คุณค่าความสำคัญของ แจ๊ หรือ ไหในวิถีชีวิตชนเผ่า เอเด

Chia sẻ
(VOVWORLD) - เอเด เป็นชนกลุ่มน้อยที่อาศัยอยู่ในที่ราบสูงเติย เงวียน บริเวณภาคกลางของเวียดนาม มีวัฒนธรรมดั้งเดิมเกี่ยวข้องกับพัฒนาการของอารยธรรมการเกษตรทำไร่ ในด้านความเชื่อ ชนเผ่า เอเดมีความเชื่อแบบพหุเทวนิยม กล่าวคือเชื่อในเทพเจ้าหลายองค์ เชื่อว่าสรรพสิ่งล้วนมีชีวิตจิตใจ จึงมีพิธีเซ่นไหว้หลายอย่างเกี่ยวข้องกับงานเกษตรกรรม ในการประกอบพิธีกรรมต่างๆ มีสิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้คือ ไหที่ทำจากเซรมิก ซึ่งคนเผ่าเอเก เรียกว่า แจ๊ และใช้ในการหมักเหล้าและบรรจุเหล้าเพื่อไหว้เทพเจ้า 
คุณค่าความสำคัญของ แจ๊ หรือ ไหในวิถีชีวิตชนเผ่า เอเด - ảnh 1

ตั้งแต่โบราณ แจ๊ หรือไหเหล้าเป็นทรัพย์สินที่มีค่าสำหรับกลุ่มชาติพันธุ์ต่างๆ ในพื้นที่ราบสูงเติย เงวียนและโดยเฉพาะสำหรับชนเผ่าเอเด ชาวบ้านซื้อไหไม่เพียงเพื่อหมักเหล้า แต่ยังให้เป็นมรดกของครอบครัว ใช้เป็นสินสอดในงานหมั้นงานแต่งงาน ใช้เป็นของแทนค่าปรับ เป็นของขวัญมอบให้ญาติมิตรและครอบครัว ในบ้านยาวซึ่งเป็นสถาปัตยกรรมอันเป็นเอกลักษณ์ของชนเผ่าเอเด นอกจากเตาไฟ หม้อทองแดง เสาตุง และฆ้องชัย จะต้องประดับอีกอย่างหนึ่งที่ขาดไม่ได้คือ ไหเหล้า หากเครื่องดนตรีฆ้องถูกมองว่า เป็นสิ่งที่มีความศักดิ์สิทธิ์ มีความสำคัญด้านจิตใจมากที่สุดในแต่ละครอบครัว แจ๊หรือไหเหล้าจะเป็นสัญลักษณ์ของความมั่งคั่ง เป็นพลังของวงศ์ตระกูล นาง H’Be มัคคุเทศก์ในพิพิธภัณฑ์จังหวัดดั๊ก ลัก เล่าว่า “เมื่อก่อนบางทีต้องใช้ควาย 7-10 ตัวถึงจะแลกไหได้ 1 ใบ ถ้าอยากรู้ว่าครอบครัวหนึ่งยากจนหรือร่ำรวย เขาจะดูว่าในบ้านนั้นมีฆ้องและไหมากหรือไม่ มีวัวควายหลายตัวหรือเปล่า ยิ่งถ้ามีช้างด้วยยิ่งแสดงถึงความมีฐานะ” ในบ้านยาวของครอบครัวนาย Y Bhiâo Mlô (aê Hiêm) ที่อำเภอบวน โห่ จังหวัดดั๊ก ลัก มีไหทีมีค่าหลายชนิดและขนาดตั้งเรียงไว้ มีไหสำหรับวางกลอง มีไหบางใบกำลังใช้หมักเหล้า นาย Y Bhiâo Mlô (aê Hiêm) เล่าว่า ไหเหล่านี้เป็นของครอบครัวเขาที่รักษาไว้และซื้อต่อมาจากชาวบ้านในหมู่บ้านต่างๆ แต่ละใบมีราคาจากหลายแสนถึงหลายสิบล้านด่ง (คือเท่ากับมูลค่าของวัวหนึ่งตัว) เมื่อก่อน ไหที่มีค่าแบบนี้มีมากตามหมู่บ้านต่างๆ แต่ปัจจุบันนี้ เนื่องจากพิธีกรรมดั้งเดิมของชนเผ่าเลือนหายไป และปัญหาการลักลอบค้าวัตถุโบราณในบางพื้นที่ ทำให้ไหที่มีค่าแบบนี้ยิ่งลดจำนวนน้อยลงมาก บางทีอยากจะซื้อก็ไม่มีให้ซื้อ นาย Y Bhiâo Mlô เล่าว่า “ในบ้านผมมีไห 4-5 ชนิด รวมจำนวนทั้งหมด 20 ใบ ซึ่งหลายใบผมเพิ่งซื้อมา ไหโบราณและไหที่มีค่า เช่น แจ๊ตาง เพิ่งซื้อใหม่มาไม่นาน ส่วนไหที่เป็นมรดกตกทอดจากรุ่นพ่อแม่มา น่าเสียดายมากว่า ถูกเสียหายเพราะไฟไหม้ตั้งแต่ปี 1973 เดี๋ยวนี้ไหหายากมาก อยากซื้อก็ไม่มีให้ซื้อแล้ว ตอนนี้หากใครมีไหขาย เรายินดีที่จะซื้อมาทันทีเพราะเราอยากจะอนุรักษ์มรดกของชนเผ่าตน และใช้ในพิธีเซ่นไหว้ที่ยังคงสืบทอดกันต่อไป อีกทั้งอยากจะอนุรักษ์ไว้ให้ลูกหลานให้พวกเขาใช้หมักเหล้าและใช้งานเหมือนอย่างที่รุ่นเราใช้อยู่ทุกวันนี้”

