Dự thảo Nghị định quy định NLĐ theo quy định từ điểm a đến điểm c, điểm e đến điểm n của khoản 1, và khoản 2 Điều 2 của Luật BHXH 2024 (chẳng hạn như người làm việc theo hợp đồng lao động, hoặc cán bộ, công chức, viên chức, hoặc NLĐ đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, người quản lý doanh nghiệp, chủ hộ của hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh, hoặc người nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng lao động xác định thời hạn từ đủ 12 tháng trở lên, không thuộc trường hợp di chuyển nội bộ, đủ tuổi nghỉ hưu) là những NLĐ tham gia BHXH bắt buộc.

Ngoài ra, nếu NLĐ mà được cử đi học, thực tập, công tác trong và ngoài nước nhưng vẫn hưởng tiền lương ở trong nước thì những người này cũng thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc.        

Thứ hai, về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc.

Tiền lương ở đây là mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác, trong đó:

(i) Mức lương là mức lương tháng của công việc hoặc chức danh theo thang lương, bảng lương do NSDLĐ xây dựng theo quy định tại Điều 93 của Bộ luật Lao động, và phải được thỏa thuận trong hợp đồng.

(ii) Đối với các khoản phụ cấp lương: đây là những khoản phụ cấp để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương chưa được tính đến, hoặc tính chưa đầy đủ. Những khoản phụ cấp lương này cũng phải được thỏa thuận trong hợp đồng lao động và không bao gồm khoản phụ cấp theo năng suất lao động, quá trình làm việc và chất lượng thực hiện công việc của NLĐ.

(iii) Về các khoản bổ sung khác: các khoản này phải được xác định rõ ràng cùng với mức lương, và phải được thỏa thuận tại hợp đồng lao động. Các khoản này được NSDLĐ trả cho NLĐ thường xuyên, ổn định trong mỗi kỳ trả lương; không bao gồm các khoản bổ sung khác theo năng suất lao động, quá trình làm việc và chất lượng thực hiện công việc của NLĐ.

Một điểm đáng chú ý là tiền lương nói ở trên không bao gồm các chế độ và phúc lợi khác như thưởng theo quy định tại Điều 104 của Bộ luật Lao động, tiền thưởng sáng kiến; tiền ăn giữa ca; các khoản hỗ trợ xăng xe, điện thoại, đi lại, tiền nhà ở, tiền giữ trẻ, nuôi con nhỏ; hoặc hỗ trợ khi NLĐ có thân nhân bị chết, NLĐ có người thân kết hôn, sinh nhật của NLĐ, hoặc là trợ cấp cho NLĐ gặp hoàn cảnh khó khăn khi bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và các khoản hỗ trợ, trợ cấp khác ghi thành mục riêng trong hợp đồng lao động theo quy định.

Thứ ba, về các trường hợp và số tiền truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc.

Dự thảo Nghị định quy định việc truy thu, truy đóng BHXH bắt buộc áp dụng đối với các trường hợp:

(i) Thứ nhất là NLĐ được tăng lương, làm tăng mức đóng BHXH bắt buộc mà thời gian thực hiện có hiệu lực trở về trước;

(ii) Thứ hai là NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài được gia hạn hợp đồng hoặc ký hợp đồng lao động mới ngay tại nước tiếp nhận lao động. Những NLĐ này sẽ thực hiện truy đóng BHXH sau khi trở về nước;

(iii) Thứ ba là các đối tượng thuộc điểm m và điểm n của khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024 đóng sau ngày cuối cùng của tháng tiếp theo ngay sau chu kỳ đóng BHXH.

Số tiền truy thu, truy đóng BHXH đối với nhóm thứ nhất và nhóm thứ hai là số tiền phải đóng BHXH bắt buộc theo quy định tại Điều 33, Điều 34 của Luật BHXH. Tùy trường hợp cụ thể, số tiền phải đóng BHXH bắt buộc có thể là 8% hoặc 14% hoặc 22% của tiền lương vào quỹ hưu trí và tử tuất, 3% của tiền lương vào quỹ ốm đau và thai sản. Trong trường hợp đến hết ngày cuối cùng của tháng tiếp theo sau tháng có quyết định điều chỉnh tăng tiền lương hoặc tháng về nước mà NSDLĐ và NLĐ chưa thực hiện truy đóng BHXH bắt buộc thì cơ quan BHXH có quyền áp dụng biện pháp xử lý hành vi chậm đóng hoặc biện pháp xử lý hành vi trốn đóng theo các Điều 40, Điều 41 của Luật BHXH.

Đối với nhóm thứ ba là các đối tượng thuộc điểm m và điểm n của khoản 1 Điều 2 Luật BHXH năm 2024 mà đóng sau ngày cuối cùng của tháng tiếp theo ngay sau chu kỳ đóng BHXH thì số tiền truy thu, truy đóng BHXH có thể là 3% tiền lương vào quỹ ốm đau và thai sản, 22% tiền lương vào quỹ hưu trí và tử tuất, và số tiền bằng 0,03% một ngày tính trên số tiền BHXH bắt buộc phải đóng và số ngày đóng quá hạn.

Thứ tư, về trách nhiệm của NSDLĐ khi chậm đóng BHXH bắt buộc cho NLĐ đủ điều kiện hưởng BHXH hoặc thôi việc, chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc.

Đối với những NLĐ này, NSDLĐ có trách nhiệm đóng đủ số tiền phải đóng BHXH bắt buộc quy định tại khoản 1 Điều 40 và khoản 1 Điều 41 của Luật BHXH. Nếu NSDLĐ chưa đóng đủ số tiền phải đóng BHXH bắt buộc thì giải quyết chế độ BHXH cho NLĐ như sau:

Đối với NLĐ đủ điều kiện hưởng chế độ BHXH: giải quyết trên cơ sở thời gian đã đóng;

Đối với NLĐ thôi việc, chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng làm việc: thì thực hiện xác nhận thời gian đóng BHXH đến thời điểm đã đóng. Sau khi thu hồi số tiền phải đóng BHXH bắt buộc thì xác nhận bổ sung thời gian đóng và thực hiện điều chỉnh lại mức hưởng chế độ BHXH.

Ngoài một số nội dung đã giới thiệu ở trên thì Dự thảo Nghị định còn quy định nhiều vấn đề quan trọng khác như lộ trình tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc đối với chủ hộ kinh doanh; hoặc điều chỉnh tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc. Nhìn chung, các quy định của Dự thảo Nghị định được xây dựng theo hướng bảo đảm an sinh xã hội, phát triển hệ thống BHXH theo hướng đa dạng, linh hoạt, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ.

Trên đây là một số nội dung nổi bật của Dự thảo Nghị định về BHXH bắt buộc. Cảm ơn Quý thính giả đã quan tâm và lắng nghe.