Tiến sĩ Phạm Thanh Long đang là điều phối viên Nghiên cứu Cấp cao tại Trung tâm Phân tích Dữ liệu Insight thuộc Đại học Tổng hợp Cork (UCC)- Ireland

TS Phạm Thanh Long: Hành trình của tôi với trí tuệ nhân tạo và thành phố thông minh bắt đầu từ thời gian làm việc tại IBM. Tại đây, tôi đã được tiếp xúc với chương trình Smarter Planet và Smarter Cities của IBM - những sáng kiến tiên phong trong việc ứng dụng công nghệ thông minh vào quản lý đô thị.

Cơ duyên đến Ireland và Đại học Cork khá thú vị. Vào năm 2013, khi đang làm việc tại dự án Thành phố Thông minh ở Fresno, tôi nhận thấy có nhiều khoảng trống trong chính sách và thực tiễn về sự tham gia của người dân trong các sáng kiến công nghệ đô thị. Điều này khiến tôi muốn nghiên cứu sâu hơn về chủ đề này.

Tiến sĩ Thanh Long và các đồng nghiệp quốc tế tại một hội nghị về trí tuệ nhân tạo.Ảnh nvcc

Trong dự án AI4EU, tôi đảm nhận vai trò Quản lý Cộng đồng, làm việc với hơn 400 thành viên từ 83 đối tác dự án, 5000+ người dùng trên Nền tảng AI4EU và gần 10.000 người theo dõi trên các kênh truyền thông xã hội. Công việc đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các nhóm nghiên cứu, doanh nghiệp và cơ quan quản lý chính sách từ nhiều quốc gia Châu Âu.

Môi trường học thuật tại Insight rất năng động và đa văn hóa. Chúng tôi có các nhà nghiên cứu đến từ hơn 30 quốc gia với nền tảng học thuật và chuyên môn đa dạng. Điều này tạo ra một môi trường làm việc phong phú, nơi các ý tưởng được trao đổi tự do và các góc nhìn khác nhau được tôn trọng.

Trải nghiệm làm việc tại Insight đã cho tôi cơ hội độc đáo để kết nối khoa học với chính sách công và ứng dụng thực tế. Chúng tôi không chỉ nghiên cứu về AI mà còn tích cực tham gia vào các cuộc thảo luận về cách AI nên được phát triển và quản lý để mang lại lợi ích tối đa cho xã hội. Điều này phản ánh đúng niềm tin cá nhân của tôi về tầm quan trọng của việc kết nối nghiên cứu khoa học với nhu cầu và mối quan tâm của người dân.

 PV. Trí tuệ nhân tạo hiện nay là lĩnh vực rất được quan tâm ở Việt Nam tiến sĩ Thanh Long và đồng nghiệp đang có sự kết nối nào cho sự phát triển cCông nghệ ứng dụng AI tại Việt Nam không ?

TS Phạm Thanh Long: Mặc dù đang làm việc ở Ireland, tôi và nhiều đồng nghiệp luôn tìm cách kết nối và đóng góp cho sự phát triển AI và công nghệ tại Việt Nam. Việt Nam có nhiều tiềm năng và lợi thế trong lĩnh vực công nghệ số, với dân số trẻ, năng động và tỷ lệ ứng dụng công nghệ cao.

Một trong những hoạt động quan trọng là tôi đã tổ chức và tham gia các hội thảo, diễn đàn về AI và thành phố thông minh tại Việt Nam. Gần đây nhất, tôi đã có bài phát biểu về "Đạo đức AI: Cách tiếp cận của EU & Ý nghĩa" tại một hội thảo do Tạp chí Tia Sáng tổ chức ở Hà Nội. Hội thảo này đã thu hút sự quan tâm của nhiều cơ quan truyền thông và được đưa tin rộng rãi trên các báo, tạp chí và phương tiện truyền thông trực tuyến.

TS Phạm Thanh Long có nhiều bài nghiên cứu như Rủi ro AI, Đạo đức AI, chính sách AI với người dân...

