Theo đánh giá chung, tác phẩm tham dự giải đã đáp ứng được các tiêu chí xét chọn của Hội đồng Giải, phản ánh toàn diện và sâu sắc đời sống chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại của đất nước trong năm 2021. Các tác phẩm nổi trội có sự đầu tư công phu liên quan đến đại dịch COVID-19 chiếm tỷ lệ cao ở tất cả các loại hình báo chí.

Nhà báo Lê Quốc Minh - Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng,Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng chung khảo cho biết, số lượng tác phẩm báo chí dự thi Giải báo chí Quốc gia 2021 cao so với các năm trước. Điểm nhận thấy rõ nhất năm nay là khoảng cách chất lượng giữa các cơ quan báo chí Trung ương, ngành và địa phương đã được thu hẹp.Đặc biệt trong lĩnh vực truyền hình, nhiều giải cao đã thuộc về các cơ quan báo chí của địa phương, các nội dung báo in cũng thay đổi vị trí ngôi, bậc giữa các cơ quan báo chí.

Cũng theo nhà báo Lê Quốc Minh, mặt bằng nội dung của các tác phẩm báo chí cũng tốt hơn trước rất nhiều. Mặc dù dịch COVID-19 khiến khả năng tác nghiệp, điều kiện tác nghiệp khó khăn hơn nhưng các phóng viên, nhà báo vẫn dấn thân, vẫn có mặt ở mọi miền Tổ quốc để phản ánh mọi hoạt động của xã hội. Nội dung của các tác phẩm tập trung chủ yếu vào phòng, chống dịch COVID-19, thể loại nào cũng có. Ngoài ra, các lĩnh vực thuộc đời sống chính trị- kinh tế - xã hội cũng được phản ánh rất đa dạng, đặc biệt, trong thể loại báo điện tử, các cơ quan báo chí đã nhanh chóng áp dụng những thể thức, thể tài rất mới mẻ.

Cách đây vài năm, chỉ một số cơ quan báo chí lớn có thể áp dụng cách thức làm báo điện tử hiện đại, ví dụ như e-Magazine hay các thể loại báo chí dữ liệu thì năm nay đã có khá nhiều cơ quan báo chí phát triển mạnh về cách thức thể hiện này. Bên cạnh đó, việc kết hợp giữa thông tin văn bản, audio được nhiều cơ quan báo chí thể hiện khá nhuần nhuyễn. Các tác phẩm cho thấy sự dấn thân của phóng viên, nhà báo. Nhiều báo in, báo điện tử có những bài phóng sự điều tra rất tốt, rất sâu và đã đạt kết quả rất cao.

Các nhà báo tác nghiệp trong tâm dịch TP. Hồ Chí Minh. Ảnh: Thi Uyên

“Điểm mới của Giải báo chí năm nay là cách xây dựng các tiểu ban chấm giải sơ khảo, chung khảo. Đơn cử, chúng tôi đã thử nghiệm mời một số giám khảo không thuộc lĩnh vực báo chí chấm trong lĩnh vực truyền hình. Bên cạnh những nhà báo truyền hình kỳ cựu, chúng tôi mời đạo diễn có kinh nghiệm, các nghệ sĩ nhân dân tham gia chấm giải để đa dạng cách nhìn về mặt kỹ thuật trong các tác phẩm báo chí. Giám khảo của các tiểu ban cũng có cách thức chấm linh hoạt, gồm chấm chung trong thời điểm nhất định và tổ chức một số đợt chấm riêng rồi so điểm với nhau”, nhà báo Lê Quốc Minh cho biết.

Chủ tịch Hội đồng chung khảo cho rằng, cách thức làm linh hoạt như vậy rất được khuyến khích, đặc biệt là trong đợt chấm chung khảo. Năm nay,các giám khảo chủ động đọc bài, xem các tác phẩm phát thanh - truyền hình ở nhà trước khi tham gia chung khảo. Nhờ vậy, giảm được nhiều thời gian, thay vì mất 1,5 ngày để chấm chung khảo thì năm nay Ban giám khảo chỉ mất gần 1 ngày để chấm xong toàn bộ các tác phẩm và vẫn đảm bảo chất lượng tốt.

