Huyện Quản Bạ, tỉnh Hà Giang, là 1 trong những địa phương triển khai Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng do tổ chức ActionAid Quốc tế tại Việt Nam hỗ trợ từ năm 2007 đến nay (17 năm). Thông qua Chương trình, cộng đồng dân cư địa phương đã phát huy tính chủ động trong việc lên kế hoạch ứng phó và phòng chống thiên tai, qua đó, góp phần giúp giảm nhẹ rủi ro thiên tai tại các thôn bản trên địa bàn huyện.
 Cây cầu cũ ở thôn Bản Thăng được xây dựng từ năm 2012 từ 2 thanh dầm sắt hình chữ I. |
Quản Bạ là huyện biên giới, nằm ở phía Bắc tỉnh Hà Giang, gồm 12 xã, 1 thị trấn với 107 thôn, bản. Hằng năm, huyện thường xuyên đối mặt với các hiện tượng thiên tai, như: mưa đá, dông lốc, mưa lũ, sạt lở đất, rét đậm, rét hại…, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống người dân, thiệt hại về người và tài sản. Từ năm 2007 đến nay, một số địa phương trên địa bàn huyện đã được ActionAid Quốc tế tại Việt Nam lựa chọn để triển khai Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng, tập trung vào 3 nội dung: chuẩn bị, ứng phó và phục hồi.
Bà Hoàng Phương Thảo, Trưởng Đại diện Tổ chức ActionAid Quốc tế tại Việt Nam, cho biết: Đối với các chương trình ứng phó, chúng tôi tập trung vào chuẩn bị năng lực cho cộng đồng, hướng đến việc cộng đồng nắm bắt được vùng mình có những thiên tai gì và họ chủ động xác định sắp tới sẽ gặp phải loại hình thiên tai gì để chủ động ứng phó. Về ứng phó, chúng tôi có những hoạt động đa dạng, hỗ trợ vật chất, hỗ trợ thông tin, hỗ trợ xây dựng năng lực. Điều này phụ thuộc vào việc năm nào xảy ra hiện tượng thiên tai gì. Trước khi thực hiện các mô hình, chúng tôi phải tổ chức họp, hỏi ý kiến người dân. Mọi người phải đồng thuận thì chúng tôi mới triển khai. Đây là ưu tiên của chúng tôi”.
 Cầu chống lũ Bản Thăng mới được xây dựng kiên cố từ sự hỗ trợ của ActionAid Quốc tế tại Việt Nam và sự đóng góp ngày công của người dân địa phương. |
Trong quá trình triển khai Chương trình, địa phương ưu tiên thực hiện diễn tập phòng chống thiên tai trong cộng đồng và trường học, truyền thông ngoài cộng đồng về phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu cho học sinh các trường trung học, trung học cơ sở, giúp nâng cao tính chủ động của cộng đồng trong phòng chống thiên tai. Ông Lục Giang Bằng, Phó Bí thư Xã Tùng Vài, huyện Quản Bạ, cho biết: “Hằng năm, xã phối hợp với các cơ quan của huyện, của tỉnh tổ chức huấn luyện phòng chống thiên tai cho nhân dân và đặc biệt là cấp thôn bản để nhân dân nắm rõ được tình hình thiên tai phức tạp và cách phòng chống thiên tai. Về phía người dân, những năm gần đây, bà con cũng nhận thức được về những hậu quả của thiên tai và có được cách phòng, chống tốt nhất, đặc biệt đối với nhà ở. Trước thiên tai, bà con đã chủ động sửa chữa nhà, chằng néo mái nhà, sử dụng bao tải để che chắn đảm bảo trước các cơn gió lốc trên địa bàn. Đối với hoa màu, bà con chủ động thu hoạch trước mùa mưa để đảm bảo lương thực, thực phẩm cho cuộc sống”.
Từ khi thực hiện Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng đến nay, 100% cấp xã tại huyện Quản Bạ đã hoàn thiện ban chỉ đạo ứng phó thiên tai, xây dựng bài bản kế hoạch ứng phó phòng chống tiên tai, thường xuyên cập nhật tình hình dự báo thời tiết, mưa đá, lốc sét, lũ quét… để bà con chủ động bảo vệ nhà cửa và đàn gia súc. Ông Đỗ Quang Dũng, Phó Chủ tịch UBND huyện Quản Bạ, chia sẻ: “Hiện, huyện đã thành lập Đội cứu hộ cứu nạn với 80 thành viên; đội xung kích phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu nạn cấp xã có từ 20 thành viên trở lên. Địa bàn huyện có 107 thôn, bản, và ở tất cả các thôn bản đểu có đội xung kích. Đây chính là lực lượng thanh niên và dân quân tham gia để thực hiện các nhiệm vụ này. Chẳng hạn khi có tin về đợt rét đậm, rét hại, chúng tôi thông tin cảnh báo trên các nhóm zalo được kết nối từ cơ quan thường trực của Ban Chỉ huy phòng chống thiên tai tìm kiếm cứu nạn của huyện đến 107 thôn bản. Do đó, vụ rét đậm, rét hại vừa qua chúng tôi không có thiệt hại về người và gia súc bởi đã làm tốt công tác phòng ngừa”.
 Công trình hệ thống đèn chiếu sáng năng lượng mặt trời góp phần nâng cao trách nhiệm của người dân và chính quyền địa phương trong việc hành động để bảo vệ môi trường và giảm thiểu nguyên nhân gây biến đổi khí hậu. Ảnh: Đức Anh/ VOV5. |
Theo thống kê, trong 7 năm, từ năm 2016 đến 2023, Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng đã hỗ trợ, lan tỏa tới hơn 40.000 lượt người, trong đó có 11.152 trẻ em từ 6 đến 14 tuổi. Cầu chống lũ Bản Thăng (thôn Bản Thăng) và hệ thống đèn chiếu sáng năng lượng mặt trời (thôn Suối Vui) là 2 trong số nhiều công trình nằm trong Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng đã và đang phát huy hiệu quả tại xã Tùng Vài, huyện Quản Bạ. Em Thèn Thị Nguyện, đoàn viên thanh niên thôn Bản Thăng, cho biết: “Cây cầu Bản Thăng được xây dựng vào năm 2022, chiều dài 9m, rộng 2,5m. Quá trình xây dựng cây cầu khoảng 2 tháng. Toàn bộ nguyên vật liệu do dự án hỗ trợ, còn ngày công xây dựng do người dân trong địa phương đối ứng. Trước đây, khi chưa có cầu, vào mùa mưa hoặc mưa nặng hạt kéo dài thường xảy ra lũ quét, người dân bị cô lập hoàn toàn. Đặc biệt là trẻ em, mỗi mùa lũ, hầu hết các em phải nghỉ học. Từ khi xây dựng cây cầu này, đã tạo điều kiện cho trẻ em địa phương có con đường đến trường an toàn hơn. Đối với người dân, bà con di lại thuận tiện, buôn bán dễ dàng hơn, đảm bảo an toàn cho cộng đồng trong mùa mưa lũ”.
Nhờ có sự chỉ đạo kịp thời của các cấp chính quyền cũng như sự hỗ trợ hiệu quả từ Chương trình Phòng, chống thiên tai dựa vào cộng đồng của ActionAid Quốc tế tại Việt Nam, những năm qua, tại huyện Quản Bạ đã không xảy ra thiệt hại nghiêm trọng về người và của dù là địa phương hứng chịu nhiều loại hình thiên tai. Chương trình đã tạo điều kiện cho người dân địa phương phát huy tính chủ động trong phòng, chống thiên tai, từ đó, góp phần giảm nhẹ rủi ro thiên tai.