Tôi cũng tham gia vào các nghiên cứu so sánh về phản ứng của người dân đối với AI ở các nền dân chủ khác nhau, bao gồm cả Việt Nam. Bài nghiên cứu "Các yếu tố chính ảnh hưởng đến phản ứng của châu Âu đối với AI trong các nền dân chủ đầy đủ và khiếm khuyết của châu Âu" của tôi cùng với GS Barry O'Sullivan và Mai Tấn Tài đã giành giải Bài báo xuất sắc nhất tại hội thảo quốc tế về Dân chủ và AI năm 2023.

Bên cạnh đó, tôi cũng cố gắng xây dựng cầu nối giữa các nhà nghiên cứu Việt Nam và cộng đồng AI châu Âu. Một khía cạnh quan trọng khác là việc chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm về chính sách AI. Là người tham gia gián tiếp vào quá trình phát triển các chính sách AI của EU thông qua các nghiên cứu của mình, tôi chia sẻ những bài học và thực tiễn tốt cho các nhà hoạch định chính sách, đặc biệt là trong các lĩnh vực như quản trị dữ liệu, đạo đức AI và sự tham gia của người dân trong các quyết định liên quan đến công nghệ.

Trong tương lai, tôi hy vọng sẽ có nhiều cơ hội hơn để thúc đẩy hợp tác giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp Việt Nam với các đối tác châu Âu trong lĩnh vực AI. Tôi tin rằng Việt Nam có thể học hỏi nhiều từ kinh nghiệm của châu Âu trong việc xây dựng các hệ thống AI lấy con người làm trung tâm, đồng thời đóng góp những góc nhìn và giải pháp độc đáo phù hợp với bối cảnh văn hóa và xã hội của mình.

TS Phạm Thanh Long: Quyết định rời bỏ vùng an toàn - một công việc ổn định tại IBM Việt Nam, một vị trí được đánh giá cao trong xã hội, cùng mạng lưới quan hệ rộng lớn đã được xây dựng qua nhiều năm - không phải là điều dễ dàng. Nhưng tôi đã nhận ra rằng sự thoải mái đôi khi có thể là rào cản lớn nhất cho sự phát triển.

Nỗ lực lớn nhất của tôi là dám bước ra khỏi lối mòn sự nghiệp. Ở tuổi 38, tôi đã trở thành nghiên cứu sinh tại một đất nước xa lạ, với một hệ thống học thuật khác biệt. Tôi phải học cách nghiên cứu, viết học thuật, và thậm chí là văn hóa học đường ở phương Tây - điều rất khác so với kinh nghiệm của tôi ở Việt Nam và Mỹ trước đó. Bên cạnh đó, việc cân bằng giữa học tập, nghiên cứu và trách nhiệm gia đình cũng là một thách thức lớn. Tôi phải học cách quản lý thời gian hiệu quả hơn, đặt ưu tiên rõ ràng và đôi khi phải đánh đổi giữa các vai trò khác nhau trong cuộc sống.

Những điều tôi học được qua hành trình này rất nhiều: Thứ nhất, tôi đã học được rằng tuổi tác không phải là rào cản cho những khởi đầu mới. Sự kiên nhẫn, kỷ luật và quyết tâm quan trọng hơn nhiều so với tuổi tác hay nền tảng ban đầu. Thứ hai, tôi đã học được giá trị của khiêm tốn và tâm thế học hỏi liên tục. Dù đã có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực truyền thông và công nghệ, khi bước vào môi trường học thuật, tôi phải bắt đầu lại từ đầu và điều này thực sự giúp tôi mở rộng tầm nhìn.

Thứ ba, tôi nhận ra rằng những bước chuyển lớn trong sự nghiệp thường đòi hỏi sự dũng cảm trong thời điểm hiện tại, nhưng kết quả thu được về lâu dài là vô giá. Hành trình của tôi từ nhà báo đến chuyên gia công nghệ rồi nhà nghiên cứu đã cho tôi một góc nhìn độc đáo và đa chiều mà ít người có được.

Cuối cùng, tôi đã học được rằng "vùng an toàn" thật ra là một khái niệm tương đối. Điều mà chúng ta coi là "an toàn" hôm nay có thể không còn an toàn nữa trong tương lai. Trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng như hiện nay, việc không ngừng học hỏi và thích nghi chính là chiến lược an toàn nhất.

