พลเอกหวอเงวียนย้าป เกิดที่หมู่บ้าน อานซ้า ตำบลหลกถวี อำเภอ เหละถวี จังหวัด กว๋างบิ่นห์ ท่านเคยเป็นครูสอนประวัติศาสตร์ แต่ก็สามารถศึกษาเรียนรู้จนกลายเป็นหนึ่งในนักการทหารที่ยอดเยี่ยมที่สุดในประวัติศาสตร์ของเวียดนาม ท่านเป็นแม่ทัพคนแรกของกองกำลังประชาสัมพันธ์เพื่อการปลดปล่อย ซึ่งเป็นต้นกำเนิดของกองทัพประชาชนเวียดนาม เป็นนายพลคนแรกและเป็นผู้บัญชาการกองทัพประชาชนเวียดนาม โดยท่านได้สร้างกองทัพปลดปล่อยในประเทศอาณานิคมกึ่งศักดินาที่เริ่มต้นด้วยทหารเพียง 34 นาย ให้เป็นกองทัพปฏิวัติที่มีกองกำลังเป็นแบบแผนและชาญศึกสามารถเอาชนะสองกองทัพมืออาชีพของฝรั่งเศสและสหรัฐอเมริกาได้อย่างก้องกระเดื่องทั่วโลก ซึ่งการเติบโตพัฒนาที่เข้มแข็งและชัยชนะของกองทัพประชาชนเวียดนามได้แสดงให้เห็นว่าพลเอกหวอเงวียนย้าปไม่เพียงแต่เป็นนักทฤษฎีเท่านั้น แต่ยังเป็นนักการทหาร เป็นผู้บัญชาการที่ปรีชาสามารถอีกด้วยและชื่อเสียงของท่านได้ผูกพันกับยุทธนาการทางทหารที่ยิ่งใหญ่ต่างๆของเวียดนาม โดยเฉพาะชัยชนะเดียนเบียนฟูเมื่อปี1954 ที่โด่งดังไปทั่วโลก ซึ่งบรรดานักประวัติศาสตร์ได้ประเมินว่า ชัยชนะเดียนเบียนฟูนั้นสะท้อนนิมิตหมายสำคัญในการชี้นำกองทัพด้วยการตัดสินใจปรับเปลี่ยนกลยุทธ์การต่อสู้จากการต่อสู้อย่างรวดเร็วมาเป็นการโจมตีอย่างเข้มข้นและรอบด้าน พลตรี ด่าว ต๊วน แอง รองผู้อำนวยการสถาบันการป้องกันประเทศเวียดนามกล่าวว่า“ในแง่ของศิลปะการทหาร การต่อสู้อย่างเข้มข้นและเดินหน้าอย่างมั่นคงมีผลมากกว่าการให้กองทัพเวียดนามระดมกำลังที่โดยทั่วไปแล้วไม่สามารถเทียบกับความแข็งแกร่งของกองทัพศัตรูในการบุกโจมตีอย่างรวดเร็วเพื่อหวังชัยชนะได้ ประการที่สอง คือต้องลือกวิธีการที่เหมาะสำหรับระดับการต่อสู้และรูปแบบการต่อสู้ของกองทัพเวียดนามในขณะนั้น ซึ่งเรามีประสบการณ์ในการรบกับกองพันย่อยเท่านั้น ประการที่สาม คือมีเงื่อนไขที่สะดวกในการวิจัยข้อมูลของกองทัพศัตรูตามแต่ละจุดเป้าหมายเพื่อสร้างเงื่อนไขที่ได้เปรียบ สร้างความมั่นใจในการต่อสู้ทุกครั้งและต้องมั่นใจว่าเมื่อออกรบต้องชนะ”

พลเอกหวอเงวียนย้าป เป็นบุคคลที่มีคุณสมบัติมากด้วยความล้ำเลิศของความเป็นนายพลที่ยอดเยี่ยมในประวัติศาสตร์ของประเทศเวียดนาม นั่นคือความกล้าหาญ คุณธรรม ความสามารถและความกล้ารับผิดชอบต่อชะตากรรมของชาติในทุกการตัดสินใจ หรือในการเดินทัพออกศึกทุกครั้ง รู้จักจังหวะที่ต้องเดินหน้าหรือถอยเพื่อรอโอกาส รู้จักการระดมกำลังพลเพื่อสร้างเป็นพลังที่แข็งแกร่งในการต่อสู้เพื่อให้บรรลุเป้าหมายสูงสุด โดยเฉพาะในช่วงเวลาที่ยากลำบากที่สุดของสงครามปฏิวัติ ท่านก็ยิ่งแสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นและความเชื่อมั่นในชัยชนะของสงครามต่อต้านแห่งความเป็นธรรม

นักข่าวและนักประวัติศาสตร์ชาวอเมริกัน สแตนลีย์ คาร์โนว ซึ่งได้อยู่ในเวียดนามตั้งแต่ ปี 1959 และเป็นผู้เขียนหนังสือชื่อดัง "เวียดนาม คลังประวัติศาสตร์" ("Vietnam: A History") ซึ่งตีพิมพ์ในปี 1983 ได้เขียนว่า "นายพล ย้าป เป็นบุคคลพิเศษมาก เป็นทั้งนักวางนโยบายและเป็นนายทหารในสนามรบ ซึ่งชาวฝรั่งเศสเคยเรียกเขาว่า "ภูเขาไฟที่ปกคลุมไปด้วยน้ำแข็ง"  ส่วนนักข่าว นักประวัติศาสตร์ชาวออสเตรีย เบนาร์ด โฟลล์ ได้เขียนในหนังสือ หวอเงวียนย้าป  บุคคลกับตำนาน (Võ Nguyên Giáp - Man and Myth - New York F.P.Publishers, 1962)  ว่า "เมื่อมองไปในอนาคตอันใกล้นี้ ฝ่ายตะวันตกยังไม่สามารถทำการฝึกอบรมนายพลที่มีความสามารถเทียบเท่ากับหวอเงวียนย้าปได้" ซึ่งท่านคือ "ภูมิปัญญา" ของการรบที่เดียนเบียนฟูอันโด่งดัง ที่ช่วยให้เวียดนามยึดคือเอกราชจากฝรั่งเศสในเดือนพฤษภาคมปี1954ได้สำเร็จ.

