ปฏิทินดอยเป็นแท่งไม้ใผ่ยาวประมาณ20เซ็นติเมตร กว้าง3เซ็นติเมตร รวม12อันที่หมายถึง12เดือนของปี แต่ละเเท่งมี30ขีดที่หมายถึง30วันในเดือน

นายบุ่ยวันเขิน หมอผีของชุมชนเหมื่องบี อ.เตินหลาก จ.หว่าบิ่งห์เผยว่า เดี๋ยวนี้ปฏิทินดั้งเดิมของชาวเหมื่องมักจะใช้เพื่อดูฤกษ์ยามให้แก่งานสำคัญต่างๆของชาวบ้านเช่น การขึ้นบ้านใหม่ การเปิดฤดูทำนาหรือวันแต่งงาน โดยแต่ละปีจะมีสองฤดูเท่านั้น

ปฏิทินดอยเป็นแท่งไม้ใผ่ยาวประมาณ20เซ็นติเมตร กว้าง3เซ็นติเมตร รวม12อันที่หมายถึง12เดือนของปี แต่ละเเท่งมี30ขีดที่หมายถึง30วันในเดือน ปฏิทินนี้ได้อิงตามวงโคจรของกลุ่มดาววัว เพื่อนับวันเดือนของแต่ละปี นายบุ่ยวันเหืองชาวบ้านเหมื่องบีเผยว่า“หนึ่งเดือนมี30วัน นับตามปรากฏการณ์ข้างขึ้น-ข้างแรมที่เกิดจากดวงจันทร์โคจรรอบโลก โดยช่วงพระจันทร์ขึ้นเรียกว่าวันเกย เมื่อพระจันทร์เต็มดวงเรียกว่าวันโหล่มและถึงช่วงข้างแรมเรียกว่าวันโก๊ย”

ในช่วงต้นปี บรรดาหมอผีของหมู่บ้านมักจะขึ้นไปบนยอดเขาหรือไปยืนกลางที่โล่งเพื่อมองดูกลุ่มดาววัวบนท้องฟ้าเพื่อพยากรณ์เรื่องดินฟ้าอากาศและจากการดูดาวชาวเหมื่องก็คิดวิธีการนับวันในแบบของตนโดยการขีดบนแท่งไม้รวม30ขีดไม่เท่ากันอาจจะมีขีดสั้น ขีดยาว ขีดที่มีลักษณะเป็นลูกธนูหรือบางทีก็มีจุดข้างบนเพื่อแยกแยะแต่ละวัน นายเขินเผยว่า“ใน30วันของแต่ละเดือนก็จะมีวันที่ดีและไม่ดี ซึ่งเราจะอิงตามลักษณะของแต่ละขีดที่แสดงบนเเท่งไม้นั้น โดยชาวเหมื่องจะใช้ปฏิทินนี้เพื่อดูวันที่มีฤกษ์ดีเพื่อสร้างบ้าน ปลูกข้าวปลูกพืชและทำนา ซึ่งคนในครอบครัวจะสืบทอดปฏิทินนี้ต่อจากบรรพบุรุษ”

ปฏิทินดอยที่ได้รับการสืบทอดกันมา7รุ่น(kienthuc.vn)

นอกจากการนับวันนับปีตามปฏิทินเฉพาะของชนเผ่าตนเเล้ว ชาวเหมื่องก็ยังใช้ปฏิทินสากลในการทำงานราชการตามระเบียบการของรัฐ นายบุ่ยวันเตี้ยวน ชาวเหมื่องรุ่นใหม่เผยว่า คนรุ่นใหม่อย่างเขาก็รู้จักปฏิทินดอยแต่หลายคนนับไม่เป็นเพราะไม่ได้ศึกษาเรียนรู้“หนุ่มสาวรุ่นของผมยังไม่สนใจเรื่องเรียนปฏิทินดอยของชนเผ่ามากนักคงเพราะเราทำงานราชการจึงใช้ปฏิทินสากล แต่เมื่ออายุกว่า40ปีคงจะต้องสนใจเรียนแล้วเพราะต้องรู้และใช้ให้เป็นเพื่อเตรียมงานใหญ่ต่างๆของครอบครัวแทนพ่อแม่ที่อายุมากแล้ว”

ชาวเหมื่องมีคำพูดติดปากที่กล่าวถึงเอกลักษณ์ของชนเผ่าตนที่แปลว่า “ข้าวนึ่ง บ้านสูง น้ำหาบ หมูย่าง วันถอย เดือนก้าว” ดังนั้นการนับวันของชาวเหมื่องจะช้ากว่าปฏิทินตามจันทรคติของคนเวียดนามทั่วไป15วัน ดังนั้นปัจจุบันชาวเหมื่องได้มีการฉลองปีใหม่2ครั้งตามปฏิทินทั้งสองแบบ

ปฏิทินดอยของชาวเหมื่องได้ถือเป็นหนึ่งในมรดกวัฒนธรรมที่สำคัญของเวียดนามที่สะท้อนให้เห็นถึงความสามารถและองค์ความรู้ของชาวเวียดโบราณเกี่ยวกับทฤษฎีทางดาราศาสตร์กับการเปลี่ยนแปลงภูมิอากาศเพื่อใช้พยากรณ์อากาศจนได้รับความเชื่อถือมาจนถึงทุกวันนี้./.