คับไทเป็นเพลงที่นำมาแสดงร่วมกับการฟ้อนรำเช่นรำกระทบไม้

การร้องคับไทเป็นการร้องตามบทกวีหรือตามบทร้อยกลองให้ออกมาเหมือนเพลงที่มีลีลาสนุกสนาน  ทำนองร้องคับไทมีหลายประเภทโดยขึ้นอยู่กับเนื้อหาและหัวข้อของผู้ร้องและสามารถร้องได้ทุกที่ทุกเวลาไม่ว่าจะร้องเล่นในบ้าน ร้องขณะทำไร่ทำนา ร้องกล่อมลูก ร้องในช่วงเทศกาลเพื่อเฉลิมฉลองปีใหม่  งานขึ้นบ้านใหม่  งานรับขวัญอายุยืนยาว ตลอดจนเป็นการร้องส่งผู้เสียชีวิตไปหาบรรพบุรุษ เป็นต้น โดยทำนองเนื้อร้องได้สะท้อนภาพวิถีชีวิตการทำงาน การผลิต ความเชื่อ และการแสดงความรู้สึกนึกคิดของผู้คนที่ต้องการถ่ายทอดออกมาให้คนฟังเข้าใจ ศิลปินยอดเยี่ยม ฮาถิบิ๊ก  ชาวเผ่าไท อาศัยในตำบล หน่าผน อำเภอมายโจว์จังหวัดหว่าบิ่งห์ เผยว่า "ทำนองร้องคับไทมีเอกลักษณ์เฉพาะของชนเผ่าไทที่สืบทอดกันมารุ่นสู่รุ่น การแสดงคับไทสะท้อนภาพลักษณ์ชนบท บรรยายทุ่งนา ความงามของหมู่บ้าน เป็นต้น โดยคับไทปรากฎในทุกกิจกรรมทางวัฒนธรรมของหมู่บ้าน เช่น รำกระทบไม้ รำแกงลอง รวมถึงงานเทศกาลเซนเมือง เราได้ตั้งสโมสรคับไทรวมสมาชิก 30 คน โดยเป็นผู้ที่มีความสามารถและกระตือรือร้น ทั้งชายและหญิง เรามักจะนำทีมไปแสดงคับไทตามงานชุมชนต่างๆ."

ศิลปินยอดเยี่ยม ฮาถิบิ๊ก  ชาวเผ่าไท อาศัยในตำบล หน่าผน

ในจำนวนทำนองเพลงคับไทนั้น การร้องโต้ตอบของหนุ่มสาว ร้องกล่อมลูก ร้องฉลองวสันต์ปีใหม่ถือว่ามีความแพร่หลายคุ้นเคยที่สุด ทำนองเพลงคับไทมักอิงตามร้อยแก้วร้อยกรองแล้วนำมาผสมผสานกับจังหวะอิสระเพื่อนำอารมณ์มาสู่แต่ละบทร้อง สำหรับการแสดงคับไทเพื่อแสดงความรักระหว่างคู่รัก การร้องคับไทก็ใช้รูปแบบยอดนิยมคือการร้องโต้ตอบด้วยการจับคู่หนุ่มสาวมาร้องแข่งกัน คับไทมักร้องร่วมกับเครื่องดนตรี "ปี่คุย" (ขลุ่ยไม้ไผ่) และ "ปี่เป่" (แคนไม้ไผ่) โดยเสียงร้องที่ไพเราะของผู้ร้องประกอบกับเสียงขลุ่ยเสียงแคนทำให้เกิดจังหวะลีลาเพลงที่เป็นเอกลักษณ์และไพเราะจับใจ นาย ฮาวันเเซม ชาวเผ่าไทในฮว่าบิ่งห์ เผยว่า"คับในภาษาเผ่าไทคือการร้องเพลง โดยมีการเล่นปี่และแคนเป็นดนตรีประกอบ ถ้าในงานแต่งงานก็ร้องทำนองทักทายกัน นอกจากนี้ยังมีการร้องตอบกลับและร้องโต้ตอบระหว่างชายหญิงหรือชายกับชาย หญิงกับหญิง เราสามารถพบการแสดงคับไทนี้ในหลายท้องถิ่นแต่การร้องคับไทในแต่ละพื้นที่จะไม่เหมือนกัน"

ปัจจุบันนี้ ในชุมชนที่มีชนกลุ่มน้อยเผ่าไทอาศัย ทางการและประชาชนท้องถิ่นได้ให้ความสำคัญต่อการอนุรักษ์คุณค่าดนตรีพื้นบ้านนี้ให้คงอยู่สืบไป นาย ฮาวันเงิน รองเลขาธิการ ประธานคณะกรรมการประชาชนตำบล หน่าผน อำเภอมายโจว์ จังหวัดหว่าบิ่งห์ เผยว่า"ทางตำบลหน่าผนให้ความสนใจต่องานด้านการอนุรักษ์มรดกวัฒนธรรมนามธรรมของคนท้องถิ่น โดยในปีนี้ โครงการหมายเลข8 ในกรอบโครงการเป้าหมายแห่งชาติเพื่อการพัฒนาเศรษฐกิจสังคมเขตชนกลุ่มน้อยและเขตเขา ก็เป็นโครงการสนับสนุนการอนุรักษ์วัฒนธรรมพื้นบ้าน และเราได้จัดสโมสรวัฒนธรรมพื้นเมืองเพื่อเอื้อให้แก่งานด้านนี้"

ในกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆนั้น ศิลปะที่โดดเด่นของชาวม้งคือการรำแคน ชนเผ่าไตคือการร้องเพลงทำนองแทน ส่วนการคับไท คือเอกลักษณ์เด่นของชนเผ่าไท ซึ่งมีความผูกพันใกล้ชิดกับวัฒนธรรมดั้งเดิมและมีความสำคัญอย่างยิ่งในวิถีชีวิตทางจิตวิญญาณของชุมชน./.