พลเอก หวอเงวียนย้าป – นักการทหารที่ปรีชาสามารถในประวัติศาสตร์การทหารเวียดนาม

ความพิเศษในตัวของพลเอกหวอเงวียนย้าปในโลกสมัยใหม่คือท่านเป็นนายพลเพียงผู้เดียวที่ไม่ได้จบจากการศึกษาด้านการทหารอย่างเป็นแบบแผนมาก่อน หากแต่ได้พยายามฝึกฝน หล่อหลมตนเองและศึกษาเรียนรู้ถอดถอนประสบการณ์อย่างไม่แก่ความเหน็ดเหนื่อยจนกลายเป็นบุคคลที่เปี่ยมด้วยพรสวรรค์อันโดดเด่น และในศตวรรษที่ 20 นั้นก็ไม่เคยมีนายพลคนใดที่ต้องใช้สติปัญญาเพื่อต่อสู้กับนายพลมืออาชีพที่ได้รับการฝึกฝนมาอย่างดี มีชื่อเสียงระดับโลก พร้อมด้วยกองทัพมืออาชีพที่ชาญศึกอย่างฝรั่งเศสและสหรัฐอเมริกา แต่ก็ยังสามารถรบชนะได้เหมือนที่พลเอกหวอเงวียนย้าปได้ทำ สำหรับชาวเวียดนาม ด้วยการสืบทอดความล้ำเลิศของประชาชาติ พลเอกหวอเงวียนย้าป ได้กลายเป็นบุคคลที่โดดเด่นในฐานะนายพลที่ปรีชาสามารถ มีบุคลิกที่ยอดเยี่ยมในวัฒนธรรมการทหาร ซึ่งริเริ่มก่อเกิดจากการตั้งใจศึกษาด้วยตนเอง ความรักชาติอันแรงกล้า ความรักใคร่ต่อผู้คน ความีอัจฉริยภาพทางการทหารและบุคลิกภาพของท่าน

ศาสตราจารย์ Cecil B. Currey อดีตอาจารย์สอนวิชาประวัติศาสตร์ที่ มหาวิทยาลัย South Florida ประเทศสหรัฐ หนึ่งในนักประวัติศาสตร์สงครามที่โดดเด่นได้วิเคราะห์ในหนังสือ “หวอเงวียนย้าป-ต้องสร้างชัยชนะด้วยทุกวิธีการ” ว่า ชัยชนะของนายพลย้าปมิใช่แค่เป็นการมีชัยด้านการทหารเท่านั้น แต่ยังเป็นการสร้างชัยชนะทางการเมือง โดยสิ่งที่เขาทำได้เยี่ยมคือรู้จักการปลุกระดมกำลังและจัดระเบียบให้แก่ขบวนการมวลชน ศาสตราจารย์ ดร.ฟาม ฮ่ง ตุง ผู้อำนวยการสถาบันเวียดนามศึกษา มหาวิทยาลัยแห่งชาติฮานอย ก็แสดงความคิดเห็นในเชิงความหมายดังกล่าวว่า พลเอก หวอ เหงวียน ย้าป เป็นบุคคลแห่งประวัติศาสตร์และสามารถสร้างประวัติศาสตร์ของประชาชาติให้เป็นตำนาน “ไม่ว่าจะไปถึงท้องถิ่นใดท่านก็พยายามปลุกระดมและสร้างขวัญกำลังใจต่อผู้คนในท้องถิ่น เป็นอัจฉริยะบุคคลชาวจังหวัดกว๋างบิ่นห์ที่สามารถพูดภาษาชนเผ่าไตและหนุ่งได้ ไม่ว่าจะไปที่ไหน ท่านก็ตั้งใจที่จะปรับตัวให้เข้ากับประเพณีของคนท้องถิ่นอย่างดี โดยเฉพาะอย่างยิ่งได้แสดงความถ่อมตน ใฝ่เรียนรู้และใกล้ชิดกับประชาชน ทำให้กองทัพของหวอเงวียนย้าปกลายเป็นกองทัพปฏิวัติของประชาชนอย่างแท้จริง .”

ส่วนนักวิจัยประวัติศาสตร์การทหารชาวอังกฤษ Peter Mac Donald ได้ประเมินว่า “ในช่วงปี1944-1975 ชีวิตของหวอเงวียนย้าปได้ผูกพันกับการต่อสู้และชัยชนะ ทำให้ท่านกลายเป็นแม่ทัพผู้ยิ่งใหญ่แห่งยุคสมัย เพราะยากที่จะหาใครมาเปรียบเทียบกับท่านได้ในการใช้ศิลปะการทหารที่ผสานระหว่างสงครามจรยุทธ์กับสงครามแบบแผน และยังมีการอ้างอิงคำพูดของนายพลอเมริกา William Westmoreland ซึ่งเป็นหนึ่งในข้าศึกของนายพลหวอเงวียนย้าปคือ “หวอเงวียนย้าปเป็นบุคคลที่กล้าแข็งและเป็นนายพลผู้ยิ่งใหญ่ เพราะตัวท่านได้แสดงให้เห็นถึงพลังที่แข็งเกร่ง”./.