Tiến sĩ Thanh Long thừa nhận mình là người "cứng đầu"- khi đã quyết điều gì là theo đuổi đến cùng. Ảnh chụp nhân chuyến chị trở về Hà Nội.

 TS Phạm Thanh Long: Triết lý sống cốt lõi của tôi có thể tóm gọn trong câu: "Cứ đi là sẽ đến." Tôi tin rằng trong cuộc sống, không có con đường nào được vạch sẵn hoàn hảo - chính hành trình đi tới đích mới là nơi chúng ta tìm thấy ý nghĩa và sự trưởng thành.

Tuy nhiên, "cứ đi" không có nghĩa là hành động bộc phát hay thiếu suy nghĩ. Ngược lại, tôi luôn tuân theo nguyên tắc: "Trước khi làm phải suy nghĩ thật kỹ và thấu đáo, khi đã quyết làm thì phải làm tới cùng." Đây là cách tiếp cận đã giúp tôi trong mọi bước ngoặt lớn của cuộc đời - từ quyết định chuyển từ báo chí sang công nghệ, rồi từ môi trường doanh nghiệp sang học thuật, từ Việt Nam sang Ireland.

Tiến sĩ Phạm Thanh Long và du học sinh Sơn Hà

Điều khiến tôi khác biệt, và có lẽ là điểm mạnh lớn nhất của tôi, chính là sự kiên trì. Tôi thừa nhận mình là người khá cứng đầu - nhưng theo nghĩa tích cực. Khi đã cam kết với một mục tiêu, tôi không dễ dàng bỏ cuộc trước những khó khăn hay thử thách. Trong hành trình làm tiến sĩ ở tuổi gần 40, có những lúc tôi thực sự muốn từ bỏ, nhưng chính sự kiên trì đã giúp tôi vượt qua những đêm thức trắng với nghiên cứu và những lúc nghi ngờ bản thân.

Tôi cũng thấu hiểu rằng, thành công thực sự không phải là điểm đến cuối cùng mà là cả quá trình. Mỗi thất bại, mỗi trở ngại đều dạy cho chúng ta điều gì đó có giá trị. Trong năm đầu tiên ở Ireland, tôi đã phải học lại cách viết học thuật từ đầu, nhiều bài viết của tôi bị giáo sư gửi trả lại với vô số nhận xét. Đó là những trải nghiệm đau đớn nhưng cần thiết, và tôi biết ơn vì chúng.

Về thành công, tôi định nghĩa nó theo cách riêng của mình: thành công là khi bạn có thể nhìn lại và thấy rằng mình đã sống đúng với giá trị cốt lõi, đã không ngừng phát triển, và đã tạo ra tác động tích cực cho người khác. Vật chất, danh tiếng hay vị trí xã hội chỉ là hệ quả phụ, không phải mục tiêu chính.

Tôi cũng tin vào sức mạnh của việc kết nối. Trong thời đại số hóa và AI ngày nay, điều làm nên sự khác biệt không phải là kiến thức chuyên môn đơn thuần - máy móc có thể làm tốt điều đó - mà là khả năng kết nối kiến thức từ nhiều lĩnh vực, kết nối con người với nhau, và tạo ra giá trị từ những kết nối đó.

Chị Thanh Long tin rằng cuộc sống cân bằng là nền tảng cho mọi thành công bền vững. Ảnh nvcc

Cuối cùng, tôi tin rằng cuộc sống cân bằng là nền tảng cho mọi thành công bền vững. Nhưng "cân bằng" không có nghĩa là phân chia thời gian đều cho mọi thứ, mà là biết khi nào cần tập trung cao độ cho công việc, khi nào cần dành trọn vẹn cho gia đình, và khi nào cần thời gian cho bản thân. Đây là bài học mà tôi vẫn đang học hỏi mỗi ngày.

Như một câu nói tôi tâm đắc: "Biển cả mênh mông vì chịu đựng được hàng ngàn con sông đổ vào." Tương tự, tôi tin rằng sự vĩ đại trong cuộc sống đến từ khả năng chịu đựng, kiên trì và không ngừng tiến bước, dù con đường phía trước có nhiều thách thức đến đâu.