mơi lảu (tức Nâng khăn mời rượu); Ỏm lọm tốp mư (tức Vỗ tay đi vòng tròn).

Nghệ nhân Lò Văn Biến, người nghiên cứu và phục dựng các điệu xòe cổ cho biết: "Bản thân tôi rất vui mừng, đặc biệt bà con và nghệ nhân hàng nghìn người họ rất thích bởi đấy là dân tộc họ, là điệu múa của họ, họ phải trân trọng".

Năm 2008, đồng bào Thái ở thị xã Nghĩa Lộ cũng có một sản phẩm được công nhận Kỷ lục Guinness Việt Nam, đó là Mâm xôi ngũ sắc lớn nhất với trọng lượng 1,3 tấn, rộng 2,8 mét, dày 30 cm. Để có được mâm xôi này, hơn 200 hộ đồng bào người Thái đã dùng 300 chõ xôi, 200 kg thảo dược để triết xuất lấy nước màu.

Theo quan niệm của người Thái Mường Lò, mâm xôi ngũ sắc được tạo hình thành bông hoa Ban, bởi đây là loài hoa biểu tượng của vùng Tây Bắc. 5 cánh hoa với 5 màu sắc cũng tượng trưng cho Âm dương Ngũ hành. Qua món xôi đặc biệt này, người dân nơi đây muốn thể hiện khát vọng yêu thương, tình yêu son sắt thuỷ chung và lòng kính yêu mẹ cha. Bà Điêu Thị Siêng, ở bản Đêu 2, xã Nghĩa An, thị xã Nghĩa Lộ cho biết: "Xôi ngũ sắc có 5 màu: đỏ, tím, vàng, xanh, trắng. Với món xôi ngũ sắc, người Thái mong muốn sự trọn vẹn, no đủ và đầm ấm, hạnh phúc trong cuộc sống...".

Đối với người Thái ở Mường Lò, khèn bè là nhạc cụ kết nối tình yêu; là linh hồn trong dân ca, dân vũ; là biểu tượng văn hóa tinh thần đặc sắc. Tiếng khèn cũng chính là tiếng lòng, là tâm tư, tình cảm của đồng bào nơi đây. Khèn bè được cấu tạo với 14 ống nứa, chia làm 2 bè, mỗi bè 7 ống. Bầu khèn làm bằng gỗ, một đầu khoét thủng để thổi, một đầu bịt kín bằng sáp ong đá.

Với 5 cung và 1 quãng 8, khèn bè có thể diễn tả được hầu hết các điệu dân ca, nhạc hiện đại và làm nền cho các điệu dân vũ. Bởi vậy, khèn bè luôn có vị trí xứng đáng trong đời sống nghệ thuật của người Thái và cả trong các tiết mục sân khấu.

Để tôn vinh cây khèn bè, tại Tuần Văn hóa - Du lịch Mường Lò năm 2017, thị xã Nghĩa Lộ cũng đã dựng Cây khèn bè lớn nhất Việt Nam, cao 2m, chiều ngang 5m để trưng bày, giới thiệu đến du khách gần xa. Điều rất đặc biệt là chiếc khèn không phải là mô hình tượng trưng, mà là một chiếc khèn có công năng thật sự, được 5 nghệ nhân trình diễn cùng lúc; hòa âm, nâng bước nhịp xòe của hàng nghìn nghệ nhân.

Theo bà Hoàng Thị Hồng Hạnh, Phó Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ, việc xây dựng các kỷ lục độc đáo trong thời gian qua, không chỉ níu chân du khách mà còn góp phần lưu giữ các giá trị văn hóa truyền thống của địa phương. Bà Hạnh cho biết: "Chúng tôi muốn đẩy mạnh quảng bá những giá trị văn  hóa của địa phương, những thế mạng và tiềm năng du lịch để thu hút quan tâm đầu tư để thực hiện mục tiêu đưa Mường Lò thành vùng du lịch trọng điểm của tỉnh".

Việc tổ chức lễ hội Mường Lò và xác lập các kỷ lục còn là dịp để tôn vinh các chủ thể nắm giữ các giá trị văn hóa truyền thống để mọi người thêm tự hào, yêu quê hương, cùng chung sức xây dựng thị xã Nghĩa Lộ thêm giàu đẹp.