Ngày 28/7/1995 đánh dấu bước ngoặt lịch sử trong quá trình hội nhập quốc tế của Việt Nam trở thành quốc gia thứ 7 gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN).
Nhìn lại hành trình 30 năm hội nhập và phát triển cùng ASEAN, với chính sách đối ngoại coi ASEAN là nền tảng, Việt Nam đã có những đóng góp quan trọng, mang đậm dấu ấn trong tiến trình liên kết, hợp tác, xây dựng cộng đồng ASEAN vững mạnh được các quốc gia thành viên ghi nhận.
 Nguyên Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Nguyễn Mạnh Cầm (thứ 2 từ phải) cùng Tổng Thư ký ASEAN và các Ngoại trưởng ASEAN trong cuộc họp kết nạp Việt Nam vào ASEAN tại Brunei, ngày 28-7-1995. (Ảnh Tư liệu TTXVN) |
Những dấu ấn và thành tựu nổi bật
Ngay sau khi gia nhập ASEAN, Việt Nam đã tích cực tham gia đẩy nhanh tiến trình hiện thực hóa mục tiêu của khối là có đầy đủ 10 nước thành viên cùng nhau đoàn kết, hợp tác, mở rộng mối quan hệ với bên ngoài, trở thành lực lượng trung tâm trong tất cả các chương trình đa phương trong khu vực, bằng việc thúc đẩy thành công việc kết nạp Campuchia, Lào và Myanmar. Những đóng góp nổi bật của Việt Nam có thể kể đến là 3 lần đảm trách vai trò Chủ tịch ASEAN trong các năm 1998, 2010 và 2020.
 ĐS Tôn Thị Ngọc Hương trả lời phỏng vấn phóng viên VOV thường trú tại Indonesia (ảnh: VOV Jakarta) |
Đại sứ Tôn Thị Ngọc Hương, Trưởng Phái đoàn Việt Nam tại ASEAN cho biết: “Những nhiệm kỳ Chủ tịch ASEAN của Việt Nam đều ghi dấu ấn đóng góp rất quan trọng, đậm nét của Việt Nam trong ASEAN, nhất là năm 2020, khi Việt Nam cùng với ASEAN đã trải qua một thách thức vô cùng lớn, đó là đại dịch Covid 19. Bên cạnh đó Việt Nam cũng tham gia góp phần định hình những đường hướng phát triển tương lai quan trọng của ASEAN như xây dựng và thông qua Chương trình hành động Hà Nội năm 1998 cùng ASEAN ứng phó với cuộc khủng hoảng kinh tế tài chính 1997-1998, đóng góp vào xây dựng và thực hiện Tầm nhìn ASEAN 2020, Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, Hiến chương ASEAN cũng như đảm nhận rất thành công vai trò điều phối quan hệ giữa ASEAN với các đối tác quan trọng như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ và Nga".
Ngoài thành công trong 3 lần đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN, Việt Nam cũng tạo dấu ấn với rất nhiều ý tưởng, sáng kiến đóng góp cho sự phát triển của ASEAN, điển hình như Diễn đàn Tương lai ASEAN (AFF), năm nay (2025) đã tổ chức lần thứ 2.
Đại sứ Phạm Quang Vinh - Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, Nguyên Trưởng SOM ASEAN của Việt Nam nhận định: “Trước hết phải thấy rằng, đây là sáng kiến chủ động của Việt Nam. Thứ hai chúng ta phải chia sẻ được tầm nhìn thì khu vực mới hưởng ứng. Nếu hội nghị lần 1 đạt sự đồng thuận để các nước cùng tham gia, thì hội nghị lần 2 sự hưởng ứng lớn hơn rất nhiều, đóng góp hiệu quả và thực chất hơn. Họ đến đây đánh giá, không chỉ Việt Nam chia sẻ và chủ động, mà Việt Nam có một vị trí trong ASEAN thì họ mới đến. Rõ ràng trong 3 thập kỷ đồng hành cùng ASEAN, chúng ta đã có những đóng góp. Và thời gian qua, trong quá trình triển khai dù là chính sách đối ngoại của quốc gia nhưng lại phù hợp cách tiếp cận của khu vực. Rõ ràng, hội nhập kinh tế của mình mà cả khu vực, thế giới đã có những động lực, thành quả nhất định”.
