 นาย บุ่ยแทงบิ่ง ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมชนเผ่าเหมื่อง (dantocmiennui.vn) |
ปฏิทินดอยเป็นแท่งไม้ใผ่ รวม 12 แท่ง แต่ละเเท่งมีขีดสำหรับนับวัน เดือนและรูปทรงที่สื่อถึงปรากฏการณ์ธรรมชาติ เช่น ฝนตก พายุ ลมพัด วันดีและวันไม่ดีสำหรับการค้าขายในตลาดและไปจับปลา เป็นต้น นาย บุ่ยแทงบิ่ง ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมชนเผ่าเหมื่องได้เผยว่า ตามปฏิทินดอย 1 วันมี 16 ชั่วโมง โดย 1 ชั่วโมงเท่ากับ 1 ชั่วโมง 30 นาทีของปฏิทินสากล ซึ่งนับตามเสียงไก่ขัน พระอาทิตย์ขึ้นและตก ช่วงเที่ยงวันและช่วงเข้านอน โดยการเริ่มวันจะเริ่มต้องแต่ช่วงก่อนไก่ขันตอนพระอาทิตย์ขึ้นประมาณเวลาตี 2 ถึงตี 4 ซึ่งปฏิทินนี้ได้อิงตามวงโคจรของดวงดาวและปรากฏการณ์ข้างขึ้น-ข้างแรมเพื่อนับวันเดือนของแต่ละปี
“ชนเผ่าเหมื่องเน้นในเรื่องวัฒนธรรมทางจิตวิญญาณ โดยคนโบราณเชื่อกันว่า เป็นชาวเผ่าเหมื่องต้องทานข้าวต้ม อยู่บ้านไม้ยกพื้น หาบน้ำจากลำธารมาใช้ เผาหมูก่อนนำไปทำอาหารและใช้ปฏิทินดอย”
ทั้งนี้ ปฏิทินดอยได้อิงตามวงโคจรของดาวรอย (Sao Roi) เพื่อนับวันเดือน โดยเดือน Thớm ngàng คือเดือนมกราคม เดือน Cây trong คือเดือนกุมภาพันธ์และมีนาคม เดือน Thớm trong คือเมษายน เดือน Kim trong หมายถึงเดือนพฤษภาคมและมิถุนายน เดือน Khóa rỏ คือเดือนกรกฎาคม เดือน Kim tha หมายถึงเดือนสิงหาคมและกันยายน เดือน Thớm tha คือเดือนตุลาคมและเดือน Cây tha หมายถึงเดือนพฤศจิกายนและธันวาคม นาย บุ่ยแทงบิ่ง ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมชนเผ่าเหมื่อง เผยต่อไปว่า
“ต้องนับวันถอยหลัง 1 วันและนับเดือนเลื่อนขึ้น 3 เดือน การนับที่อิงตามวงโคจรของดาวรอยและปรากฏการณ์ข้างขึ้น-ข้างแรมจึงสามารถดูวันดี วันไม่ดีสำหรับเข้าป่าล่าสัตว์และจับปลา รวมทั้งดูฤกษ์ยามให้แก่งานสำคัญต่างๆของชาวบ้านเช่น การขึ้นบ้านใหม่หรือวันแต่งงาน”
 นาย บุ่ยแทงบิ่ง ผู้อำนวยการพิพิธภัณฑ์มรดกวัฒนธรรมชนเผ่าเหมื่อง แนะนำปฏิทินดอย (dantocmiennui.vn) |
ชนเผ่าเหมื่องในแต่ละท้องถิ่นจะเรียกปฏิทินดอยไม่เหมือนกัน เช่น ในอำเภอเตินหลากและกาวฟองเรียกว่า Khéch Doi หรือ ปฏิทินดอย เขตหลากเซินเรียกว่า Khéch Roi ในขณะที่พื้นที่อื่นๆเรียกว่า Vác Bén - Khắc Dấu ปัจจุบัน จังหวัดหว่าบิ่งยังคงเก็บรักษาปฏิทินที่มีอายุหลายร้อยปี เช่น ปฏิทินเหมื่องวางและปฏิทินเหมื่องบีที่สืบทอดกันมาหลายชั่วอายุคน นาย บุ่ยจี๊เลือง อาศัยที่อำเภอกิมโบย จังหวัดหว่าบิ่ง ได้เผยว่า ชนเผ่าเหมื่องนับตามแท่งไม้ใผ่ รวม 12 แท่ง แต่ละเเท่งแบ่งเป็น 3 ส่วนที่หมายถึง 3 สัปดาห์ ประกอบด้วยสัปดาห์เกย สัปดาห์หล่วงและสัปดาห์โก๊ย โดย 10 วันแรกจะนับเป็นวันเกยที่หนึ่ง วันเกยที่สอง วันเกยที่สามถึงวันเกยที่สิบ 10 วันต่อมาจะนับเป็นวันหล่วงที่หนึ่ง วันหล่วงที่สองถึงวันหล่วงที่สิบและ 10 วันที่เหลือจะนับเป็นวันโก๊ยที่หนึ่งถึงวันโก๊ยที่สิบ
“ 30 วันในเดือนตามปฏิทินของชนเผ่าเหมื่องจะแบ่งเป็น 10 วันแรก 10วันต่อมาและ10 วันที่เหลือ ซึ่งหมายถึงราก ลำต้นและยอดไม้ ซึ่งเป็นการนับตามการเจริญเติบโตของต้นไม้”
ทั้งนี้ ปฏิทินดอยของชนเผ่าเหมื่องในจังหวัดหว่าบิ่งได้รับการรับรองเป็นมรดกวัฒนธรรมนามธรรมระดับชาติเมื่อปี 2022 ซึ่งมีส่วนร่วมสำคัญในการอนุรักษ์และส่งเสริมคุณค่ามรดกของชนเผ่าเหมื่องในปัจจุบัน.