Ông Đồng Mạnh Hùng, Phó Chủ tịch thường trực Liên chi Hội Nhà báo Đài Tiếng nói Việt Nam đánh giá, năm 2021 là một năm VOV ghi dấu ấn với nhiều tác phẩm đoạt Giải Báo chí quốc gia. Trong đó có 2 giải A, 2 giải B và một số giải C. Những tác phẩm của VOV năm nay tập trung vào những vấn đề rất nóng.Đó là cuộc chiến chống đại dịch COVID-19, triển khai Nghị quyết Đại hội Đảng để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng…

Theo ông Đồng Mạnh Hùng, tác phẩm đoạt giải A “Những ngày không quên” của VOV1, đã chạm đến những vấn đề rất mạnh mẽ của cuộc chiến chống đại dịch COVID-19 nhưng được thể hiện ở góc độ sáng tạo. Tác phẩm thể hiện rất rõ thế mạnh của phát thanh như sử dụng tiếng động hiện trường, âm nhạc, đặc biệt là sự lăn lộn của phóng viên, họ sẵn sàng đi đến các tâm dịch như Bạch Mai, TP. Hồ Chí Minh… để có thông tin tốt, chân thực, thuyết phục thính giả. Ngoài ra còn có sự kết nối với các cơ quan thường trú nước ngoài.

Giải A thứ 2 là tác phẩm của VOV giao thông “Vỉa hè đang thực sự nuôi ai?”. Đây là tác phẩm nói về một vấn đề không quá lớn nhưng lại tồn tại rất lâu dài và ảnh hưởng đến nhiều người. Chuyện vỉa hè bị lấn chiếm nhưng lại phục vụ lợi ích cho một số người, đó là vấn đề rất nhức nhối, thể hiện sự coi thường luật pháp, sự lúng túng, nhu nhược, nương nhẹ của chính quyền, khiến vỉa hè bị lạm dụng, phục vụ cho lợi ích cá nhân thay vì phục vụ cho cộng đồng như đúng công năng.

Tác phẩm “ Cờ bạc núp bóng đầu tư tài chính trong mùa dịch” của Đài Truyền hình kỹ thuật số VTC – Trung tâm VTC miền Nam lại tiếp cận vấn đề chống dịch COVID-19 ở một góc độ khác. Đó là tệ nạn “ăn theo” mùa dịch bên cạnh việc chống dịch COVID-19. Khi đại dịch bùng phát, người dân tham gia vào tệ nạn cờ bạc nhiều hơn, cho vay nặng lãi nhiều hơn… Đây cũng là một phát hiện và dám đấu tranh với hiện tượng đang làm băng hoại xã hội của nhóm phóng viên VTC phía Nam của VOV.

Giải báo chí quốc gia lần thứ thứ XVI năm 2021 ghi nhận thành công đáng tự hào của đội ngũ những người làm báo VOV. Trong 4 loại hình phát thanh, truyền hình, báo in, báo điện tử, VOV đều có tác phẩm lọt vào vòng chung khảo và được đánh giá rất cao.

Theo ông Phạm Mạnh Hùng, Phó Tổng Giám đốc VOV kiêm Chủ tịch thường trực Liên chi Hội Nhà báo VOV, năm 2021, đại dịch COVID-19 bùng phát trở lại gây sức ép về điều kiện tác nghiệp, rủi ro nhưng cũng mang lại những cơ hội cho các nhà báo trong việc dấn thân vào đời sống, khắc phục những khó khăn, hiểm nguy để có mặt vùng tâm dịch, đồng hành cùng với đội ngũ cán bộ y, bác sĩ, các lực lượng tuyến đầu trong chống dịch. Cũng nhờ vậy đội ngũ phóng viên của VOV đã có nhiều tác phẩm báo chí rất sống động, phản ánh sinh động thực tiễn cũng như đau thương, mất mát của nhân dân.

“Việc nhiều tác phẩm với đủ các loại hình được vào chung khảo chứng tỏ sự toàn diện, đa dạng của đội ngũ làm báo đa phương tiện của VOV ở tất cả các loại hình báo chí. Đây cũng là sự khẳng định chủ trương, định hướng xây dựng một cơ quan báo chí đa phương tiện tầm quốc gia - cơ quan báo chí chủ lực của Nhà nước là hoàn toàn đúng đắn. Nhiều năm qua chúng ta đã đầu tư và thời điểm này gặt hái những thành công rất rõ rệt. Thành quả mùa giải báo chí lần này rất đáng tự hào của đội ngũ làm báo của VOV”, ông Phạm Mạnh Hùng khẳng định.

Theo ông Phạm Mạnh Hùng, đây là giai đoạn cạnh tranh chưa từng có của báo chí. Cạnh tranh trong báo chí, giữa báo chí với mạng xã hội, giữa báo chí Việt Nam với các nền tảng xuyên biên giới cũng như các tờ báo của nước ngoài được Việt hóa, đang hàng ngày hàng giờ sản xuất, phân phối thông tin trên thị trường Việt Nam.