Việt Nam cam kết tiếp tục đồng hành xây dựng tương lai ASEAN
Nhìn lại 30 năm qua, ngoại giao và hội nhập kinh tế của Việt Nam đã vượt xa phạm vi ASEAN, với việc thiết lập 13 đối tác chiến lược toàn diện, tham gia 17 hiệp định thương mại tự do, bao gồm các FTA song phương với Liên minh châu Âu (EU), Anh và Nhật Bản; trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ và Trung Quốc trong ASEAN. ASEAN vẫn luôn là đối tác thương mại quan trọng của Việt Nam, và Việt Nam cũng ngày càng khẳng định vị thế là một trong những nền kinh tế đi đầu trong ASEAN là cầu nối ASEAN với các đối tác lớn trên thế giới. Nếu năm đầu tiên hội nhập ASEAN, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam với ASEAN chỉ đạt mức khiêm tốn 3,5 tỷ USD, thì 26 năm sau, năm 2021, kim ngạch song phương đạt trên 70 tỷ USD, tăng trung bình 13,8% mỗi năm.
 Tổng Bí thư Tô Lâm phát biểu tại Lễ kỷ niệm 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN tại Indonesia ngày 10/03 (ảnh: VOV) |
Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 30 năm Việt Nam gia nhập ASEAN diễn ra sáng 10/3/2025 trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước CH Indonesia, thăm chính thức Ban Thư ký ASEAN, tại Trụ sở Ban Thư ký ASEAN, thủ đô Jakarta, Tổng Bí Thư Tô Lâm khẳng định: “Ưu tiên đối ngoại của Việt Nam thời gian tới là nỗ lực cùng ASEAN tiếp tục xây dựng một cộng đồng vững mạnh, đoàn kết, đóng góp vào hòa bình, ổn định và phồn vinh ở khu vực. Đứng trước khởi điểm lịch sử mới, Việt Nam và ASEAN cùng hướng tới những mục tiêu đầy khát vọng. Trong hành trình phát triển tiếp theo với những kỳ vọng mới đặt ra cho ASEAN, Việt Nam nhận thức rõ hơn trách nhiệm tham gia chủ động và đóng góp nhiều hơn cho công việc chung, với phương châm sáng tạo trong tư duy, đổi mới trong tiếp cận, linh hoạt trong triển khai, hiệu quả trong cách làm và quyết liệt trong hành động”.
Các quốc gia thành viên và đối tác đánh giá cao vai trò Việt Nam
Việc phát huy vai trò nòng cốt, dẫn dắt, điều phối trên cương vị Chủ tịch ASEAN; đồng thời chủ trì và đăng cai tổ chức nhiều hội nghị, sự kiện quan trọng cũng như có nhiều sáng kiến được hiện thực hóa đã tạo những dấu ấn đặc biệt của Việt Nam trong con mắt của các nước thành viên trong và ngoài khu vực.
“Việt Nam đã đóng vai trò lớn để hỗ trợ vai trò chủ tịch ASEAN cũng như hỗ trợ chung cho sự lãnh đạo của ASEAN như một cộng đồng, và tăng cường quan hệ đối ngoại của ASEAN. Quan trọng hơn nữa, Việt Nam đã đóng vai trò rất tích cực giúp đảm bảo vai trò trung tâm của ASEAN. Điều này cũng rất cần thiết để đảm bảo rằng chúng ta sẽ thực hiện được đề xuất trong bối cảnh của các khuôn khổ mà chúng ta có, bao gồm các khuôn khổ kinh tế, khuôn khổ an ninh chính trị và khuôn khổ văn hóa xã hội, ba trụ cột của cộng đồng ASEAN cũng như kết nối ASEAN.” - Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn khi đánh giá về vai trò nòng cốt của Việt Nam sau 30 năm trở thành thành viên ASEAN. Ông cũng cho biết, điều ấn tượng nhất tại mỗi hội nghị cấp cao là luôn có sự hiện diện của Thủ tướng Việt Nam với những ý tưởng đóng góp quan trọng góp phần củng cố vai trò trung tâm của ASEAN.
 Ông Dato' Tan Yang Thai, Đại sứ Malaysia tại Việt Nam (Photo: VOV) |
Với những dấu ấn nổi bật của 30 năm đồng hành cùng ASEAN, có thể thấy Việt Nam đang khẳng định vai trò và uy tín của mình trong khu vực và trên trường quốc tế. Những đóng góp của Việt Nam để xây dựng một cộng đồng ASEAN vững mạnh được các nước thành viên ASEAN ghi nhận. Đó cũng là nhận định của ông Dato' Tan Yang Thai, Đại sứ Malaysia tại Việt Nam, nước đang đảm nhiệm vai trò Chủ tịch ASEAN 2025: “Trong quá trình ASEAN không ngừng đổi mới, Việt Nam luôn ở vị trí trung tâm. Đặc biệt, khi làm Chủ tịch ASEAN năm 2010, Việt Nam đóng vai trò tiên phong trong việc thể chế hóa các diễn đàn mới như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng mở rộng (ADMM+), hiện là cơ chế an ninh then chốt của khu vực. Đáng chú ý nhất là năm 2020, khi đại dịch COVID-19 bùng phát, Việt Nam đã thể hiện năng lực lãnh đạo và xử lý khủng hoảng hiệu quả trên cương vị Chủ tịch ASEAN. Bên cạnh đó, Việt Nam còn tham gia tích cực vào xử lý các vấn đề nổi cộm như Biển Đông, đóng góp vào việc xây dựng lập trường chung của ASEAN, thúc đẩy giải quyết tranh chấp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, thúc đẩy tiến trình xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử (COC)".
