Hôm nay (27/9), tại thành phố Cần Thơ, “Hội nghị Chuyển đổi mô hình phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu” chính thức khai mạc do Thủ tướng Chính phủ trực tiếp chủ trì với sự tham dự của 500 đại biểu trong và ngoài nước. 

Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) là vùng đất giàu tiềm năng phát triển kinh tế với dân số khoảng 18 triệu người. Vùng đóng góp khoảng 18% GDP toàn quốc, với 90% tổng lượng gạo xuất khẩu, gần 60% kim ngạch xuất khẩu thủy sản của Việt Nam và 70% sản lượng trái cây cả nước. Hiện ĐBSCL đang đứng trước khó khăn đặc biệt do biến đổi khí hậu và nước biển dâng. Chính vì vậy, huy động nguồn lực và trí tuệ của cộng đồng các doanh nghiệp và người dân, các nhà tài trợ, các tổ chức quốc tế tham gia mạnh mẽ vào cuộc chạy đua cứu ĐBSCL,

ĐBSCL và những khó khăn ngày càng hiện hữu

Nhìn lại lịch sử hình thành và phát triển của ĐBSCL trong mấy trăm năm qua cho thấy, ở vùng đất này, ở mỗi thời kỳ, giai đoạn của lịch sử lại phải đối diện với những khó khăn, thử thách mới.

Khi  đất nước được hoàn toàn độc lập, thống nhất, Đảng và Nhà nước Việt Nam tiếp tục đẩy mạnh công cuộc khai hoang phục hóa, biến hàng triệu ha đất hoang hóa nơi đây thành những cách đồng tốt tươi, màu mỡ. ĐBSCL trở thành nơi đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, giúp cho đất nước thoát qua những năm đói kém, cực kỳ khó khăn vì thiếu lương thực, thực phẩm. Tuy vậy, giờ đây, ĐBSCL đang đứng trước những thách thức mới, lạ, không mang tính quy luật. Đó là thách thức do biến đổi khí hậu với hàng loại các hệ lụy như mưa nắng thất thường, nhiệt độ thay đổi liên tục; nước biển dâng, xâm nhập mặn, khô hạn; sạt lở liên miên. Ngoài ra, thượng nguồn Mekong chặn dòng chảy để tích nước đã làm đảo lộn toàn bộ hệ sinh thái ở vùng ĐBSCL, gây biết bao khó khăn cho hoạt động sản xuất, đời sống của người dân.

Năm 2012, khi đưa ra các kịch bản dự báo về biến đổi khí hậu và nước biển dâng, một số yếu tố chỉ ở mức nghi ngờ thì đến nay, sau 5 năm đã thực sự hiển hiện và diễn biến khó lường. Dự báo, đến năm 2030 nếu nước biển dâng 100cm sẽ gây ngập phần lớn diện tích của các tỉnh ĐBSCL như Hậu Giang, Kiên Giang, Cà Mau.

Người dân cùng với chính quyền địa phương gia cố đê bao bảo vệ đất trồng lúa

Đổi mới tư duy trong phát triển ĐBSCL

Do vậy “Hội nghị Chuyển đổi mô hình phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu” với mục đích tìm lời giải cho chiến lược phát triển ĐBSCL trong hàng chục năm tới, thể hiện rõ tâm huyết của người đứng đầu Chính phủ và các bộ, ngành trung ương; các địa phương và cả nhân dân trong vùng. Bộ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà khẳng định: "Đây là hội nghị Thủ tướng đặt ra yêu cầu hết sức cao và rất khó. Đây cũng là yêu cầu, mục tiêu đang đặt ra đối với Chính phủ chúng ta, đối với Đồng bằng sông Cửu Long cũng như các vùng kinh tế sinh thái khác của cả nước nhưng đồng bằng sông Cửu Long là khu vực ưu tiên để lựa chọn đầu tiên. Hội nghị này Thủ tướng cũng đặt ra là hội nghị vừa đưa ra những vấn đề có quyết sách, tầm nhìn dài hạn,  bài bản nhưng đồng thời cũng phải mang tính chất khả thi, cấp bách, hành động và trong hội nghị, từng lĩnh vực, từng ngành và địa phương sẽ lựa chọn những vấn đề căn cơ nhất để lựa chọn ưu tiên". 

Ngoài việc bàn về những thách thức, cơ hội, giải pháp chuyển đổi mô hình phát triển cho ĐBSCL, hội nghị còn bàn cụ thể về phát triển hạ tầng và cơ chế điều phối vùng, chuyển đổi sinh kế bền vững, hạ tầng thủy lợi, phòng chống thiên tai, chống sụt lún, sạt lở; nhu cầu phát triển và nguồn lực, huy động nguồn lực, cơ chế tài chính phù hợp để hỗ trợ phát triển ĐBSCL. Đồng thời, những kết quả hội nghị là cơ sở để Chính phủ xem xét ban hành một Nghị quyết riêng cho ĐBSCL. Giáo sư, tiến sĩ Võ Tòng Xuân, hiệu trưởng Trường Đại học Nam Cần Thơ  cho rằng Hội nghị lần này, dưới sự điều hành của Thủ tướng Chính phủ tạo bước ngoặt lớn, đưa ra những quyết sách mới có tính hệ thống, chiến lược và đột phá về quan điểm cho khu vực ĐBSCL phát triển bền vững trong điều kiện biến đổi khí hậu: "Hội nghị này thì chúng ta,  các ngành ngồi chung lại để bàn, mình phải tích hợp lại. Lần này Thủ tướng điều khiển Hội nghị như  là nhạc trưởng, theo đúng bản nhạc,  từ đó phải coi quy hoạch nằm ở đâu và từ  quy hoạch đó mình mới tổ chức nông dân lại và các cấu trúc hạ tầng cũng quy hoạch theo đó. Tôi rất mong lần này làm được như thế".

Rõ ràng đối với tình hình mới ở ĐBSCL như hiện nay, xây dựng một chiến lược dài hạn đến năm 2100 để phát triển bền vững cho vùng là một kế sách lâu dài của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Tin rằng sau “Hội nghị Chuyển đổi mô hình phát triển bền vững ĐBSCL thích ứng với biến đổi khí hậu”, Chính phủ chắc chắn sẽ có các văn bản, nghị quyết chuyên đề về phát triển ĐBSCL với tầm nhìn dài hạn hơn. Đây thực sự là một sự” mở lối” để ĐBSCL phát triển bền vững; xứng tầm là vựa lúa, vựa trái cây; vựa thủy sản của cả nước.