“Đó là cạnh tranh nhưng cũng là cơ hội trong kỷ nguyên số. Những sản phẩm nội dung của VOV phải được tiếp cận đến với công chúng một cách đông đảo nhất. Để làm được điều này, yếu tố quan trọng cần tập trung là con người. Ngoài nền tảng kỹ thuật công nghệ, cần phải có một đội ngũ phóng viên, các nhà quản lý có kỹ năng số, có khả năng tác nghiệp trên môi trường số và sản xuất sản phẩm báo chí số. Điều đó đòi hỏi phải tái cấu trúc lại hệ thống, đào tạo lại đội ngũ nâng cao tính chuyên nghiệp, thích nghi với điều kiện làm việc môi trường số, với mục tiêu ở đâu có công chúng - ở đó phải có những sản phẩm báo chí của VOV”, ông Phạm Mạnh Hùng nhấn mạnh.

VOV có các cơ quan thường trú trải dài trên khắp đất nước,các cơ quan thường trú ở nước ngoài và đầy đủ các công cụ, nền tảng để phân phối nội dung của mình từ phát thanh, truyền hình đến điện tử… với một số ứng dụng (app) khá mạnh, có khả năng tác nghiệp bằng nhiều ngôn ngữ khác nhau (hơn 10 thứ tiếng dân tộc thiểu số và các ngôn ngữ nước ngoài).

“Đấy là một nền tảng cũng là điều kiện vô giá để chúng ta khẳng định được uy tín và thế mạnh của VOV. Thế nhưng để dẫn đường, chinh phục được những đỉnh cao mới và để khẳng định uy tín của cơ quan báo chí quốc gia chuyên nghiệp, hiện đại thì quản trị sản xuất báo chí cũng như đội ngũ những người làm báo phải được đào tạo, cập nhật kiến thức và phải thay đổi rất nhiều để thích ứng với môi trường làm báo hiện đại cũng như bối cảnh cạnh tranh không còn giống trước đây nữa”, ông Phạm Mạnh Hùng nêu rõ.

Bên cạnh những ghi nhận tích cực, các thành viên của Hội đồng chung khảo Giải báo chí Quốc gia 2021 vẫn còn không ít trăn trở. Đó là vẫn còn những “vùng trũng” báo chí nói chung và phát thanh nói riêng. Khu vực đồng bằng Bắc Bộ, miền núi phía Bắc, Tây Nguyên và khu vực đồng bằng Tây Nam Bộ hầu như chưa có sự bứt phá nào. Các tác phẩm dự thi Giải báo chí quốc gia không được đầu tư nhiều, thể hiện rõ khi trên mặt bằng giải giải thưởng chung còn thiếu vắng những tên tuổi của địa phương.

Ở một khía cạnh khác, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam - Chủ tịch Hội đồng chung khảo Lê Quốc Minh cho biết, trong mùa giải năm nay, mảng ảnh báo chí chưa được như kỳ vọng khi chất lượng chưa phản ánh đúng tiềm năng của ảnh báo chí Việt Nam.

“Chúng ta có nhiều cơ quan báo chí với số lượng phóng viên ảnh rất lớn. Hàng ngày, hàng giờ, theo dõi các nội dung trên báo chí thấy rất nhiều ảnh chất lượng cao nhưng số lượng ảnh tham dự giải báo chí lại chưa nhiều. Những hình ảnh được đưa vào vòng chung khảo lại chưa làm cho ban giám khảo thỏa mãn. Năm nay không thể chọn ra tác phẩm ảnh nào để trao giải A là điều khá đáng tiếc”,ông Lê Quốc Minh bày tỏ.

“Điểm nữa mà chúng tôi cũng băn khoăn là xu hướng các tuyến bài nhiều kỳ và ảnh bộ chi phối hơi nhiều. Chúng tôi mong muốn trong năm tới,các tác giả nên đi sâu vào những bài đơn, ảnh đơn chất lượng cao. Chúng tôi cũng hiểu rằng, với những tuyến bài nhiều kỳ tác giả, nhóm tác giả mong muốn có nhiều “đất” để có thể triển khai và đi sâu vào vấn đề. Nhưng nhiều giám khảo cho rằng, cần phải ưu tiên những ảnh đơn, ảnh chỉ có một kỳ nhưng phản ánh được hết tất cả mọi vấn đề”, nhà báo Lê Quốc Minh bày tỏ.

Tác giả: Vân Anh - Chung Thủy | Thiết kế: Hà Phương