 Đại sứ Timor Leste tại Việt Nam, Joao Pereira (Photo: VOV) |
Trong quá trình hội nhập, Việt Nam cũng luôn phát huy vai trò là hạt nhân thúc đẩy đoàn kết, thống nhất, góp phần hiện thực hóa ý tưởng về một ASEAN bao gồm toàn bộ 10 nước Đông Nam Á, tạo ra sự chuyển biến mới về chất đối với ASEAN. Hiện nay, Viêt Nam tiếp tục thúc đẩy để Timor-Leste trở thành thành viên vào tháng 10 tới. Đại sứ Timor Leste tại Việt Nam, Joao Pereira bày tỏ đánh giá cao: “Trong giai đoạn chuẩn bị gia nhập, về mặt chiến lược, Việt Nam đã điều chỉnh chính sách đối ngoại để phù hợp với các nguyên tắc của ASEAN như không can thiệp, xây dựng sự đồng thuận và hợp tác khu vực. Giờ đây, sau 30 năm là thành viên, Việt Nam đã trở thành một trong những trụ cột vững chắc của ASEAN. Đối với Timor-Leste, chúng tôi mong muốn học hỏi từ hành trình phát triển của Việt Nam - từ cách Việt Nam hội nhập, hoàn thiện hệ thống pháp lý cho tới việc tuân thủ Hiến chương ASEAN và các tiêu chuẩn, nguyên tắc của khối”.
Song song với nỗ lực thúc đẩy hợp tác và liên kết nội khối, Việt Nam đã tích cực tham gia thúc đẩy hợp tác giữa ASEAN với các đối tác, đồng thời góp phần đề cao và giữ vững vai trò chủ đạo của ASEAN tại các tiến trình hợp tác khu vực. Với tư cách là nước điều phối quan hệ đối thoại giữa ASEAN với những đối tác quan trọng như Trung Quốc, Nga, Mỹ, Australia, Liên minh châu Âu (EU), Việt Nam đã phát huy vai trò cầu nối nhằm thúc đẩy các đối tác tham gia tích cực và hiệu quả vào các cơ chế do ASEAN khởi xướng và dẫn dắt, như ASEAN+3, EAS, ARF, ADMM+... được cả ASEAN và các nước đối thoại đánh giá cao.
Ông Lamijo, Chuyên gia nghiên cứu khu vực Đông Nam Á của Viện Nghiên cứu Khoa học Indonesia cho biết: “Không ngạc nhiên khi Việt Nam thành đầu mối quan trọng trong nhiều sáng kiến như Tiểu vùng sông Mekong, Kế hoạch tổng thể kết nối ASEAN, và mới đây nhất là kế hoạch xây dựng tuyến đường sắt và đường cao tốc kết nối Trung Quốc với Đông Nam Á. Điều này thể hiện qua chính sách “ngoại giao cây tre”, mềm dẻo với các yếu tố bên ngoài nhưng kiên quyết bảo vệ quyền lợi quốc gia và khu vực ASEAN.
 Đại sứ Australia tại ASEAN Tiffany McDonald (Photo: VOV ) |
Trong khi đó, Đại sứ Australia tại ASEAN Tiffany McDonald chia sẻ, Australia, đối tác đối thoại của ASEAN đánh giá cao các sáng kiến do Việt Nam khởi xướng: “Australia phối hợp chặt chẽ với Việt Nam trong khu vực cũng như thông qua ASEAN. Việc ủng hộ cho Diễn đàn Tương lai ASEAN cũng là một ví dụ cho thấy Australia ủng hộ và phối hợp chặt chẽ với Việt Nam. Năm nay, chúng ta sẽ chứng kiến Tuyên bố Hà Nội của ASEAN, một sáng kiến do Việt Nam khởi xướng, trở thành hiện thực với việc thông qua Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2045. Điều này cho thấy tầm quan trọng và vai trò không thể thiếu của Việt Nam trong chương trình nghị sự của khu vực”.
Dù còn nhiều thách thức giữa những biến động của tình hình thế giới và khu vực, nhưng với tầm nhìn phát triển đến năm 2045, ASEAN trở thành cộng đồng toàn diện, Việt Nam sẽ tiếp tục là một trong những động lực tích cực thúc đẩy ASEAN duy trì vai trò trung tâm trong cấu trúc khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương, tiếp tục đóng góp cho một ASEAN tự cường, hội nhập và lấy người dân làm trung tâm.