คุณค่าความสำคัญของ แจ๊ หรือ ไหในวิถีชีวิตชนเผ่า เอเด - ảnh 2

เผ่าเอเดจำแนก แจ๊ เป็น 4 ชนิด ได้แก่ แจ๊ตุ๊ก แจ๊ตาง แจ๊บา และแจ๊โบ ตามคติของชาวบ้าน แจ๊หรือไหนี้ยิ่งเก่ายิ่งมีค่า และเป็นไหศักดิ์สิทธิ์ พวกเขาเชื่อว่าในแจ๊มีอำนาจเหนือธรรมชาติสิงไว้จึงมีความศักดิ์สิทธิ์ แจ๊หรือไหเหล้าเป็นสิ่งที่ขาดไม่ได้ในทุกพิธีกรรม ตั้งแต่พิธีฉลองข้าวใหม่ พิธีไหว้ขอสุขภาพ ขอผลผลิตที่ดี พิธีทำขวัญเด็กเกิดใหม่มาเป็นสมาชิกใหม่ของชุมชน จนถึงพิธีศพสิ้นสุดรอบชีวิตคน ไหเหล้ายังเป็นหนึ่งในของไหว้ที่ใช้เซ่นไหว้ หยาง เพราะฉะนั้นชาวบ้านในพื้นที่ราบสูงเติย เงวียน มีประเพณีเหมือนกันคือ หลังจากซื้อไหมาไว้ที่บ้าน หรือก่อนที่จะขายไหให้คนอื่น จะต้องทำพิธีไหว้ เมื่อซื้อไหที่มีค่ามาไว้ที่บ้าน เขาต้องจัดพิธีไหว้ขึ้นบ้านให้ไหใบนั้น เป็นการที่เจ้าของบ้านได้แจ้งกับญาติมิตรและคนในหมู่บ้านรับทราบและยินดีด้วยกับครอบครัวนี้ และเป็นพิธีที่ขอให้ไหได้ขึ้นบ้านเป็นสมาชิกอย่างเป็นทางการของครอบครัว ได้รับการดูแลเช่นเดียวกับมนุษย์และอยู่อย่างกลมเกลียวกับทุกคนในครอบครัว ในทำนองเดียวกันเมื่อครอบครัวนั้นเลิกใช้ไหใบนั้นหรือจะขายไปก็จัดพิธีเพื่อลาไห หากทำไหใบไหนแตกก็ต้องจัดพิธีไหว้เพื่อขอขมาลาโทษกับเทพยดาและเจ้าของไห ในทุกโอกาสที่มีการจัดพิธีเซ่นไหว้หรือในเทศกาลต่างๆ เหล้าไหจะถูกนำมารับแขก เพื่อเป็นการแสดงถึงน้ำใจของเจ้าของบ้าน ของวงศ์ตระกูล และของหมู่บ้าน ด้วยเหตุนี้ สำหรับชนเผ่า เอเด ไห หรือ แจ๊ ไม่เป็นเพียงของใช้ แต่ยังเป็นของศักดิ์สิทธิ์ เป็นสื่อกลางความสุขและสายสัมพันธ์อันเหนียวแน่นของชุมชน 

Komentar