Việt Nam đang tiến hành công cuộc tinh gọn bộ máy, tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp. Kể từ khi thành lập nước Việt Nam dân chủ cộng hòa đến nay, Việt Nam đã có 5 bản Hiến pháp. Đó là Hiến pháp năm 1946, Hiến pháp năm 1959, Hiến pháp năm 1980, Hiến pháp năm 1992, Hiến pháp năm 2013.

Việc sửa đổi Hiến pháp lần này, sau hơn 10 năm, đòi hỏi tầm nhìn chiến lược, nhằm cập nhật nền tảng pháp lý cao nhất của đất nước phù hợp với tình hình mới, đặc biệt tạo cơ sở hiến định cho việc tổ chức tinh gọn bộ máy và các cải cách lớn khác.

Ảnh minh họa: Sửa Hiến pháp là ưu tiên tại kỳ họp Quốc hội thứ 9. Nguồn: daibieunhandan.vn

Sửa Hiến pháp là ưu tiên tại kỳ họp Quốc hội thứ 9

Kỳ họp thứ 9 Quốc hội khóa XV dự kiến sẽ khai mạc ngày 5/5, sớm 2 tuần so với thường lệ. Một nội dung được đưa ra thảo luận trước tiên là sửa đổi Hiến pháp năm 2013.

Phát biểu tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai Nghị quyết hội nghị Trung ương lần thứ 11, khóa XIII, diễn ra ngày 16/4, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ việc sáp nhập đơn vị hành chính cấp tỉnh, không tổ chức cấp huyện, sáp nhập cấp xã và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; sắp xếp các tổ chức chính trị - xã hội, các hội quần chúng được Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ vào MTTQ Việt Nam… mở ra cục diện mới phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới với tầm nhìn lâu dài.

Để đáp ứng yêu cầu nói trên, phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này tập trung vào 2 nhóm nội dung. Một là các quy định của Hiến pháp năm 2013 liên quan đến MTTQ Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội, để đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, nêu cao vai trò, trách nhiệm, tính chủ động của MTTQ Việt Nam, vai trò tập hợp các giai cấp, tầng lớp, hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân, đến từng hộ gia đình. Hai là các quy định để thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp.

Chủ tịch Quốc hội cũng cho biết do phạm vi sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này mang tính giới hạn, dự kiến chỉ liên quan đến khoảng 08/120 điều của Hiến pháp năm 2013, nên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội hình thức văn bản là Nghị quyết của Quốc hội. Đặc biệt coi trọng việc lấy ý kiến Nhân dân đối với việc sửa đổi Hiến pháp. Việc lấy ý kiến Nhân dân diễn ra trong 1 tháng, từ 6/5 đến 5/6/2025.

Sửa các luật liên quan

Cùng với sửa đổi Hiến pháp, khi xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, Việt Nam phải điều chỉnh nhiều luật và nhiều văn bản dưới luật.

Báo cáo của Chính phủ cho biết có hơn 19 nghìn văn bản ở Trung ương và địa phương ban hành chịu tác động, ảnh hưởng trực tiếp của việc thực hiện chủ trương tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị.

Theo đó, Việt Nam sẽ sửa những nội dung liên quan trong các Luật như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Cán bộ, công chức, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật … liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy, quyền, lợi ích cơ bản của người dân, tổ chức, doanh nghiệp, thẩm quyền của địa phương và tác động trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh. Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho biết: "Tính đến ngày 14/4/2025, tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội sẽ cho ý kiến, thông qua 31 dự án luật, 12 nghị quyết; cho ý kiến đối với 10 dự án luật (chưa kể các nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp xã sẽ xem xét, quyết định trong thời gian diễn ra Kỳ họp). Đây là một khối lượng công việc lớn nhất từ trước đến nay trong lịch sử các kỳ họp Quốc hội".

Khi tiến hành sửa đổi, bổ sung, Quốc hội sẽ đặc biệt lưu ý đến việc đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, phân định rành mạch thẩm quyền giữa trung ương với địa phương, giữa cấp tỉnh với cấp xã, xác định rõ việc nào của chính quyền cấp huyện cần điều chuyển cho chính quyền cấp xã hoặc giao chính quyền cấp tỉnh để tạo thuận lợi cho địa phương trong quá trình thực hiện.

Việc sửa đổi Hiến pháp và các luật, nghị quyết có liên quan phải được hoàn thành trước ngày 30/6 năm nay và có hiệu lực thi hành ngay từ đầu tháng 7 cùng năm.

Mọi công việc phục vụ cho cuộc cách mạng về sắp xếp bộ máy đang diễn ra rất khẩn trương, quyết liệt. Việc sửa đổi Hiến pháp năm 2013, hoàn thiện thể chế pháp luật và các quy định đi trước một bước sẽ tạo hành lang pháp lý vững chắc cho tổ chức thực hiện cuộc cách mạng này.